تشریح دلایل شکل‌گیری جهاد دانشگاهی
به گزارش سینا از روابط عمومی جهاددانشگاهی دکتر علی منتظری که در سال‌های 1376 تا 1385رئیس جهاددانشگاهی بود، در پاسخ به این سؤال که باگذشت 44 سال از فعالیت جهاددانشگاهی، عملکرد و دستاوردهای این نهاد برآمده از انقلاب اسلامی را در این سال‌ها چگونه ارزیابی می‌کنید؟ قرار بود این نهاد به کجا برود، چه فعالیت‌هایی انجام داد و امروز در چه جایگاهی ایستاده است؟ گفت: در 2 اردیبهشت‌ماه سال ۱۳۵۹ دانشجویان مسلمان دانشگاه‌ها در پی لبیک به مطالبه حضرت امام خمینی(ره) برای ایجاد تحول اساسی در دانشگاه‌ها حرکتی را آغاز کردند که به نام «انقلاب فرهنگی» مشهور شد.
ایجاد تحول اساسی در نظام آموزش عالی با انجام «انقلاب فرهنگی»
دکتر منتظری که هم‌اکنون رئیس پژوهشکده علوم بهداشتی جهاددانشگاهی است با اشاره به اینکه انقلاب فرهنگی موافقین و مخالفینی به همراه داشت ادامه داد: عده‌ای از مخالفان انقلاب فرهنگی گروهک‌های سیاسی بودند که دانشگاه را به میدان جنگ تبدیل کرده و برای مقابله با انقلاب مردم ایران از دانشگاه جذب نیرو می‌کردند. برخی دیگر از مخالفین انقلاب فرهنگی افراد خیرخواهی بودند که باور داشتند که این شیوه روش مناسبی نیست. در داخل نظام اجرایی کشور نیز رئیس‌جمهور وقت با انقلاب فرهنگی مخالفت داشت و آن را حرکتی برای سرنگونی خود تلقی می‌کرد.
رییس اسبق جهاددانشگاهی بابیان اینکه در این شرایط دانشجویان مسلمان احساس کردند که باید از امام(ره)کمک بگیرند. خوشبختانه حضرت امام حرکت دانشجویان مسلمان را تائید نمودند و در 23 خردادماه ۱۳۵۹ از سوی امام خمینی(ره) 6 نفر از شخصیت‌های برجسته علمی و فرهنگی کشور برای مدیریت حرکت انقلاب فرهنگی منصوب شدند.
رییس پژوهشکده علوم بهداشتی جهاددانشگاهی عنوان کرد: این شخصیت‌ها وظیفه داشتند برنامه تحول اساسی در آموزش عالی کشور؛ در آموزش‌وپرورش و فرهنگ عمومی را دستور کار خود قرار دهند که به دلیل مهم بودن دانشگاه فعالیت ستاد انقلاب فرهنگی از دانشگاه شروع شد.
جهادگران جهاددانشگاهی به کمک ستاد انقلاب فرهنگی آمدند
وی بابیان اینکه وقتی‌که اعضای ستاد انقلاب فرهنگی شروع به کارکردند نه عِده و عُده‌ای داشتند و نه امکانات مناسبی برای فعالیت گفت: در این شرایط دانشجویان مسلمان که در انقلاب فرهنگی مشارکت داشتند بهترین کسانی بودند که می‌توانستند به آنها کمک کنند، لذا در ۱۶ مرداد همان سال نهاد جهاددانشگاهی تشکیل شد که تا یاور ستاد انقلاب فرهنگی در انجام مأموریت خود باشند، بر همین اساس در شروع کار جهادگران جهاددانشگاهی عهده‌دار مدیریت دانشگاه‌ها شدند و مقرر شد در مدت تعطیلی دانشگاه با بهره‌گیری از نیروهای آزادشده دانشگاه‌ها اعم از اساتید و دانشجویان و استفاده از امکانات موجود برای رفع نیازهای کشور اقدامات مؤثری انجام دهند.
ظرفیت‌های جهاددانشگاهی در خدمت دفاع مقدس و تأمین نیاز دانشگاه‌ها
رییس اسبق جهاددانشگاهی افزود: چهل‌وشش روز بیشتر از تشکیل این نهاد نگذشته بود که با آغاز جنگ تحمیلی این نهاد انقلابی با کمک اساتید دانشگاه‌ها تمام ظرفیت‌های خود را در خدمت دفاع مقدس قرارداد تا بخشی از نیازهای جبهه و جنگ را تأمین نماید.
