کسب رتبه یازدهم تولید مقالات هوافضا در جهان توسط محققان ایرانی

سیناپرس: تعداد مقالات، کتاب ها، رساله های پژوهشی و اختراعات ثبت شده از جمله شاخص های علم و فناوری به شمار می روند که پایش مستمر آنها نقش بسزایی در تدوین سیاست های موثر در توسعه آن فناوری دارد.

 

شاخص های ذکر شده از جنس شاخص های خروجی و از دستاوردهای تحقیق و توسعه اند که در فرآیند نوآوری مورد توجه خاص سیاستگذاران قرار دارند.

شاخص های ارزیابی مقالات

شاخص های ارزیابی مقالات علمی در مجلات معتبر به دو دسته کمی و کیفی تقسیم می شوند. هدف در شاخص های کمی اندازه گیری تعداد مقالات چاپ شده در طول سال های مختلف است اما این معیار به تنهایی برای ارزیابی مقالات علمی کافی نیست و به همین دلیل شاخص های دیگری میزان ارجاع به مقالات (Citation) تعداد ارجاع به خود (Self-Citation) و شاخص اچ (H-Index) برای بررسی کیفیت مقالات مورد استفاده قرار می گیرند.

– میزان ارجاع به مقاله: نشان دهنده تعداد کل ارجاعات داده شده به مقاله های یک کشور یا شخص

– تعداد ارجاع به خود: نشان دهنده تعداد ارجاعاتی است که نویسندگان یک مقاله به مقالاتی قبلی خود می دهند.

در بحث ارجاع به مقالات، اگر چه استناد نویسنده به کارهای خود کم ارزش نیست، اما میزان ارجاعات خارجی (ارجاع نویسندگان سایر کشورها به مقالات کشور یا شخص) از اهمیت بیشتری برخوردار است هر چه میزان ارجاعات خارجی بیشتر از ارجاع به خود باشند نشانگر بالاتر بودن جنبه بین المللی آن است.

شاخص اچ: این شاخص، بهره وری و تاثیرگذاری علمی دانشمندان را به صورت عددی نمایش می دهد و با درنظر گرفتن تعداد مقالات پر استناد افراد و تعداد دفعات استناد آن مقالات توسط دیگران محاسبه می شود.

شاخص اچ معیاری است که می توان محققان تاثیرگذار را از آنها که صرفا مقالات فراوانی منتشر کرده اند متمایز ساخت.

این شاخص همچنین برای مقایسه محققانی که در یک حوزه کاری یکسان فعالیت می کنند کاربرد دارد. مثلا اگر گفته شود ایندکس تاثیرگذاری علمی فردی طبق شاخص اچ 5 است، یعنی آن شاخص 5 اثر انتشاراتی مثل مقاله دارد که به هر یک از این 5 مقاله، دستکم 5 بار استناد شده است.

انتشار بیش از 1360 مقاله توسط محققان ایرانی در حوزه هوافضا طی 10 سال

 

بر اساس گزارش مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی، تعداد مقالات هوافضا تا پایان سال 2013(در فاصله سالهای 2013-1996) بر اساس پایگاه استنادی اسکوپوس بیش از 1360 مقاله بوده است.

یکی دیگر از معیارهای ارزیابی مقالات تعداد ارجاعات است. به طور کلی افزایش تعداد ارجاعات به شرطی که قسمت عمده آن به شکل «ارجاع به خود» نباشد، مطلوب است. با توجه به جدول فوق، تعداد ارجاع به خود نسبت به کل ارجاعات در رژیم اشغالگر قدس و سه کشور ایران، ترکیه و مصر به ترتیب 15، 10.6، 8.2 و 4 درصد بوده که نشان می دهد کشورمان پس از رژیم اشغالگر قدس بیشترین درصد ارجاع به خود را در بین کشورهای خاورمیانه داشته است.

شاخص دیگر ارزیابی مقالات، تعداد ارجاع به ازای هر مقاله یا میانگین ارجاع مقالات است که نسبت به ارزیابی با تعداد کل ارجاعات دقیق تر است.

داده های جدول بالا نشان می دهد که میانگین تعداد ارجاع به مقالات ایران در حوزه هوافضا در فاصله سالهای 1996 تا 2013 حدود 7.68 درصد و در رقابت با رژیم اشغالگر قدس(7.47 درصد) است و کشور عمان با حدود 25 درصد میانگین ارجاع به مقالات در این حوزه از فناوری، در صدر کشورهای منطقه قرار دارد.

شاخص اچ که معیاری برای نشان دادن میزان تاثیرگذاری با کیفیت چاپ شده است ، برای ایران در طول 17 سال گذشته 30 بوده است. بدین معنی که 30 مقاله در حوزه هوافضا از ایران وجود داشته که به هر یک از آنها حداقل 30 بار ارجاع شده است.کشور ترکیه با تفاوت بسیار ناچیز و رژیم اشغالگر قدس با تفاوت بیشتری از ایران در رده بالاتر قرار دارند.

 

 

 

 

به استناد پایگاه استنادی اسکوپوس طی سالهای 1996-2013، ایران از نظر تعداد مقالات چاپ شده رشد صعودی و یکنواختی داشته است.علاوه بر آن در سالهای 2010، 2011 و 2013 نیز در صدر کشورهای منطقه خاورمیانه قرار گرفته و توانسته است رتبه جهانی خود از نظر تعداد مقالات سالیانه از 43 در سال 1996 به 11 در سال 2013 برساند.

جایگاه 11 در سال 2013 و جایگاه 21 فاصله 1996-2013 از نظر تعداد منتشر شده در حوزه هوافضا اگر چه ارزشمند است اما برای ارزیابی وضعیت علمی ایران در این حوزه کافی نیست و باید آن را در کنار دیگر شاخص های بررسی کیفیت مقالات داوری کرد.

با وجودی که از نظر تعداد مقالات صرفنظر از رژیم اشغالگر قدس، ایران نخستین کشور خاورمیانه است اما میانگین ارجاع به مقالات و مقدار ضریب شاخص اچ آن در مقایشه با رژیم اشغالگر قدس و کشور ترکیه در وضعیت مطلوبی نیست.

شاید یکی از دلایل مهمی که کشور ما در شاخص های کمی مقالات ، پیشرفت قابل توجهی داشته اما در شاخص های کیفی مقالات هنوز به نتیجه مطلوب دست نیافته است، این باشد که تاکید سیاستگذاران و متولیان حوزه علم و فناوری کشور نیز بر ارزیابی کمیت با تعداد مقالات است و توجه کمتری به کیفیت یا تمرکز تحقیقات بر حل مسائل واقعی و کاربردی بودن نتایج پژوهش ها می شود، افزون بر آن می توان به حساسیت های موجود در بخش هوافضا و جهت گیری کشورهای دیگر در قبال فعالیت های هوافضایی ایران اشاره داشت که معمولا آزادی عمل برای اجرایی کردن علوم کسب شده در این حوزه با با چالش جدی مواجه کرده است.

بنابراین به نظر می رسد با این وضعیت باید از توجه صرف بر افزایش تعداد مقالات اجتناب شود و توجه و برنامه ریزی بیشتری برای ارتقای وضعیت ایران در شاخص های کیفی مقالات صورت گیرد.

No tags for this post.