سلامت سالمندان در جامعه رو به سالمندی
یک دکترای جامعه شناسی با بیان اینکه سلامت جسمی و روانی در دوران پیری نسبت به سایر دوره های زندگی با خطر بیشتری مواجه است چرا که تغییراتی در شکل و عملکرد اندام های درونی و بیرونی بدن ایجاد میشود که سازگاری فرد با محیط را مشکل میسازد؛ معتقد است که با همه اینها، سالمندی به هیچ وجه، بیماری تلقی نمیشود، بلکه ضرورتی اجتناب ناپذیر در گذرگاه زندگی و مسیر طبیعی رشد است.
به گزارش سینا پرس فارس، صدیقه البرزی دکترای جامعه شناسی و عضو هیات علمی و مدیر گروه پژوهشی علوم رفتاری جهاد دانشگاهی فارس، با اشاره به اینکه امروزه “سلامت” به مثابه یک پدیده چندبعدی و چندلایه در زمره حقوق اولیه انسانی قرار دارد، گفت: “سلامت”، شرط ضروری برای ایفای نقشهای اجتماعی است و انسانها در صورتی میتوانند فعالیت کامل داشته باشند که هم خود را سالم احساس کنند و هم جامعه آنها را سالم بداند. در این حالت سلامت در ردیف ارزش های اجتماعی قرار میگیرد و متغیرهای منحصراً زیستی برای ارائه تعریفی جامع از سلامت کفایت نخواهند کرد.
به گفته البرزی، در ابتدا تصور دانشمندان بر این بود که سلامت تنها بعد جسمی را در برمیگیرد اما به تدریج مشخص شد که باید به بعد روانی و اجتماعی سلامت هم توجه داشت. اگر جامعه ای سالم نباشد، انسانهای سالمی نخواهد داشت و بدون توجه به سلامت اجتماعی، توجه به صرف سلامت جسمی و روانی به تنهایی نمیتواند راهگشا باشد. در این بین، مبحث سلامت سالمندی به دلیل آسیب پذیری بالا از اهمیت خاص خود برخوردار است.
او در ادامه با اظهار به اینکه سلامت جسمی و روانی در دوران پیری نسبت به سایر دوره های زندگی با خطر بیشتری مواجه است، چرا که تغییراتی در شکل و عملکرد اندامهای درونی و بیرونی بدن ایجاد میشود که سازگاری فرد با محیط را مشکل میسازد و همچنین تغییرات در سوخت وساز بدن، باعث کاهش فعالیتهای عضلانی- عصبی و دگرگونی در وضع ظاهری اندام میشود و بیماریهای جسمی همانند سرطان، بیماریهای قلبی و اختلال انسداد مزمن ریوی در جمعیت سالمندان نسبت به جمعیت جوان، شیوع خیلی بیشتری دارد و مشکلات شایع روانشناختی سالمندان شامل افسردگی، اضطراب و دمانس است؛ معتقد است با همه اینها سالمندی به هیچ وجه بیماری تلقی نمیشود، بلکه ضرورتی اجتنابناپذیر در گذرگاه زندگی و مسیر طبیعی رشد است.
این پژوهشگر اجتماعی ابراز داشت: از منظر اهمیت و حساسیت سلامت سالمندی میتوان گفت از آنجا که پدیده سالمندی جامعه بر تمام جنبه های زندگی جوامع بشری از جمله ساختارهای سنی، ارزشها و معیارها و سازمانهای اجتماعی، اثرات قابل ملاحظه ای دارد، مقابله با چالشهای فرا رو با اتخاذ سیاستهای مناسب برای ارتقای وضعیت جسمی، روانی و اجتماعی سالمندان از ضرورت بالایی برخوردار است. از طرفی با توجه به اینکه پدیده سالمندی امری همگانی و گریز ناپذیر است، آماده ساختن جمعیت برای دوران سالخوردگی نیز باید مد نظر قرار گیرد. تغییرات قابل توجه در هرم جمعیتی و روند رو به سالمندی در جامعه، مواجهه عقلانی با این چالش را میطلبد. در غیر این صورت جامعه شاهد آسیبهای خسارت بار خواهد بود که نه تنها سالمندان را بلکه تمامی افراد جامعه را متضرر میکند.
این عضو هیات علمی جهاد دانشگاهی فارس با یادآوری اینکه در جوامع مختلف استراتژیهای متفاوتی برای مدیریت سالمندی و چالشهای مرتبط با آن مطرح است، افزود: یکی از این استراتژیها، استراتژی “سالمندی فعال” است. یعنی فرآیندی که در آن دستیابی به حداکثر فرصتها را برای سلامت، مشارکت و امنیت سالمندان فراهم میسازد تا کیفیت زندگی آنها را بهبود بخشد.
البرزی ادامه داد: در بعد “سلامت” این استراتژی، بر روی حفظ سبک زندگی سالم در همه مراحل زندگی و کاهش ریسک فاکتورهای محیطی تأکید شده و سلامت فیزیکی، روانی و رفاه اجتماعی را در نظر میگیرد. دومین بعد این دیدگاه “مشــارکت” است که به بهینه سازی فرصتهای مربوط به فضای اجتماعی مانند اشتغال، سیاست، آموزش، هنر و مذهب اشاره میکند و شاید این بعد، نقش کلیدی را در سلامت روان و پویایی سالمندان و داشتن زندگی معطوف به هدف برای سالمندان ایفا کرده و حس مهم و فعال بودن را در آنها ایجاد نماید. بعد “امنیت” نیز به فعالیتهایی اشاره دارد که برای تضمین محافظت، شأن و توجه به نیازها و حقوق جسمی، اجتماعی و مالی سالمندانی که قادر نیستند از خودشان حمایت کنند طراحی شده است.
البرزی همچنین با اشاره به اینکه بنای اصلی “تئوری سالمندی فعال” بر این است که افراد سالمند، توانمند باشند و بر طبق تواناییها و ترجیحات خود به کار کردن ادامه دهند و از ناتوانی و وابستگی که برای خودشان، خانوادهها و جامعه بسیار پر هزینه است، پیشگیری شود یا به تآخیر افتد، تصریح کرد: واژه “فعال” به مشارکت مستمر در امور اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی، معنوی و مدنی اشاره میکند، نه فقط توانایی فعالیت فیزیکی یا مشارکت در نیروی کار. سالمندی فعال در نظر دارد امید به زندگی سالم و کیفیت زندگی در حین پیر شدن را برای همه مردم از جمله افراد آسیب پذیر، ناتوان و دارای نیاز به مراقبت گسترش دهد.
البرزی در پایان توجه بیش از پیش به موضوع و انجام پژوهشهای علمی از هم اکنون را لازمه تأمین سلامت و شناسایی نیازهای سالمندان دانست و خاطر نشان کرد: شناخت جامع و دقیق وضعیت سلامت سالمندان، اتخاذ بینش علمی، برنامه های اثرگذار و بهبودبخش و سیاستگذاری کلان و بلندمدت در جهت حفظ و ارتقای سلامت سالمندان، جزء بر اساس مطالعه و بررسیهای علمی وضعیت موجود امکانپذیر نخواهد بود. در این راستا بهتر است قبل از هرگونه برنامه ریزی از وضعیت موجود آگاه شده و با شناسایی مشکلات و نیازهای واقعی سالمندان، اقدامات دولتی و محلی متناسب با آن نیازها طراحی و اجرا گردد.
گزارش: فتانه حق پرست