وی بابیان اینکه در این دوران جهادگران با حضور در دفاع مقدس امور انقلاب فرهنگی را نیز پیگیری می‌کردند. با توجه به تصمیم ستاد انقلاب فرهنگی برای بازگشایی دانشگاه‌ها از مهرماه ۱۳۶۱ بر اساس ضوابطی دانشگاه‌ها به‌تدریج کار خود را آغاز کردند تا اینکه کنکور جدید برگزار و دانشجویان جدید نیز در پی آن پذیرش شدند.
دکتر منتظری بابیان اینکه در این فضای جدید طبعاً نیازهایی ازجمله چاپ کتب درسی و کمک‌درسی وجود داشت که یکی از عمده‌ترین کارهای جهاددانشگاهی در آن ایام در کنار کارهای علمی و پژوهشی چاپ منابع آموزشی و کمک‌آموزشی بود. البته در آن زمان مرکز نشردانشگاهی هم که به همت ستاد انقلاب فرهنگی تأسیس‌شده بود رسماً در زمینه تهیه کتاب‌های درسی دانشگاه‌ها نقش ممتازی داشت.
رئیس اسبق جهاددانشگاهی با اشاره به حوادث تلخ آن سال‌ها و بیان اینکه پس از ترورها و شهادت رئیس‌جمهور، نخست‌وزیر، شهدای هفت‌تیر به‌تدریج که مدیریت جوان کشور و دولت شکل گرفت، درنتیجه در سال 1362 پس از سه سال اساسنامه‌ای به تصویب ستاد انقلاب فرهنگی رسید که به‌موجب آن از مسئولیت این نهاد در مدیریت دانشگاه‌ها به مقدار قابل‌توجهی کاسته شد و مقرر شد جهاددانشگاهی بیشتر به فعالیت‌های فرهنگی و پژوهشی بپردازد. درنتیجه یک دوره نسبتاً خوبی را از سال ۱۳۶۴ تا ۱۳۷۰ گذراندیم. در این دوران دولت و نخست‌وزیر وقت حمایت خوبی از جهاددانشگاهی داشتند.
وی بابیان اینکه پس‌ازاین سال‌ها به‌تدریج مشکلاتی آغاز شد عنوان کرد: مطالبه نظام رسمی این بود که جهاددانشگاهی در قبال عملکردش باید پاسخگو باشد و علت آن‌هم این بود که بعضی از اعضای ما در واحدهای سازمانی مقداری خارج از عرف عمل می‌کردند و بعضی تندروی‌ها باعث شد جهاددانشگاهی را در موقعیت ضعف قرار گیرد.
دلایل تبدیل مدیریت شورایی به مدیریت فردی در جهاددانشگاهی
دکتر منتظری در ادامه سخنانش به تدوین آخرین اساسنامه جهاددانشگاهی در سال 1370 اشاره کرد و گفت: در این اساسنامه با این استدلال که مدیریت شورایی نمی‌تواند پاسخگو باشد، مدیریت این نهاد از مدیری شورایی به مدیریت فردی تبدیل شد و در کنار آن در مصوبه دیگری محل فعالیت جهاددانشگاهی بیرون دانشگاه‌ها تعیین شد.
وی بابیان اینکه به دنبال مصوبات اشاره‌شده، در برخی از دانشگاه‌ها به‌طور رسمی دفاتر ما را گرفتند و حتی تجهیزات ما را از دانشگاه بیرون گذاشتند و برخی دیگر با احترام از ما خواستند که دانشگاه را ترک کنیم ادامه داد: جهاددانشگاهی که در این سال‌ها در خدمت دانشگاه و دانشگاهیان بود باید دانشگاه را ترک می‌کرد.
دکتر منتظری بابیان اینکه حتی مصوبه دیگری بود که جهاددانشگاهی می‌تواند فعالیت‌های فرهنگی و پژوهشی انجام دهد، مشروط بر اینکه فعالیت‌هایش مخالف نظام جمهوری اسلامی ایران نباشد! گفت: به‌شدت عرصه را بر جهاددانشگاهی تنگ کرده بودند ، اما ناامید نشدیم و با تلاش مدیران وقت تا سال 1376 به‌سختی ماهیت جهاددانشگاهی را حفظ کردیم.
دوران بالندگی و رشد و شکوفایی جهاددانشگاهی
وی بابیان اینکه خوشبختانه در سال ۱۳۷۶ با توجه به اتفاقاتی که در نظام سیاسی کشور رخ داد جهاددانشگاهی توانست نفسی تازه کرده و فضای جدیدی را برای خود فراهم کند. بخش زیادی از این فضای جدید را رهبر معظم انقلاب اسلامی برای جهاددانشگاهی فراهم نمودند. ایشان در سخنرانی تاریخی سال 1376جهاددانشگاهی را یکی از ستون‌های انقلاب اسلامی نامیدند. با حمایت معنوی رهبری و حمایت‌های مادی دولت هفتم و هشتم، توانستیم حیات جدیدی در بین سال‌های 1376 تا 1385 در جهاددانشگاهی پیدا کنیم.
