سیناپرس از جزییات آیین‌نامه جدید رونمایی می‌کند
رونمایی از ترازوی سنجش هنرمندان صنایع دستی و سنتی
آیین‌نامه شورای ارزشیابی هنرمندان صنایع دستی، هنرهای سنتی و میراث‌داران تمدنی که به تازگی با امضای سید ابراهیم رئیسی، رئیس جمهور و رئیس شورای عالی انقلاب فرهنگی برای اجرا ابلاغ شده، رونمایی شد. این شورا قرار است ملاک سنجش فعالان و هنرمندان صنایع یادشده را تشخیص و تعیین کنند. اتفاقی که می‌تواند به شناسنامه‌دار شدن و هویت بخشیدن به این هنرمندان کمک و یکی از حلقه‌های اقتصاد خلاق در ایران را تکمیل کند.
به گزارش سیناپرس، این آیین‌نامه مهم به 3 وزارتخانه میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی، فرهنگ و ارشاد اسلامی و علوم، تحقیقات و فناوری و البته 2 نهاد سازمان برنامه و بودجه و فرهنگستان هنر جمهوری اسلامی ایران ابلاغ شده، تصریح دارد: هنرمندان صنایع دستی هنرهای سنتی و نیز میراث‌داران تمدنی این مرز و بوم به عنوان وامداران این دانش و توانمندی حلقه اتصال دیروز و امروز برای آینده درخشان کشور به شمار می‌آیند و به یقین ارج نهادن به جایگاه برجسته و مهم آنها می‌تواند تداوم بخش اقتدار تاریخی ایران و ضامن تداوم هویت پایدار آن باشد.
هنرمند کیست و وظیفه شورا چیست؟
به موجب این مصوبه، شورای ارزشیابی هنرمندان صنایع دستی هنرهای سنتی و میراث‌داران تمدنی عالی‌ترین نهاد ارزشیابی میزان مهارت دانش، فنون نوآوری و خلاقیت هنرمندان صنایع دستی و هنرهای سنتی و میراث‌داران تمدنی و صدور گواهی درجه هنری برای آنها به شمار می‌آید که در راستای تکریم تداوم و تقویت جایگاه و نقش آنان تشکیل و فعالیت می کند
با این حساب هر فردی که در یکی از رشته‌های موضوع این شورا به طور خلاقانه، نوآورانه، مستمر و هنرمندانه به خلق اثر پرداخته و در حوزه تخصصی خود دارای اطلاعات، دانش، فن، مهارت و توانمندی باشد، هنرمند نامیده می‌شود.
بر اساس این آیین‌نامه به مجموعه‌ای از اشیاء کاربردی، تزئینی هنرمندانه ساخته شده از مواد اولیه در دسترس که با تکیه بر فنون عملی و علوم نظری خاص مبتنی بر هویت بومی و تحت تأثیر نیازهای مادی، عقاید مذهبی فرهنگی و آیینی، خلق، تکوین و تکامل یافته‌اند، صنایه دستی نامیده می‌شود.
همچنین منظور از هنرهای دستی، هنرها و صنایع بدیعی است که جوهره آنها برگرفته از یک سنت و باور تاریخی و تجلی‌گاه ارزش جمعی و باورهای مادی و معنوی است و نسل به نسل طی قرون متمادی منتقل و به مثابه میراثی گرانقدر پنداشته می‌شود و افزون بر اصول، ثابت فروع متغیری دارد که منطبق بر دوران؛ تغییر می‌کند.
این مصوبه میراث فرهنگی – تمدنی را مجموعه‌ای از آثار ملموس و ناملموس تمدنی و فرهنگی دانش‌ها و فنون و فناوری‌ها به استنثای هنرهای سنتی و صنایع دستی معرفی می‌کند که نقش بسزا و شناخته شده‌ای در شکل‌گیری زیست فردی و اجتماعی و هویت، تاریخی تمدنی و فرهنگی ایرانیان داشته‌اند.
