مرگ مغزی غیرقابل‌بازگشت است
اگرچه گرفتن چنین تصمیمی بسیار دشوار است اما بدون تردید این افراد آزمون الهی را با سربلندی پشت سر می‌گذارند. فعالیت اهدای عضو را در همه جای دنیا می‌توان در ایجاد یک تا 8 زندگی از ارگان‌های فرد مرگ مغزی خلاصه کرد. در حقیقت فرد مرگ مغزی با اهدای اعضای حیاتی بدن خود می‌تواند یک تا 8 بیمار نیازمند پیوند عضو را از مرگ نجات دهد. دکتر کتایون نجفی زاده، رییس اداره پیوند و بیماری‌های خاص وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در گفت‌وگو با سیناپرس ضمن اشاره به این موضوع می‌گوید: ارگان‌های حیاتی، ارگان‌هایی هستند که اگر هر یک از آن‌ها به هر علتی نتواند در بدن انسان کارکرد خود را به‌درستی انجام دهد یا به عبارتی در عملکرد آن اختلال ایجاد شود، به مرگ فرد منجر خواهد شد. در این شرایط برای این فرد هیچ راهکار درمانی جز پیوند وجود ندارد. اگر بتوان ارگانی که عملکرد آن دچار اختلال شده است از طریق پیوند تعویض کرد، فرد بیمار می‌تواند به زندگی ادامه دهد.
وی در ادامه می‌افزاید: دو ریه، دو کلیه، کبد، قلب، پانکراس یا لوزالمعده و روده از ارگان‌های حیاتی بدن هستند و ایجاد اختلال در عملکرد هر یک از این ارگان‌ها انجام پیوند را ضروری می‌سازد. در مورد کلیه دو جایگزین وجود دارد. اگر فردی نیازمند کلیه باشد اگرچه بدون کلیه ادامه حیات برای او ممکن نیست، اما راهی وجود دارد که می‌توان از فرد زنده یک کلیه گرفت و این کلیه را به او پیوند زد. قلب، کبد، ریه، لوزالمعده و روده از ارگان‌هایی است که نمی‌توان آن‌ها را از فرد زنده گرفت و به بیمار نیازمند پیوند زد؛ یعنی فردی که زنده است نمی‌تواند قلب یا کبد خود را اهدا کند؛ البته در مورد کبد و ریه این امکان وجود دارد که قسمت کوچکی از ریه یا کبد را از والدین به فرزندان زیر شش سال پیوند زد. بعد این قسمت در بدن کودک و فرد اهداکننده رشد می‌کند و بزرگ می‌شود.
رییس اداره پیوند و بیماری‌های خاص با اشاره به اهمیت ایجاد امکان اهدای عضو از افراد مرگ مغزی می‌گوید: تا سال‌های سال افرادی که عملکرد یکی از این ارگان‌ها در بدن آن‌ها مختل می‌شد، با شرایط ناگوار و درنتیجه مرگ مواجه می‌شدند؛ اما بعد از پیشرفت علم پزشکی در دنیا، برای نخستین بار پیوند اعضا به کمک این گروه از بیماران آمد. در گذشته فقط امکان پیوند کلیه وجود داشت؛ یعنی تا سال‌های سال در ایران هر بیمار نیازمند پیوند قلب، ریه، کبد و روده اگر ثروتمند بود، می‌توانست در خارج از کشور تحت عمل پیوند قرار گیرد. دولت آن زمان سرمایه کافی برای تأمین هزینه‌های درمان بیماران در خارج از کشور را نداشت. در غیر این صورت آن بیمار فوت می‌کرد تا این‌که قانون اهدا از مرگ مغزی تصویب شد، یعنی به تکنیکی دست‌یافتیم که امکان استفاده از ارگان‌های بیمار مرگ مغزی فراهم شد.
به گفته دکتر نجفی زاده بر اساس آمار اعلام‌شده از سوی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، سالانه 5000 تا 8000 نفر در کشور دچار مرگ مغزی می‌شوند و این در حالی است که 2500 تا 4000 مرگ مغزی با قابلیت اهدای ارگان داریم.