رییس اسبق جهاددانشگاهی با اشاره به تلاشش برای انجام اصلاحات لازم در اساسنامه این نهاد و رفع محدودیت‌های حضور در دانشگاه‌ها از طریق شورای عالی انقلاب فرهنگی گفت: این دوران بالندگی و رشد و شکوفایی جهاددانشگاهی بود و بعد هم با توجه به بلوغ جهاد و تجربیات جدیدی که پیداکرده بودیم در عرصه‌های مختلف فناوری و اجرای طرح‌های تحقیقاتی ورود پیدا کردیم و در سال ۱۳۹۴ در نقشه جامع علمی کشور مأموریت‌هایی به جهاددانشگاهی واگذار شد و امروز هم خوشبختانه یک مجموعه توانمند در سراسر کشور داریم.
آغاز دخالت مستقیم و غیرموجه دولت‌ها در جهاددانشگاهی
دکتر منتظری در ادامه به چالش‌های این نهاد اشاره کرد و گفت: یکی از چالش‌ها که از دولت نهم و دهم شروع شد، دخالت مستقیم و غیرموجه دولت در جهاددانشگاهی بود که ابتدا با اعمال‌نظر در انتخاب رئیس جهاددانشگاهی و در ادامه در خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا) ادامه یافت و باعث شد که در دولت‌های بعدی نیز این موضوع تداوم داشته باشد.
وی با اشاره به اینکه موضوع دیگر بحث حضور جهاددانشگاهی در شورای عالی انقلاب فرهنگی است گفت: ما صاحبان انقلاب فرهنگی هستیم، ولی اکنون در شورای عالی انقلاب فرهنگی حضور نداریم. اصولاً پناهگاه ما شورای عالی انقلاب فرهنگی بوده و هست و مشروعیت ما از این شورا است. در طول سال‌ها همواره تلاش کردیم در کنار شورای عالی انقلاب فرهنگی باشیم، حتی درزمانی که برخی از مصوبات آن برای ما خوشایند نبود نیز از آن تمکین کردیم.
نگذاریم جهاددانشگاهی به جمع سایر دستگاه‌های دیوان‌سالار کشور اضافه شود
رییس اسبق جهاددانشگاهی چالش دیگر این نهاد را درزمینه جذب نیرو و اعضای هیئت‌علمی خواند و گفت: اگر بخواهیم جهاد را شامل مقررات و قوانین کشوری کنیم باید از خیر یک‌نهاد الگو بگذریم. ما نمی‌خواهیم کار غیرقانونی انجام بدهیم، اما امیدواریم اتفاقاتی رقم بخورد که جهاددانشگاهی بتواند در مراجع قانونی مشکل را حل کند، وگرنه جهاددانشگاهی نیز به سایر دستگاه‌های دیوان‌سالار کشور اضافه خواهد شد.
دکتر منتظری با اشاره به اینکه چالش دیگری که با آن مواجهیم بازنگری در اساسنامه جهاددانشگاهی است افزود: در بخشی از اساسنامه فعالیت‌های فرهنگی برای دانشجویان و دانش آموزان دبیرستانی به‌عنوان وظایف جهاددانشگاهی نام‌برده شده است؛درحالی‌که امروز ما برای انجام فعالیت‌های فرهنگی برای دانشجویان با مشکل مواجهیم چه برسد به انجام فعالیت فرهنگی برای دانش آموزان دبیرستانی!
نهادی که برای کشور نیروی انسانی تربیت می‌کند، آیا عاجز است که برای خود بتواند رییس تعیین کند؟
وی بابیان اینکه این موارد سال‌هاست در اساسنامه جهاددانشگاهی قرار دارد و نهادهای نظارتی از ما انتظار دارند که اساسنامه را اجرا کنیم ادامه داد: در مورد انتخاب رییس جهاددانشگاهی نیز جدا از اینکه بخواهیم در رابطه با افراد و شایستگی آنها صحبت کنیم، سؤال ما این است نهادی که خود برای کشور نیروی انسانی تربیت می‌کند، آیا عاجز است که بتواند برای خود رییس تعیین کند؟ این موضوع کم‌لطفی در حق جهاددانشگاهی است.
وی بابیان اینکه باید در اساسنامه جهاددانشگاهی تصریح شود که رییس این نهاد باید از مجموعه جهاددانشگاهی انتخاب شود گفت: دولت‌ها اگر می‌خواهند اعمال‌نظری کنند، از طریق نمایندگان خود یعنی وزرای بهداشت، علوم، رییس سازمان برنامه بودجه و معاون علمی رییس جمهور می‌توانند در هیئت‌امنای جهاددانشگاهی این موضوع را دنبال کنند.
