امیدهای جدید در درمان یکی از شایع‌ترین بیماری‌های خودایمنی
دکتر سید مسعود نبوی، متخصص مغز و اعصاب و فلوشیب MS ، دانشیار نورولوژی و مدیر گروه بالینی مرکز تحقیقات مغز و اعصاب رویان در گفتگو با خبرنگار سیناپرس درباره این بیماری می‌گوید: MS یک بیماری التهابی است. در این بیماری غلاف‌های میلین سلول‌های عصبی –غلافی که رشته‌های عصبی را احاطه می‌کند و باعث تسهیل هدایت امواج عصبی مغز و نخاع می‌شود– در مغز و نخاع آسیب می‌بینند. این بیماری موجب تخریب اکسون یا رشته عصبی و تخریب بافت سیستم عصبی مرکزی می‌شود. درواقع التهاب و تغییرات ایجادشده در سیستم ایمنی فرد ابتدا باعث میلین‌زدایی و پس‌ازآن باعث تخریب اکسون و خرابی سیستم عصبی می‌شود. درنهایت تخریب شدن سیستم عصبی باعث آتروفی بافت مغز و تخریب بافت عصبی می‌شود. آتروفی عبارت است از تحلیل یا کاهش اندازه عضلات که به کاهش قدرت و تحرک ماهیچه‌ها منجر می‌شود. تخریب بافت عصبی نیز با علائمی مانند اختلال ادراری، سفتی پا، دوبینی، نداشتن تعادل، لرزش و اختلال‌های شناختی همراه است.
وی درباره روش‌های درمانی مطرح برای این بیماری این‌طور توضیح می‌دهد: طی سه دهه اخیر بحث‌های زیادی برای درمان این بیماری مطرح‌شده است. گروهی از روش‌های درمانی روی حملات و التهاب‌های حاد متمرکز است. در این شیوه فرد با تجویز کورتون و تعویض پلاسمای خون درمان می‌شود. در شیوه‌ای دیگر، درمان روی پیشگیری از عود بیماری، حمله‌های حاد و پیش‌رونده متمرکز است. اکنون 10 تا 12 داروی تایید شده برای نوع عودکننده و جلوگیری از حمله‌های حاد MS در بازار جهانی وجود دارد اما متاسفانه هنوز داروی تایید شده‌ای برای فرم پیش‌رونده وجود ندارد. روش دیگر این است که بافت‌های ازدست‌رفته و تخریب‌شده را ترمیم کنیم یا مانع تخریب آن شویم. شیوه دیگر درمان‌های علامتی نام دارد که درمان حمله حاد یا جلوگیری از عودها تا حدود زیادی موفقیت‌آمیز بوده است اما هنوز در دو مقوله جلوگیری از تخریب نورون یا حفاظت از بافت عصبی و آسیب‌دیده و ترمیم و بازیابی آنها موفق نبوده است.
این متخصص با اشاره به روش‌های مبتنی بر طب ترمیمی در درمان بیماری MS می‌گوید: امروزه در بحث ترمیم و بازسازی سلول‌ها و بافت‌های عصبی تخریب‌شده درمان با سلول بنیادی مطرح‌شده است. این سلول‌ها می‌توانند سیستم ایمنی را ترمیم کنند و نقش واسطه‌ای بین بافت‌های آسیب‌دیده و سایر سلول‌ها داشته باشند. اکنون در سطح بین‌المللی برای درمان بیماری MS روی گروهی از سلول‌های بنیادی بزرگسالان به نام سلول‌های بنیادی مزانشیمی تحقیق شده است. این سلول‌ها بیشتر تعدیل‌کننده سیستم ایمنی هستند و نقش ترمیمی آنها خیلی کم است. این سلول‌ها می‌توانند در بافت سلولی اثر بگذارند و موادی ترشح کنند که جلوی آسیب را گرفته و موجب ترمیم آن شود. ما و دیگر محققان دنیا اکنون در تلاش هستیم بتوانیم سلول‌هایی را فراهم کنیم که نقش ترمیمی داشته باشند تا بتوانیم با کمک این سلول‌ها بافت میلین‌ها و اکسون‌های تخریب‌شده و دیگر بخش‌های عصبی از بین رفته را ترمیم و بازسازی کنیم. درواقع هدف اصلی ما این است که MS و بسیاری از بیماری‌های دیگری که از ایجاد اختلال در عملکرد سیستم ایمنی بدن ناشی می‌شوند یا باعث تخریب سیستم عصبی می‌شوند با این شیوه درمان کنیم.
بسیاری از روش‌های درمانی که به‌خصوص برای بیماری MS مطرح می‌شود در مراحل کارآزمایی بالینی هستند؛ همه فعالیت‌های درمانی سلول‌های بنیادی در حیطه کاری عصب‌شناسی نیز در مرحله کارآزمایی بالینی، آزمایشی و تحقیقاتی قرار دارد و هنوز نتیجه این آزمایش‌ها به‌طور کامل مشخص نشده است.
نبوی می‌افزاید: بسیاری از روش‌های درمانی که به‌خصوص برای بیماری MS مطرح می‌شود در مراحل کارآزمایی بالینی هستند؛ همه فعالیت‌های درمانی سلول‌های بنیادی در حیطه کاری عصب‌شناسی نیز در مرحله کارآزمایی بالینی، آزمایشی و تحقیقاتی قرار دارد و هنوز نتیجه این آزمایش‌ها به‌طور کامل مشخص نشده است.
وی درباره مشکلات و موانعی که در مسیر سلول درمانی وجود دارد، می‌گوید: تولید و ساخت این سلول‌ها بسیار پیچیده است و به امکانات خاصی نیاز دارد. بنابراین هر مرکزی نمی‌تواند ادعا کند می‌تواند خدمات سلول درمانی ارائه کند. روش مصرف این سلول‌ها تزریقی است و برخلاف برخی از تبلیغات ماهواره‌ای این سلول‌ها به شکل داروی خوراکی عرضه نمی‌شود. متاسفانه برخی از بیماران که راه درمان قطعی برای بیماری آنها وجود دارد در دام افراد سودجو گرفتار می‌شوند.
این متخصص مغز و اعصاب می‌افزاید: سلول‌درمانی اکنون برای بسیاری از بیماری‌های مغز و اعصاب مانند ALS، فلج مغزی، برخی بیماری‌های عضلانی، پارکینسون، آلزایمر، صدمات نخاعی و صدمات مغزی ناشی از تروما استفاده می‌شود. مرکز تحقیقات مغز و اعصاب رویان نیز در تحقیقات اصلی خود روی بیماری‌های MS، عصب بینایی، پارکیسنون، آلزایمر، صدمه‌های نخاعی، صدمه‌های مغزی ناشی از تصادف‌ها و تروما یا سکته‌های مغزی فعالیت‌های گسترده‌ای انجام داده است. ما برای هریک از این بیماری‌ها هدف خاصی را دنبال می‌کنیم برای مثال در بیماری MS هدف ما ترمیم و تعدیل سیستم ایمنی و پیشگیری از عود این بیماری است، اما در بیماری کشنده ALS و پارکینسون هدف افزایش طول عمر و بهبود وضعیت کیفی و عملکرد فرد است.
گفتگو : فرزانه صدقی
No tags for this post.
