اگر سوسک‌ها از صفحه گیتی محو شوند چه میشود؟
احساسات اغلب ما در زمان مشاهده یک سوسک شبیه است: ما یا می‌ترسیم یا فرار می‌کنیم یا چندشمان میشود یا اولین جسم سنگین اطراف‌مان را برمی‌داریم یا سریعاً به دنبال یک ناجی می‌گردیم. ترس ما از سوسک‌ها دقیقاً از کجا نشات می‌گیرد؟ از این احساس که آن‌ها منزل ما را آلوده می‌کنند؟ یا نه ما فقط از شکل و شمایل آن‌ها خوش‌مان نمی‌آید؟ واقعاً چه می‌شد اگر این بمب‌هاي هسته‌اي متحرك روزي براي همیشه از زندگی ما محو می‌شدند؟
سوسک‌ها از نظر طبقه‌بندي علمی چه جایگاهی دارند؟
اجازه دهید که در همین وهله نخست یک چالش اساسی را حل کنیم. منظور از واژه عامیانه «سوسک» در این نوشتار «سوسک حمام» یا معادل واژه (Cockroach) است. از نظر طبقه‌بندي علمی سوسک حمام متعلق به کلاس یا رده حشرات است. حشرات یک رده از بی‌مهرگان هستند که بدن آن‌ها به سه قسمت سر، قفسه سینه (Thorax) و ناحیه شکمی (Abdomen) تقسیم میشود. حشرات خانواده‌اي مشهور به نام سوسریان یا (Blattodea) دارند که این خانواده خود به دو گروه سوسک‌هاي حمام ((Cockroaches و موریانه‌ها (Termites) تقسیم میشود. بنابراین واژه سوسري که برخی آن را به سوسک‌هاي حمام نسبت می‌دهند، در اصل نام خانواده آن‌ها است و اطلاق آن به صورت صرف به سوسک‌هاي حمام درست نیست چرا که در اینصورت موریانه‌ها را از معادله حذف کرده‌ایم.
گروه دیگري نیز به نام بیتل‌ها (Beetles) هستند که مردم عادي آن‌ها را هم سوسک می‌دانند. اما تفاوت آشکاري میان یک سوسک حمام (Cockroach) و یک بیتل (Beetle) وجود دارد چرا که گروه دوم در اصل به خانواده دیگري موسوم به قاب‌بالان (Coleoptera) تعلق دارد. خانواده قاب‌بالان برخلاف خانواده سوسري‌ها روي بال‌هایشان یک قاب محافظ و محکم دارند و پیش از پرواز، اول باید آن قاب را کنار بزنند در حالی که چنین چیزي در خانواده سوسري‌ها مصداق ندارد.
سوسک‌هاي حمام حشراتی بی‌مهره هستند که به خانواده سوسري‌ها تعلق دارند. برخی از سوسک‌ها میکروب‌هاي بیماري‌زا مانند عامل بیماري سل، جذام، تیفوئید و سالمونا را با خود حمل می‌کنند یا می‌توانند میزبان بیماري‌هاي دیگر باشند. این نوع سوسک‌ها از نظر بهداشتی آلوده هستند اما همه سوسک‌ها هم مثل نیستند .
اگر سوسکی نباشد چه اتفاقی می‌افتد؟
از بین ۴.۶۰۰ گونه سوسکی (Cockroach) که تاکنون در جهان شناسایی شده،30 گونه از آن‌ها به نوعی با زیستگاه‌هاي انسانی تداخل پیدا می‌کنند و از بین این 30 گونه هم تنها 4 گونه بعنوان آفت شناخته شده‌اند. سرینی کمبهمپاتی (Srini Kambhampati) استاد و رئیس دپارتمان زیست‌شناسی دانشگاه تگزاس ناپدید شدن قریب 5 هزار گونه سوسکی را که در جهان زیست می‌کنند، یک امر محال توصیف کرده و می‌گوید: «سوسک‌ها منبع غذایی بسیار مهمی براي پرندگان و پستانداران کوچک مثل موش‌ها، خارپشت‌ها و حشره‌خواران هستند. هیچکدام از این حیوانات صرفاً از سوسک‌ها تغذیه نمی‌کنند بنابراین امکان انقراض سوسک‌ها تقریباً محال است مگر آنکه تحت یک شرایط خاص تعدادشان کم شود. از طرف دیگر فقدان سوسک‌ها می‌تواند زنجیره غذایی را تحت‌تاثیر قرار دهد یعنی اگر سوسک‌ها نباشند، شکارچیان آن‌ها مثل موش‌ها و شکارچیان موش‌ها یعنی گربه‌ها می‌توانند از نظر جمعیتی تغییر کنند اما این مساله یک بعد حیاتی دیگر هم دارد که کاملاً به ما انسان‌ها مربوط است: اختلال در چرخه نیتروژن. اغلب سوسک‌ها از مواد ارگانیک در حال تجزیه که مقادیر قابل‌ملاحظه‌اي هم نیتروژن دارند، تغذیه می‌کنند. تغذیه سوسک‌ها از این مواد باعث میشود که آن نیتروژن ذخیره‌شده از طریق مدفوع‌شان آزاد شود و این نیتروژن است که بعدها وارد خاك میشود و گیاهان از آن استفاده می‌کنند. بعبارت دیگر انقراض سوسک‌ها نه‌تنها تاثیر عظیمی بر سلامت جنگل‌ها و گیاهان بلکه حتی تاثیر مستقیمی بر سلامت و بقاي سایر زیستمندان از جمله انسان‌ها خواهد داشت.»