اعضای شورای عالی انقلاب فرهنگی مقرر کرده‌اند که میراث‌داران تمدنی، نخبگان و استادان در قید حیاتی هستند که دارای شاخص‌ها و معیارهای خاص هستند و دانش، مهارت و فنون تاریخی این مرز و بوم را به صورت استاد – شاگردی و سینه به سینه (غیر آکادمیک) فرا گرفته و در طول زندگی کاری خود در خلق بازآفرینی حفاظت و مرمت از مواریث تمدنی و فرهنگی کشور مثل معماری و شهرسازی سنتی، آبخیزداری، صنایع دریاپایه، فناوریهای نرم و سخت مرتبط با زیست فردی و اجتماعی روزمره و… به کار گرفته‌اند و در حال تداوم بخشی به این ارزش‌ها از طریق انتقال دانش و فنون به نسل‌های بعدی هستند. به این ترتیب این هنرمندان درجاتی از چیره دستی و تسلط به رشته تخصصی خود را دارند، که شایسته صفت استادی هستند و تجربیات و مهارت این اساتید در شناخت، رمزگشایی و امتداد حیات مواریث تمدنی و فرهنگی ضروری و غیر قابل جایگزین است.
5 ملاک تشخیص میراث‌داران تمدنی
آیین‌نامه یادشده ملاک‌ها و شاخص‌هایی را برای تشخیص میراث‌داران تمدنی معرفی می‌کند که شامل موارد زیر می‌شود:
- چیره دستی و تسلط ویژه در شناخت و بازآفرینی ارزشهای ملموس و ناملموس تمدنی و فرهنگی
- برخورداری از فن، دانش بومی و هنر در بازآفرینی و خلق آثار تمدنی و فرهنگی
- برخوداری از فن، دانش بومی و هنر در حفاظت و مرمت آثار و اشیاء فرهنگی، تاریخی و هنری، میراث معماری شهری و روستایی و صنایع هنرهای وابسته
- نادره‌کاری در حوزه میراث فرهنگی ملموس و ناملموس
- تداوم بخشی به ارزشهای فرهنگی و تمدنی از طریق آموزش و پرورش به شیوه استاد – شاگری و انتقال سینه به سینه، دانش فن و هنر
رتبه‌ها و درجه‌های ارزیابی هنرمندان مشمول این آیین‌نامه جدید بر حسب میزان مهارت و دانش مرتبط با هر رشته شامل 3 رتبه خوب درجه‌های 3، 4 و 5 و بسیار خوب درجه یک و عالی درجه یک ارزشیابی می‌شوند.
افراد تصمیم‌گیرنده چه کسانی هستند؟
اعضای شورای ارزشیابی هنرمندان صنایع دستی، هنرهای سنتی و میراث‌داران تمدنی شامل وزیر میراث فرهنگی گردشگری و صنایع دستی یا نماینده تام الاختیار وی به همراه نمایندگان ه تام الاختیار وزارتخانه‌های علوم و تحقیقات و فناوری، فرهنگ و ارشاد اسلامی، سازمان برنامه و بودجه، معاون صنایع دستی و هنرهای سنتی وزارت میراث فرهنگی گردشگری و صنایع دستی و یا نماینده تام الاختیار او، معاون میراث فرهنگی وزارت میراث فرهنگی گردشگری و صنایع دستی یا نماینده تام الاختیار او و نماینده تام الاختیار فرهنگستان هنر هستند و دبیر شورای ارزشیابی و مسئول کمیته‌های تخصصی هم در این شورا حضور خواهند داشت.
افزون بر این‌ها 3 نفر به عنوان شخص حقیقی عضو این شورا خواهند بود که شامل یک نفر عضو هیأت علمی مراکز دانشگاهی و 2 نفر کارشناس خبره دارای گواهینامه درجه یک هنری در یکی از رشته‌های مرتبط – با انتخاب رئیس شورا در دو حوزه تخصصی میراث فرهنگی و صنایع دستی و هنرهای سنتی است.
