عمادالدین قاسمی‌پناه: گزارش «پویایی‌شناسی مسائل و نابسامانی‌های فضای مجازی در ایران» نشان می دهد که طی سال‌های ۲۰۲۰ تا ۲۰۲۳ شاخص کیفیت زندگی دیجیتال در ایران به میزان ۳۹ رتبه تنزل کرده است.
به گزارش خبرگزاری سینا، مرکز پژوهش‌های مجلس که این گزارش را تهیه کرده، بیان می کند که منظور از نابسامانی که در عنوان گزارش آمده، نشانگر وضعیتی است که تعادل اجتماعی میان یکپارچگی اجتماعی و قوانین و مقررات به‌هم می‌خورد و ارزش‌ها، هنجارها و قواعد اجتماعی به چالش کشیده می‌شود.
در این گزارش، وضعیت اینترنت ایران از جوانب مختلف مورد بررسی قرار گرفته است. به عنوان مثال، شاخص تنظیم‌گری اتحادیه بین‌المللی مخابرات که در سال 2020 ایران به دستیابی به 86 امتیاز از 100 امتیاز ممکن رسیده بود، از سال 2021 با عرضه فناوری5G به این شاخص، امتیاز ایران به 48.46 کاهش یافته است.
افزایش نفوذ اینترنت
شاخص بعدی مورد بررسی، ضریب نفوذ اینترنت است که نشانگر استقبال بالای جامعه از اینترنت در ایران است. در سال 2012، ضریب نفوذ اینترنت حدود 23 درصد بوده است که اکنون به حدود 82 درصد رسیده است؛ یعنی حدود 16 درصد بیشتر از میانگین جهانی.
در بخش دیگری از گزارش، وضعیت استفاده از پیام‌رسان‌ها و شبکه‌های اجتماعی در ایران مورد بررسی قرار گرفته است.
بر اساس نظرسنجی ایسپا، استفاده از اینستاگرام، واتس‌اپ، تلگرام، ایتا، روبیکا و بله به ترتیب 46.5درصد، 35.3درصد، 34.6درصد، 25.2درصد، 24.1درصد و 8.7درصد است و 7 درصد هم از سایر پیام‌رسان‌ها استفاده می‌کنند که نشاندهنده نوعی پراکندگی در میان کاربران است.
چالش‌های پلتفرم‌های داخلی
مرکز پژوهش‌های مجلس، بزرگ‌ترین چالش‌های پلتفرم‌های اجتماعی داخلی را شامل محدودیت‌های ترافیکی، اعتمادپذیری پایین، قابلیت‌های محدود نسبی، کاربرپسندی و شخصی‌سازی محدود و در کل جنبه‌های فنی و محدودیت‌های شبکه و ارتباط با کاربران جهانی معرفی کرده است.
این گزارش در ادامه، با استناد به پژوهش‌های بین‌المللی می نویسد: «پژوهش‌های مختلف بین‌المللی در ارتباط با بروز خشم در ارتباط با مسدودسازی دسترسی به فضای مجازی وجود دارد که تأیید می‌کند با محدودیت یا اشکال در دسترسی به فضای مجازی، میزان خشم تجربه‌شده کاربر بیشتر می‌شود.»
اینستاگرام، محبوب ایرانی‌ها
در بخشی دیگر از این گزارش به استفاده اکثریت مردم از فیلترشکن به علت استفاده زیاد از شبکه‌های اجتماعی خارجی اشاره شده است. اینستاگرام در رتبه نخست استفاده کاربران از شبکه‌های اجتماعی خارجی است و این در حالی است که «پژوهش‌های مختلف، پیامدهای منفی حضور در این شبکه اجتماعی مانند احساس بدبختی یا احساس منفى نسبت به ظاهر خود و … را تأیید می‌کند».
مرکز پژوهش‌ها به عنوان بازوی کارشناسی مجلس، وضعیت ایران در «شاخص کیفیت زندگی دیجیتال» را هم بررسی کرده که طی سال‌های اخیر رو به نزول بوده است. در سال ۲۰۲۰ ایران رتبه ۵۶ را در میان کشورهای بررسی‌شده داشت، اما در سال ۲۰۲۳، جایگاه ایران به ۹۵ رسیده است.