69 میلیون ایرانی در شهرهای زلزله خیز سکونت دارند

رئیس مرکز پیش بینی زلزله در پژوهشگاه بین المللی زلزله گفت: سالانه به طور متوسط حدود 200 تا 250  زلزله با بیش از 4 ریشتر در ایران رخ می دهد. بیشتر شهرهای ایران نیز در فاصله نزدیک از گسل های فعال احداث شده اند. حدود 69 میلیون از 86 میلیون نفر جمعیت ایران نیز در ابتدای سال 1402 در این شهرها زندگی می کنند.

دکتر مهدی زارع، استاد و رئیس مرکز پیش بینی زلزله در پژوهشگاه بین المللی زلزله در گفتگو با سیناپرس گفت: زمین لرزه ها در مکان هایی رخ می دهند که دو طرف گسل به هم  قفل شده اند. همانطور که ورقه های زمین ساختی به حرکت خود ادامه می دهند، فشار روی ناحیه قفل شده ایجاد می شود تا زمانی که گسل گسیخته شود. با این حال، همه گسل ها کاملا قفل نمی شوند. بخش‌ هایی از گسل دائما در حال لغزش هستند، حرکتی که ما آن را خزش گسل می‌ نامیم. 

وی افزود: گسل های خزنده احتمال کمتری برای ایجاد زمین لرزه های بزرگ دارند، زیرا این حرکت باعث کاهش تنش می شود. با داده ‌های جمع‌ آوری ‌شده نقشه‌ برداری از مکان‌ هایی که گسل در حال خزش است، بهتر در می یابیم که چه مقدار از آن گسل در زلزله بزرگ بعدی احتمال لغزش دارد. رویدادهای لغزش آهسته ممکن است نشان دهنده زلزله های بزرگ بعدی باشند.

وی به میزان وقوع سالانه زلزله و فعالیت گسل های ایران اشاره کرد و در این خصوص گفت: سالانه به طور متوسط حدود 200 تا 250  زلزله با بیش از 4 ریشتر در ایران رخ می دهد. بیشتر شهرهای ایران نیز در فاصله نزدیک از گسل های فعال احداث شده اند و حدود 69 میلیون از 86 میلیون نفر جمعیت ایران در ابتدای سال 1402  در این شهرها زندگی می کنند. هشتاد شهر بیش از 100 هزار نفر جمعیت دارد و حدود 30 میلیون نفر از جمعیت کشور نیز در شهر های با جمعیت بیش از 1 میلون نفر  زندگی می کنند.

به گفته وی، چنین وضعی موجب می شود تا با درنظر داشتن موقعیت شهرها، هم از توسعه شهرهای پرجمعیت در کنار گسل ها اجتناب شود و هم برنامه های کلان برای کاهش آسیب پذیری پهنه های مسکونی ایران به تدریج دنبال شود. همچنین ضرورت دارد برای پیش بینی وقوع زلزله و کاهش حوادث آن از فناوری های نوین استفاده کنیم.

رئیس مرکز پیش بینی زلزله در پژوهشگاه بین المللی زلزله اظهارداشت: امروزه از داده‌ های ماهواره‌ های ناسا-آزمایش بازیابی گرانش و اقلیم ( GRACE ) و اندازه‌ گیری ‌های GPS و سطح دریا برای شروع ارزیابی چسبندگی (ویسکوزیته) گوشته استفاده شده است که بر سنجش میزان تغییرات  سطح زمین تاثیر می ‌گذارد.

زارع ادامه داد: همچنین آژانس ‌های فضایی در سرتاسر جهان شروع به پرتاب ابزارهای ماهواره ‌ای با استفاده از فناوری جدید به نام رادار دیافراگم مصنوعی تداخل سنجی یا InSAR کرده اند؛ اکتشافات با این روش جدید و نگاه به سیاره در دو دهه اخیر دستاورد های نوینی آفریده است. به عنوان مثال در سال 2018 مقامات شیلیایی از گروه لوندگرن درخواست کردند فوران آتشفشان نوادوس را ارزیابی کنند. با مطالعه تصاویر InSAR یک سال، هیچ تغییری در قله شیلی مشاهده نشد، اما آتشفشان دیگر آرژانتینی به نام دومیو به سرعت در حال بالا آمدن بود که  نشانه ای از فوران احتمالی داشت.

وی درباره فعالیت نخستین ماهواره لرزه‌ ای الکترومغناطیسی به سیناپرس گفت: نخستین ماهواره لرزه‌ ای الکترومغناطیسی چین ژانگ هنگ-1(Zhangheng 1) نام دارد. این ماهواره در فوریه 2018 به فضا پرتاب شد. این ماهواره برای گرفتن سیگنال ‌های الکترومغناطیسی در فضا طراحی شده و امکان پیش‌ بینی زلزله و همچنین نظارت و هشدار اقلیمی در  فضا را فراهم می کند. اکنون با استفاده از این ماهواره، داده های میدان ژئومغناطیسی جهانی و داده های طیف الکترومغناطیسی فرکانس پایین جهانی را به دست آمده است.

وی بیان کرد: ماهواره Zhangheng 1 دانشمندان را قادر می سازد تا مشاهدات خود را در مقیاس جهانی گسترش دهند و مطالعات آماری را با نمونه های بزرگ انجام دهند. مدیران این ماهواره مدعی شده اند که در طول پنج سال گذشته،Zhangheng 1  حدود 60 زمین لرزه با بزرگی 7 و بالاتر و همچنین نزدیک به 600 زمین لرزه با بزرگی 6 و بالاتر را در سراسر جهان پایش کرده و بیش از 80 درصد از زمین ‌لرزه‌ های با بزرگای 6 یا بالاتر نیز دو هفته  پیش از رویداد، سیگنال‌ های پیش ‌نشانگری نشان می ‌دهند؛ البته پیش‌ بینی زلزله نیازمند تحقیقات چند رشته‌ ای لرزه ‌شناسی، الکترومغناطیسی، ژئودزی و ژئوشیمی است.

زارع یادآورشد: در ایران نیز این فعالیت در راستای پیش ‌بینی زلزله بر پایه داده های ماهواره ای با استفاده از سیگنال رادیویی VLF و رصد انتشار ULF  انجام می شود؛ تغییرات کوتاه مدت در سیگنال VLF برای دامنه متوسط 5 روزه و همچنین انحراف سیگنال VLF در برابر سیگنال میانگین 30 روزه برای نظارت بر تناوب در روند، برای پیش‌بینی زلزله استفاده می شود.

استاد مرکز پیش بینی زلزله در پژوهشگاه بین المللی زلزله در پایان به سیناپرس گفت: همچنین تجزیه و تحلیل فازهای یونوسفر غیرمنتظره قبل از زلزله های بزرگ یکی از موضوعات پیشرو در مطالعات پیش بینی زلزله است. بررسی ناهنجاری‌ های یونوسفر  قبل از زلزله Mw 7.3 ازگله سرپل ذهاب در 21 آبان 1396 ناهنجاری‌ هایی را 8 تا 9 روز قبل از زلزله نشان داده اند . از سوی دیگر  ناهنجاری های 1 تا 6 روز قبل از زلزله توسط یک طوفان مغناطیسی متوسط ایجاد شده بود.

گفتگو: مهگل غفاری

No tags for this post.