البته رئیس شورای ارزشیابی می‌تواند افزون بر 3 نفر عضو حقیقی در هر حوزه تخصصی، 2 نفر هنرمند دیگر را با همان شرایط به عنوان عضو علی‌البدل انتخاب و منصوب کند تا در صورت غیبت موجه اعضای حقیقی به عنوان جایگزین موقت یا دائم در جلسات شورای ارزشیابی حضور یابند. البته اعضای مدعو با توجه به تنوع و تکثر رشته‌های هنری و موضوعات مورد ارزشیابی، رئیس شورا می‌تواند برای مشورت و کسب رأی و نظر خبرگان هنر از استادان مبرز و تراز اول در شاخه‌های تخصصی برای شرکت در یک یا چند جلسه دعوت کند که اعضای مدعو در هر دستور حداکثر 2 نفر خواهند بود که بدون حق رأی و به عنوان مشاور شورا برای همیاری در اخذ بهترین تصمیم در جلسه حضور می‌یابند. به این ترتیب ترکیب شورای ارزشیابی با حضور اعضای حقیقی و حقوقی قانونی است و الزامی به دعوت از اعضای مدعو نیست و دعوت از سایر کارشناسان تحت عنوان عضو مدعو منوط به تشخیص رئیس شوراست و تمهید آن الزام‌آور نیست.
ماموریت کمیته‌های تخصصی شورا
شورای ارزشیابی به منظور ارتقای کیفیت داوری و بررسی دقیق تقاضاها در 2 حوزه کلی صنایع دستی و هنرهای سنتی و میراث فرهنگی تمدنی کمیته‌های تخصصی خود را تشکیل می‌دهد تا مرحله اول ارزشیابی آثار را طبق ضوابط مندرج در این آیین نامه، برعهده گیرند با این شرط که رأی و نظر کمیته‌های تخصصی رأی مشورتی تلقی می‌شود و برای شورای ارزشیابی الزام‌آور نیست. همچنین دبیرخانه شورای یادشده در وزارت میراث فرهنگی گردشگری و صنایع دستی مستقر می‌شود.
مسیر رسیدگی به درخواست‌ها
متقاضیان ارزشیابی می‌توانند با مراجعه به درگاه الکترونیکی یا محل دبیرخانه در 2 حوزه صنایع دستی و هنرهای سنتی و همچنین میراث فرهنگی تمدنی تشکیل پرونده داده و کد اختصاصی دریافت کنند و دبیرخانه پس از بررسی دقیق پرونده و تکمیل نمونه برگها پرونده را در کمیته تخصصی مربوطه مطرح و پس از آن پرونده همراه صورتجلسه بررسی آثار متقاضی به امضای کامل اعضای کمیته می‌رسد و منتخب آثار یا مستندات مربوطه در اختیار دبیرخانه شورای ارزشیابی قرار می گیرد.
در مرحله بعد دبیرخانه خلاصه پرونده‌هایی که یک هفته قبل از تشکیل جلسه در اختیار اعضا قرار داده را در جلسات مربوطه مطرح می‌کند و پس از بررسی آثار کاربرگها و صورتجلسه، کمیته صورتجلسه نهایی را تکمیل و در همان جلسه به امضای اعضاء م‌یرساند و رأی شورای ارزشیابی از طریق دبیرخانه شورا به کمیته‌های تخصصی و هنرمند متقاضی اعلام می.شود و دبیرخانه شورا هر ماه یک بار ادارات کل استانی مرتبط را به صورت کتبی از نتیجه ارزشیابی آگاه می سازد.
دبیرخانه شورای ارزشیابی موظف است غیر از صورتجلسات مجزا برای هر متقاضی، یک صورتجلسه جامع برای هر جلسه شورا تهیه کند و به امضاء رئیس شورا برساند و در صورت عدم اخذ تصمیم درباره پرونده‌های، شورا، پرونده‌ها برای بررسی مجدد به کمیته‌های تخصصی مربوطه ارجاع داده خواهد شد.