شناخته‌شده‌ترین سوسک‌هایی که در روز کره زمین با عنوان آفت زیست می‌کنند، بدین شرح هستند: (Periplaneta Americana) سوسک آمریکایی با نام علمی سوسک آلمانی با نام علمی (Blattella germanica) سوسک آسیایی با نام علمی (Blattella asahinai) (Blatta orientalis) سوسک شرقی با نام علمی |
اگر سوسک‌ها 2 متر بودند
سوسک‌ها از نظر تکاملی موجودات پیشرفته‌اي هستند. دانشمندان باور دارند که قدمت حضور آن‌ها بر روي کره زمین 100 برابر تاریخچه حضور ما انسان‌هاست. سوسک‌ها حشراتی فوق‌العاده سرسخت هستند که می‌توانند حتی در بدترین شرایط هم دوام بیاورند، برخی معتقدند که سوسک‌ها حتی از یک جنگ هسته‌اي هم می‌توانند جان سالم به در می‌برند. اما به راستی چه می‌شد اگر سوسک‌هاي حمام 2 متر می‌شدند؟ اگر ابعاد بدن آن‌ها چندین برابر میزان کنونی بود باز هم می‌توانستند به همین خوبی با محیط سازگار شوند؟
پاسخ به این سوال به طور قطع منفی است. رمز موفقیت سوسک‌ها در جثه فعلی‌شان و سازگاري‌هاي خاصی است که با محیطزیست پیرامونی‌شان پیدا کرده‌اند. سوسک‌ها آدم آهنی نیستند که اگر ابعاد بدنشان چند برابر شود، باز هم بتوانند به همین شکل و با همین ضریب موفقیت به بقا ادامه دهند. سوسک‌هاي دو متري به طور قطع نمی‌توانستند دوره مشهور کربونیفر را که در حدود 320 میلیون سال پیش اتفاق افتاد، پشت سر گذاشته و به این مرز از تکامل برسند. احتمال انقراض سوسک‌هاي دو متري طبیعتاً خیلی بیشتر بود چرا که در آنزمان نه‌تنها غذاي کافی را بدست نمی‌آوردند بلکه احتمالاً شکارچیانی هم که بودند که آن‌ها را راحت‌تر شکار می‌کردند. سوسک‌ها اگر دو متر بودند نمی‌توانستند به راحتی الان تغییرات محیطی را تحمل کنند، نمی‌توانستند در طیف وسیعی از زیستگاه‌ها از قطب گرفته تا استوا پراکنش داشته باشند .
فراموش نکنید که خویشاوندان نزدیک سوسک‌هاي حمام (Roachids) که فسیل آن‌ها از دوران پالئوزوئیک (دیرینه‌زیستی) باقی مانده و امروز منقرض شده‌اند، از نظر شکل ظاهري و ابعاد شبیه سوسک‌هاي امروزي بوده‌اند اما هیچکدام از آن‌ها به ابعاد جثه سوسک‌هاي استوایی امروز مخصوصاً گونه مشهور سوسک هیسینگ ماداگاسکار که طولش بین 5 تا 6,7 سانتیمتر است، نرسیده‌اند. تکامل نشان می‌دهد که رشد ابعاد بدن زمانی جوابگو است که نیازهاي زیستی یک موجود زنده آن را طلب کند .
