سپر درختی در برابر هجوم ریزگردها!
امروزه بخش های زیادی از کشور ما به دلایل متعدد با پدیده ریزگردها و در نتیجه کاهش کیفیت هوا روبرو است. ذرات ریزدانه به طور کلی در مناطق خشک و نیمه خشک جهان از فراوانی بیشتری برخوردار هستند و ایران نیز به دلیل موقعیت طبیعی خود و قرار داشتن در کمربند خشک و نیمه خشک، از این پدیده مخرب بی نصیب نمانده است. ذرات معلق موجود در هوا که دارای قطری کمتر از 10 میکرون باشند به راحتی قادر به ورود به سیستم تنفسی انسان بوده و باعث افزایش مرگ و میر ناشی از انواع بیماری های تنفسی و قلبی می گردند.
در اکوسیستم های شهری، طراحی صحیح فضای سبز، علاوه بر فراهم آوردن محیطی مناسب برای آرامش روحی انسان، در کاهش سرعت باد، کاهش آلودگی های صوتی و همچنین کاهش آلودگی های هوایی از طریق جذب و تجمع آلاینده ها روی و درون برگ و ساقه و حتی ریشه تاثیر به سزایی دارد.
استفاده از گونه های درختی مناسب برای طراحی فضای سبز شهری، یکی از مهم ترین راهکارهایی است که برای بهبود کیفیت هوا در اکوسیستم های شهری مد نظر دست اندرکاران امور است. در واقع در اکوسیستم های شهری، طراحی صحیح فضای سبز، علاوه بر فراهم آوردن محیطی مناسب برای آرامش روحی انسان، در کاهش سرعت باد، کاهش آلودگی های صوتی و همچنین کاهش آلودگی های هوایی از طریق جذب و تجمع آلاینده ها روی و درون برگ و ساقه و حتی ریشه تاثیر به سزایی دارد. در این میان برگ درختان به دلیل سطح بیشتر، اهمیت بیشتری نسبت به سایر اندام های گیاهی دارد.
پژوهشگرانی از دانشکده منابع طبیعی دانشگاه تهران با همکاری مرکز تحقیقات جنگل و مرتع استان کرمانشاه در این زمینه مطالعه ای را انجام داده اند که در آن عملکرد چند گونه درختی برای تجمع و رسوب آلاینده های ناشی از پدیده گرد و غبار و ذرات معلق هوایی مورد مقایسه و ارزیابی قرار گرفته است.
در این پژوهش که با محوریت شهرستان پاوه، از شهرهای استان کرمانشاه به انجام رسیده سه گونه درختی زبان گنجشک، چنار و اقاقیا که معمولا در طراحی فضای سبز شهری به کار گرفته می شوند، مورد مطالعه قرار گرفته اند. برای این کار، پس از یک رخداد 36 ساعته گرد و غبار، از برگ های درختان ذکرشده با روش های علمی خاص، نمونه برداری انجام شد و این نمونه ها برای ارزیابی توانایی تجمع و جذب ذرات معلق هوا به آزمایشگاه منتقل گردیدند.
نتایج این مطالعه که گزارش علمی پژوهشی آن در نشریه «جنگل و فرآورده های چوب» به چاپ رسیده است نشان می دهد که شکلی که سطح برگ چنار دارد به ویژه کرک های متراکم آن، توانایی به دام انداختن آلاینده های موجود در هوا را افزایش داده و موجب جذب بیشتر عناصر سنگین در روزنه های برگ این درخت می شود.
بنا بر یافته های این آزمایش، ناهمواری سطح برگ درخت چنار و وجود تورفتگی های زیادتر، عاملی برای جذب بیشتر عناصر سنگین هوا بوده و لذا در مقایسه ای که توسط پژوهشگران در این خصوص بین درختان مختلف انجام شده، عملکرد برگ درخت چنار نسبت به برگ درختان زبان گنجشک و اقاقیا به شکل قابل توجهی بهتر بوده است.
طبق اظهار این محققین، نتایج این پژوهش، اولین گام در شناخت و انتخاب گونه های درختی مناسب برای کاشت در مناطق در معرض تهدید با توجه به نوع، اندازه و منبع انتشار ذرات گرد و غبار است. به عبارت دیگر، این نتایج امکان شناسایی و انتخاب بهتر گونه های درختی مناسب برای به کارگیری در مناطق حساس و در معرض تهدید را فراهم می نماید.
نویسنده: محمدرضا دلفیه
با اقتباس از: منوچهری، ک.، شیروانی، ا.، عطارد، پ. و خداکرمی، ی. 1395. ابعاد و توزیع ذرات معلق رسوب یافته بر سطح برگ درختان زبان گنجشک، چنار و اقاقیا. جنگل و فرآورده های چوب، 69(1): 49-41.
No tags for this post.