وی درباره محدودیت‌هایی که در زمینه اهدای ارگان از فرد مرگ مغزی وجود دارد این‌طور توضیح می‌دهد: گاهی افراد دچار مرگ مغزی به بیماری‌هایی مبتلا هستند که موجب می‌شود ارگان‌های آن‌ها قابل‌اهدا به بیماران نیازمند نباشد. گاهی نیز سن بالای بیماران مانع اهدای ارگان‌ها می‌شود؛ اما حتی از بین افرادی که می‌توان اعضای بدن آن‌ها را اهدا کرد گاهی به دلیل عدم رضایت خانواده‌ها به اهدای اعضای حیاتی بدن آن‌ها، اهدای عضو انجام نمی‌شود؛ بنابراین ضرورت دارد فرهنگ‌سازی در این زمینه موردتوجه قرار گیرد. باید به مردم ثابت شود که مرگ مغزی به معنی مرگ است، مردم باید بدانند با اهدای ارگان‌های فرد مرگ مغزی می‌توانند جان چند نفر را از مرگ نجات دهند. هر فرد مرگ مغزی با اهدای یک تا 8 عضو بدن خود از قلب، کبد و کلیه تا روده، ریه و لوزالمعده می‌تواند جان یک تا 8 بیمار نیازمند پیوند عضو را از خطر مرگ نجات دهد و همچنین با اهدای یک تا 53 نسج خود مانند پوست، تاندون، استخوان و قرنیه می‌تواند یک تا 53 نفر را از معلولیت نجات دهد.
وقتی مرگ زندگی می‌آفریند
مرگ مغزی یعنی مرگ قطعی؛ زیرا در مرگ مغزی، مغز منهدم شده و قابلیت بازگشت وجود ندارد. دکتر نجفی زاده ضمن اشاره به این موضوع می‌گوید: انتخاب در مرگ مغزی بین دو گزینه است یعنی نجات جان چند نفر با اهدای ارگان‌ها یا خاکسپاری عزیز ازدست‌رفته بدون اهدای ارگان؛ انتخاب سومی وجود ندارد. یکی از مهم‌ترین کارها فرهنگ‌سازی است. یکی از مشکلات نحوه برخورد فرد هماهنگ‌کننده با خانواده فرد مرگ مغزی بود. این افراد با علم این کار ناآشنا بودند. نحوه برخورد این خانواده مستلزم برخورداری از توانمندی‌های علمی است. علمی بین‌المللی به نام برخورد با خانواده و افراد مرگ مغزی وجود دارد. ما این علم را از کشورهای اروپایی و آمریکایی آموختیم و به همه افراد هماهنگ‌کننده آموزش دادیم. پس از مدتی به این نتیجه رسیدیم روش رضایت گرفتن از خانواده‌ها باید بومی‌سازی شود.
سالانه 5000 تا 8000 نفر در کشور دچار مرگ مغزی می‌شوند و این در حالی است که 2500 تا 4000 مرگ مغزی با قابلیت اهدای ارگان داریم.
وی می‌افزاید: اکنون متناسب با فرهنگ و مذهب مردم ایران این روش تغییراتی را پشت‌سر گذاشته است و بسیاری از افراد هماهنگ‌کننده برای آموزش روش اطلاع‌رسانی مرگ مغزی به خانواده و گرفتن رضایت از آن‌ها به کشورهای دیگر اعزام می‌شوند. به‌طور متوسط آمار رضایت از اهدای عضو در سطح دنیا 60 تا 70 درصد است که در کشور اسپانیا این آمار به 84 درصد رسیده است. خوشبختانه با اقداماتی که در سال‌های اخیر در ایران انجام‌شده است این آمار در کشور ما به بیش از 90 درصد رسیده است.
رییس اداره پیوند و بیماری‌های خاص در پاسخ به این سؤال که امکان پیوند چه ارگان‌ها و نسوجی در کشور وجود دارد این‌طور توضیح می‌دهد: ایران از معدود کشورهای دنیاست که همه پیوندها در آن انجام می‌شود. با توان بالای متخصصان ایرانی امکان پیوند همه اعضا و نسوج بدن در ایران وجود دارد. حتی اکنون پیوند پوست و قرنیه هم در کشور انجام می‌شود. برای پیوند پوست یک لایه سطحی از پوست برداشته می‌شود و در شکل ظاهری جسد فرد متوفی تغییری ایجاد نمی‌شود. در پیوند قرنیه نیز به‌جای قرنیه پروتز در چشم بیمار گذاشته می‌شود. شاید کارهایی مانند پیوند صورت در ایران انجام‌نشده باشد اما توان انجام آن وجود دارد. یک مورد پیوند دست نیز در ایران انجام‌شده است که موفقیت‌آمیز بود اما بعد از پیوند دست پیوند شده پس‌زده شد و درنتیجه دست پیوندی را برداشتند.