دانشمندان باور دارند که قدمت حضور سوسک‌ها بر روي کره زمین 100 برابر تاریخچه حضور ما انسان‌هاست. خویشاوندان نزدیک سوسک‌هاي حمام (Roachids) که فسیل آن‌ها از دوران پالئوزوئیک (دیرینه‌زیستی) باقی مانده و امروز منقرض شده‌اند، از نظر شکل ظاهري و ابعاد شبیه سوسک‌هاي امروزي بوده‌اند.
اگر داستان سوسک‌ها به شکل دیگري نوشته می‌شد
با همه اینها تصور کنید که اگر سوسک‌ها این قد و قامت کنونی را نداشتند، به راستی چه می‌توانستند بر سر ما انسان‌ها بیاورند؟ در آن وضعیت قطعاً زندگی ما تاسف‌بار بود. برخی ویژگی‌هاي سوسک‌ها به راستی منحصربفرد است پس اگر آن‌ها بزرگتر از این می‌بودند، مشکلات تازه آغاز می‌شد.
فرض کنید که یک سوسک مهیب دو متري بتواند حتی بدون سر هم زنده باشد! آیا این ترسناك نیست؟ آیا سوسک‌ها این قابلیت را دارند؟ بله درست حدس زدید، این یک واقعیت است که یک سوسک می‌تواند چند هفته حتی بدون سر زندگی کند. اما چرا؟ باید بدانید که آنچه از آن تحت عنوان خونریزي در انسان‌ها یاد میشود، به هیچ‌وجه در مورد سوسک‌ها مصداق ندارد. یک سوسک می‌تواند از طریق قسمت‌هاي مختلف بدنش تنفس کند لذا اگر سرش هم به صورت اتفاقی از تنش جدا شود، تا چندین هفته علائمی از بقا خواهد داشت.
باز هم فرض کنید که یک سوسک عظیم‌الجثه بتواند حتی چند هفته بدون آب و غذا زندگی کنند! آیا این امکان‌پذیر است؟ بله درست حدس زدید، این هم یک واقعیت است که سوسک‌ها می‌توانند چند هفته بدون آب و غذا زندگی کنند. تحقیقات نشان می‌دهد که برخی از گونه‌هاي آن‌ها حتی 6 هفته هم بدون غذا زنده مانده‌اند. علت این مساله حضور باکتری‌هاي خاصی است که در سلول‌هاي بدن سوسک‌ها وجود دارند، این باکتری‌ها می‌توانند به راحتی ویتامین‌ها و آمینواسیدهاي لازم را در اختیار سوسک‌ها قرار دهند.
حال به این سوال پاسخ دهید که سوسک‌هاي دو متري در روي کره زمین چه می‌خوردند؟ در آن صورت حتماً کمتر چیزي براي تغذیه سایر زیستمندان باقی می‌ماند چرا که سوسک‌ها هر چیزي را می‌خورند از چسب گرفته تا سوپ، کاغذ و حتی مو .
اما اگر سوسک‌ها دو متر بودند، چطور قرار بود که آن‌ها را شکست دهیم؟ آیا می‌شد آن‌ها را در آب خفه کرد؟ تحقیقات نشان می‌دهد که یک سوسک می‌تواند 45 دقیقه بدون هوا و اکسیژن زنده بماند یعنی اگر شما یک سوسک را 30 دقیقه یا حتی بیشتر در زیر آب نگه دارید، باز می‌تواند احیاء شود و زنده بماند.
سواي همه اینها سوسک‌هاي دو متري مزیت دیگري هم داشتند: قابلیت پرواز.
اغلب گونه‌هاي سوسک‌ها بال دارند اما همه آن‌ها نمی‌توانند به خوبی پرواز کنند. چندین گونه از آن‌ها هستند که از طریق بال‌هایشان مسافت‌هاي کوتاه را پرواز می‌کنند و برخی از آن‌ها هم از بال‌هایشان صرفاً براي معلق ماندن در هوا و رسیدن از یک ارتفاع بالا به ارتفاع کمتر استفاده می‌کنند. سوسک‌هاي آسیایی که اغلب در نقاط گرم یافت می‌شوند، سوسک‌هاي آلمانی و مهم‌تر از همه سوسک‌هاي بزرگ مشهور آمریکایی بال دارند. آسیایی‌ها قادر به پرواز هستند اما آلمانی‌ها و آمریکایی‌ها اساساً از بال‌هایشان براي پروازهاي سبک و در مسافت کم استفاده می‌کنند. در نتیجه جاي بسی خوشحالی است که سوسک‌ها دو متر نیستند و نمی‌توانند زندگی را بیشتر از این به کام ما تلخ کنند.
گزارش: فرناز حیدري/کارشناس ارشد مهندسی محیطزیست
No tags for this post.
