حفظ استقلال و کرامت در سالمندان انتظاری جدی است

طبق اعلام سازمان بهداشت جهانی، سن بالای 60 سال به عنوان شروع دوره سالمندی که به نوعی آخرین دوره چرخه زندگی انسان است در نظر گرفته می شود. پیش بینی ها حاکی از آن است که تا سال 2025 میلادی جمعیت سالمندان در دنیا به حدود یک میلیارد و دویست میلیون نفر افزایش می یابد. در کشور ما نیز بر اساس آخرین سرشماری های مرکز آمار ایران، 8.2 جمعیت کشور سالمند بوده که چیزی حدود 6 میلیون نفر را شامل می شود. این آمارها از منظر جامعه شناسی اقتصاد و بهداشت حائز اهمیت فراوانی بوده و بایستی در برنامه ریزی های کلان لحاظ گردند.

با افزایش طول عمر، ناتوانی ها و بیماری های مختلف گریبانگیر افراد سالمند گردیده و کیفیت زندگی آن ها را به شدت کاهش می دهند، به طوری که حدود 80 درصد سالمندان از انواع اختلالات جسمی و روانی رنج می برند و هنوز هم علیرغم پیشرفت های متعدد و روزافزون علم پزشکی، این دوره همراه با انواع ناتوانی ها و بیماری ها است. در کنار این موضوع، توجه نکردن به کرامت انسانی سالمندان و عدم حفظ صحیح شئونات آن ها می تواند اثرات جانبی دوچندانی بر وضعیت سلامتی آن ها داشته باشد، چرا که برخورداری از کرامت در دوران سالمندی باعث می شود که فرد احساس رضایت نموده و زندگی را با کیفیت بهتری تجربه نماید.

توجه نکردن به کرامت انسانی سالمندان و عدم حفظ صحیح شئونات آن ها می تواند اثرات جانبی دوچندانی بر وضعیت سلامتی آن ها داشته باشد، چرا که برخورداری از کرامت در دوران سالمندی باعث می شود که فرد احساس رضایت نموده و زندگی را با کیفیت بهتری تجربه نماید.

با توجه به اهمیت موضوع کرامت در زندگی سالمندان، پژوهشگران دانشگاه علوم پزشکی تهران و دانشگاه علوم پزشکی بقیه الله مطالعه ای را به انجام رسانده اند که در آن مفهوم استقلال و اثرات آن بر حفظ کرامت سالمندان مورد تبیین، بحث و بررسی قرار گرفته است.

در این مطالعه کیفی که با مشارکت برخی از سالمندان 60 تا 84 ساله شهر تهران و با حضور در منزل آن ها یا پارک ها و مساجد مختلف و از طریق مصاحبه انجام گردیده، ابعاد مختلف حس استقلال در سالمندان با استفاده از تجزیه و تحلیل علمی بر روی پاسخ های ارائه شده توسط آن ها مورد ارزیابی قرار گرفته است.

نتایج این پژوهش نشان می دهد که یکی از مهم ترین عوامل و احتمالا اصلی ترین آن ها برای ایجاد یا حفظ استقلال سالمندان، برخورداری از توانمندی جسمی است. سالمندان معتقدند آسیب رسیدن به توانمندی جسمی و در نتیجه ناتوانی در انجام امور روزمره زندگی باعث آسیب رساندن به کرامت آن ها می شود چرا که وابستگی جسمی به اعضای خانواده را بیشتر می نماید.

همچنین یافته ها نشان می دهد که سالمندان، برخورداری از توانگری مالی را جهت جلوگیری از اختلال در روند زندگی از مولفه های اصلی حفظ استقلال خود می دانند. بر اساس تجارب سالمندان شرکت کننده در مطالعه فوق، توانگری مالی می تواند منجر به حفظ کرامت آن ها گردد زیرا از دید این سالمندان، عدم داشتن درآمد کافی، ناتوانی در تامین نیاز مالی فرزندان، بالا بودن هزینه های درمانی، نیاز به حمایت مالی فرزندان، ناتوانی در هدیه دادن و نداشتن حمایت مالی-اجتماعی از عواملی است که باعث احساس عدم استقلال و نداشتن کرامت کافی و حتی موجب کاهش خودمراقبتی در آن ها می گردد.

 بر اساس یافته های این مطالعه، سربار فرزندان بودن یکی از مهم ترین عوامل ایجاد ناراحتی در سالمندان و در نتیجه عاملی آسیب رسان به استقلال آن ها و خدشه دار کننده کرامت شان تلقی گردیده است. سالمندان مورد مطالعه، زندگی جدا از فرزندان را که باعث عدم ایجاد مزاحمت و از هم نپاشیدن زندگی آن ها می گردد از عوامل مهم حفظ کرامت خود بیان نموده اند. چرا که در شرایط کنونی اجتماع ایران، زندگی خانواده ها از وضعیت سنتی عمدتا به آپارتمان نشینی تغییر یافته و و لذا تفاوت سبک زندگی سالمندان با شرایط فعلی، وضعیت عذاب آوری را برای آن ها در خانه فرزندانشان به وجود آورده و آزادی های آن ها را دچار مشکل می نماید.

محققین در مقاله علمی پژوهشی برگرفته از مطالعه خود که در نشریه «پژوهش پرستاری» به چاپ رسیده، اشاره نموده اند که یافته های به دست آمده از این مطالعه می تواند به منظور توسعه استراتژی های حمایتی از طرف اعضای خانواده، مراقبین سلامت و همچنین سیاست گذاران به کار گرفته شود.

این محققین افزوده اند با در نظر داشتن اهمیت نقش خانواده در حفظ استقلال و کرامت سالمندان، اتخاذ برنامه هایی توسط مسئولان نظام سلامت برای انجام آموزش های لازم در این زمینه به خانواده های دارای سالمند، امری ضروری به حساب می آید.

 

گزارش: محمدرضا دلفیه

با اقتباس از: تباری، ف. و همکاران. تبیین مفهوم استقلال در حفظ کرامت سالمند: مطالعه کیفی. 1395. پژوهش پرستاری، 11(3): 27-17.

No tags for this post.