اهدای عضو بعد از مرگ قلبی
تعداد افراد مرگ مغزی در کشور ما بالاست اما در دنیا این‌طور نیست. ازاین‌رو پیوند از مرگ قلبی در بعضی کشورها موردتوجه قرارگرفته است. دکتر نجفی زاده درباره اهدای عضو بعد از مرگ قلبی می‌گوید: در افرادی که دچار مرگ یا ایست قلبی می‌شوند این امکان وجود دارد که 24 تا 48 ساعت بعد از مرگ نسوج بدن مانند استخوان، قرنیه یا پوست برداشته و به افراد نیازمند پیوند زده شود؛ اما درباره پیوند اعضا در دنیا روش پیوند از افراد مرگ مغزی بیشتر مطرح است. ازآنجاکه در سطح دنیا افراد کمی دچار مرگ مغزی می‌شوند استفاده از روش‌های دیگر برای تأمین اعضای پیوندی موردنیاز بیماران موردتوجه قرارگرفته است. در این روش جدید که تحت عنوان اهدا بعد از مرگ قلبی از آن نام‌برده می‌شود اعضای بدن این افراد در شرایط خاص برای اهدا و پیوند در فرد گیرنده آماده می‌شود. بعد از مرگ یا ایست قلبی یک دوره زمانی 5دقیقه‌ای باید منتظر ماند. این دوره Nontouch Period نام دارد. بعد از گذشت 5دقیقه از ایست قلبی لوله‌هایی در عروق قرار می‌گیرد و ماده نگهدارنده مخصوصی تزریق می‌شود تا از تخریب اعضا جلوگیری شود. به‌این‌ترتیب در شرایطی که خانواده فرد فوت‌شده رضایت دهد ارگان‌های فرد فوت‌شده و بخصوص کبد و کلیه او اهدا می‌شود. به‌این‌ترتیب بعد از مرگ قلبی می‌توان در شرایط بسیار خاص و وجود تجهیزات و نیروی انسانی متخصص این کار را انجام داد؛ اما در ایران با وجود این‌که پزشکان از دانش فنی این کار برخوردارند فقط پیوند از مرگ مغزی انجام می‌شود.
ثبت روز ملی اهدای عضو در تقویم رسمی کشور
بر اساس برنامه‌ریزی‌های انجام‌شده جشن نفس امسال هفته آخر شهریور یا هفته اول مهرماه برگزار خواهد شد. برنامه دیگری با عنوان جشنواره تجسمی نفس مطرح‌شده است. دکتر نجفی زاده ضمن اعلام این خبر می‌گوید: بر این اساس مانند بسیاری از دیگر کشورها از هنرمندان تجسمی دعوت به همکاری کرده‌ایم تا بتوانیم با کمک آن‌ها در زمینه فرهنگ‌سازی و اطلاع‌رسانی درباره مرگ مغزی و اهدای عضو کار جدیدی انجام دهیم. هرگونه مصاحبه یا گفتگویی که با رسانه‌های نوشتاری یا دیداری انجام می‌شود بیشتر جنبه علمی دارد و ممکن است از اثرگذاری لازم برخوردار نباشد؛ اما اگر از زبان هنر برای آموزش مفاهیم مرتبط با اهدای عضو و مرگ مغزی کمک بگیریم و اطلاعاتی را در قالب مجسمه، پوستر یا نقاشی به آن‌ها ارائه کنیم، مردم بهتر این مفاهیم را درک می‌کنند. بر اساس تجربه‌ای که در برگزاری جشنواره فرهنگی نفس داشتیم جشنواره تجسمی نفس را با همکاری هنرمندان برگزار خواهیم کرد. آقای محمدحسین عماد از مجسمه‌سازان مشهور کشور به‌عنوان دبیر هنری این جشنواره با ما همکاری دارند. علاقه‌مندان می‌توانند تا بیستم تیرماه آثار خود را در پایگاه اطلاع‌رسانی جشنواره به نشانی http://nafasfestival.com ثبت کنند. در مرحله نخست داوری اولیه انجام می‌شود و درنهایت آثار جمع‌آوری خواهد شد تا در نمایشگاهی که هفته آخر مرداد برگزار می‌شود به نمایش گذاشته شود. در روز 29 مرداد همزمان با برگزاری مراسم اختتامیه جشنواره از نفرات برگزیده تقدیر به عمل خواهد آمد.
دکتر نجفی زاده از ثبت روز ملی اهدای عضو در آینده‌ای نزدیک خبر می‌دهد و می‌افزاید: هر کشوری روزی را به نام روز ملی اهدای عضو نامگذاری کرده است. برای ثبت روز ملی اهدای عضو در تقویم رسمی کشور از سوی انجمن اهدای عضو ایرانیان و وزیر محترم بهداشت، درمان و آموزش پزشکی پیشنهادشده است روز صدور فتوای حضرت امام (ره) درباره مجاز بودن اهدای عضو از فرد مرگ مغزی به‌عنوان روز ملی اهدای عضو ثبت شود. این پیشنهاد باید در شورای عمومی به تصویب برسد. امیدواریم با این اقدامات ازاین‌پس روز 31 اردیبهشت به‌عنوان روز ملی اهدای عضو تعیین و تصویب شد. در این شرایط از سال‌های بعد زمان برگزاری جشن نفس به این تاریخ منتقل خواهد شد.
گفتگو : فرانک فراهانی
No tags for this post.