نتیجه اینکه در صورتی که شورا ویژگی‌های هنری – میراثی اثری را برای احراز درجات 5 گانه کامل و کافی نداند الزامی به اعطاء درجه هنری ندارد و مراتب جهت اطلاع به متقاضی و کمیته مربوطه اعلام می.شود و بررسی مجدد تقاضا حداقل ۲ سال بعد از اولین درخواست متقاضی ممکن است.
افزون بر اینکه دبیرخانه شورا مکلف است بر اساس صورتجلسات هر جلسه گواهینامه دائمی متقاضیان را برای 5 درجه مطابق این آیین‌نامه تنظیم و صادر کند، لیکن در صورتی که صدور گواهینامه دائمی به دلایل موجه بیش از 2 ماه زمان ببرد، ضرورت دارد جهت تکریم ارباب رجوع تأییدیه موقت با درخواست کتبی متقاضی و امضاء رئیس شورا یا نماینده تام الاختیار وی صادر شود.
شرایط متقاضیان و مدت زمان رسیدگی به درخواست
افراد متقاضی شامل هنرمندان و فعالان صنایع دستی و هنرهای سنتی و میراث‌داران تمدنی باید شرایط زیر را داشته باشند:
- داشتن معرفی‌نامه از 3 استاد معتبر یعنی دارندگان درجه یک هنری و یا اعضای هیات علمی دانشگاه‌ها در رشته مرتبط
- داشتن حداقل 2 سال سابقه کار هنری – میراتی در رشته‌های مرتبط برای درجه 5
- داشتن حداقل 3 سال سابقه کار هنری – میراتی در رشته‌های مرتبط برای درجه 4
- داشتن حداقل 5 سال سابقه کار هنری – میراتی در رشته‌های مرتبط برای درجه 3
- داشتن حداقل 10 سال سابقه کار هنری – میراتی در رشته‌های مرتبط برای درجه 2
- داشتن حداقل 15 سال سابقه کار هنری – میراتی در رشته‌های مرتبط و توانایی انتقال دانش و شاگردپروی درجه یک
- دارا بودن صلاحیت عمومی و اخلاق حرفه‌ای
بر اساس این آیین‌نامه، فاصله رسیدگی به درخواست ارتقای درجه هنری 3 سال است و هنرمندان متقاضی درجه هنری برای احراز درجات بالاتر ضرورت دارد آثار جدید خود را که در فاصله دریافت درجه قبلی و ارائه تقاضای جدید پدید آورده‌اند، ارائه کنند. همچنین گذشت زمان، پیشکسوت بودن یا دریافت امتیازات اجتماعی نظیر بازنشستگی و … دلیلی برای اعاده رسیدگی و ارتقای درجه هنری هیچیک از متقاضیان نخواهند بود.
اعضای شورای انقلاب فرهنگی البته یک مسیر ویژه برای رسیدگی به درخواست‌های خارج از نوبت رسیدگی پرونده هنرمندان متقاضی درجه هنری تعیین کرده‌اند که شامل موارد زیر می‌شود
- تقاضای مکتوب رئیس شورا یا نماینده تام‌الاختیار او
- تقاضای مکتوب 3 نفر از اعضای شورای ارزشیابی
- مصوبه اکثریت اعضای شورا در موارد خاص
افزون بر این با توجه به داوری 2 مرحله‌ای تمام پرونده‌ها در کمیته‌های تخصصی و شورای ارزشیابی، تقاضای تجدیدنظر امری غیرضروری است اما برای رعایت حقوق هنرمندان متقاضی، تجدیدنظر و بررسی دوباره پرونده‌ها مشروط به ارائه تقاضای مکتوب از سوی دستکم 2 نفر از اعضای شورای ارزشیابی است.
