میراث هزار ساله از چرخش می‌‌ایستد
در روستای نشتیفان در شمال شرقی ایران "محمد اعتباری" به عنوان آخرین نگهبان یک سنت باستانی مشغول به کار است. اعتباری کهنسال، زندگی‌اش را وقف نگهداری از آسیاب‌های بادی تاریخی منطقه کرده است. اما نمی‌داند که تا کی می‌تواند به این کار ادامه دهد و هیچ یک از جوانان منطقه به این کار طاقت فرسای نگهداری روزانه علاقه‌ای ندارند. بدون نگهداری و مراقبت، این آسیاب‌ها که از جاذبه‌های گردشگری این منطقه است ممکن است به زودی از چرخش باز بایستند. اعتباری می‌گوید:« این هوای پاک و تمییز است که آسیاب‌ها را چرخش وا می‌دارد، هوایی زندگی بخش که به همه زندگی می‌بخشد».
این آسیاب‌های باستانی حداقل 1000 سال است که با استفاده از ساختار چوبی و رسی دانه‌های جو و گندم را به آرد تبدیل می‌کنند. محورهای عمودی این آسیاب بسیار شبیه آسیاب‌های بادی است که ایرانیان در حوالی سال 500 بعد از میلاد ابداع کردند. این طراحی به آرامی در سراسر دنیا گسترش پیدا کرد و مخصوصا توسط آلمانی‌ها پذیرفته و استفاده شد.
هر کدام از این میله‌های چرخان شامل 6 اتاقک است و در قلاف هر اتاقک 6 تیغه قرار دارد. وقتی باد دایم و قدرتمند منطقه وارد اتاقک‌ها می‌شود، باعث چرخش تیغه‌ها شده که در نهایت باعث چرخش سنگ‌های آسیاب می‌شود. هر کدام از این آسیاب‌ها تقریبا 20 متر طول دارند. این منطقه به خاطر بادهایش شناخته می‌شود و نام آن یعنی نشتیفان به معنای نیش طوفان است.
با وجود بادهای فراوان این دستگاه‌ها به اندازه کافی انرژی پاک برای چرخاندن سنگ‌های آسیاب فراهم می‌کنند. اما اگر هرکدام را به یک ژنراتور متصل کنیم مقادیری کمتر از انرژی لازم برای روشن کردن یک لامپ تولید می‌کنند. توربین‌های بادی امروزی طراحی‌های بسیار بهتری دارند که باعث چرخش با سرعت بیشتر و تولید انرژی بیشتری می‌شود. این آسیاب‌های بادی در سال 2002 میلادی به عنوان میراث ملی ثبت شده است با این حال آینده آن‌ها نامشخص است. در حال حاضر راه‌‌های بهتری برای آسیاب کردن وجود دارد و اعتباری نمی‌داند که بعد از او چه بر سر این میراث خواهد آمد. در این صورت بخش مهمی از میراث زنده بشریت برای همهیشه ناپدید خواهد شد.
استفاده از انرژی باد در بخش‌های بادخیز کشورمان سابقه‌ای طولانی دارد. این سایت‌های باستانی می‌توانند به عنوان مناطق جدید تولید انرژی پاک و تجدید پذیر مورد استفاده قرار بگیرند. دایر کردن یک نیروگاه تولید انرژی بادی در اطراف این آسیاب بادی، علاوه تولید انرژی پاک می‌تواند جذابیت‌های گردشگری در منطقه را هم افزایش دهد. اما متاسفانه سرمایه‌گذاری مناسبی در زمینه تولید انرژی‌های بادی و خورشیدی در ایران صورت نگرفته و علاوه از دست رفتن این میراث تاریخی باعث از دست رفتن فرصت تولید انرژی ارزان و پاک در منطقه شده است.
علی رنجبران/روزنامه نگار علم
No tags for this post.
