رابطه فقر و خلاقیت!

خلاقیت یکی از عوامل مهم شکل دهنده جوامع بشری و نیروی پیش برنده دانش و تکنولوژی در عصر حاضر است. پیچیدگی و پیشرفت روزافزون علم و دانش و توجه جوامع به رقابت جهانی، دلیلی محکم برای توجه هر چه بیشتر به رشد و پرورش این استعداد درونی بشر است. میل به خلاق بودن در تمام جوامع بشری به چشم  می خورد و انسان از دیرباز برای حل ساده ترین تا پیچیده ترین مشکلاتش، نیازمند به کارگیری تفکر خلاق بوده است.

نگاهی به تاریخ تمدن بشر نشان می دهد که پیشرفت هر تمدنی فقط در گرو انسان های باهوش نیست، بلکه بیشترین پیشرفت، توسط انسان های خلاق به وقوع می پیوندد. بنابراین امروزه عموم افراد جامعه از هر قشر و با هر پیشینه و شغلی و برخاسته از هر طبقه درآمدی، نیازمند رشد و پرورش خلاقیت هستند تا با خلق افکاری نو به سوی جامعه ای سعادتمند و پیشرو قدم بردارند.

نگاهی به تاریخ تمدن بشر نشان می دهد که پیشرفت هر تمدنی فقط در گرو انسان های باهوش نیست، بلکه بیشترین پیشرفت، توسط انسان های خلاق به وقوع می پیوندد.

با توجه به این که یکی از مهم ترین وظایف ارگان های مرتبط با آموزش و پرورش، رشد و تعالی خلاقیت در دانش آموزان است، گروهی از پژوهشگران دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران و دانشگاه الزهرا در پژوهشی به بررسی و مقایسه روند تحول خلاقیت در دانش آموزان دختر و پسر دوره متوسطه در مناطق پایین و بالای جامعه (از لحاظ سطح برخورداری) پرداخته اند.

این پژوهش بر روی 1273 نفر از دانش آموزان شهر مشهد که در گروه های سنی 13 تا 18 سال قرار داشته و بر اساس آمارگیری مربوط به ویژگی های اجتماعی و اقتصادی خانوارهای ایران در سال 1390 به مناطق بالا (برخوردار) و یا پایین (کم برخوردار) شهر تعلق داشتند، انجام شده است.

یافته های این پژوهش نشان می دهد که میزان خلاقیت دانش آموزان گروه های سنی مختلف مناطق بالا، از دانش آموزان مناطق پایین بیشتر است و به نظر می رسد رشد خلاقیت علاوه بر عوامل فردی، به عوامل محیطی نیز وابسته است. محققین حصول چنین نتیجه ای را به دسترسی بیشتر دانش آموزان مناطق بالا به امکانات و منابع بیشتر مرتبط دانسته و اظهار داشته اند تنوع فرهنگی در شیوه های فرزندپروری و همچنین تنوع در تولید فرصت ها و محیط تحریک کننده، داشتن والدینی با تحصیلات بالاتر که زمینه بحث و گفتگو درباره مسائل فکری و انتزاعی را فراهم می کنند به علاوه تجهیزات درون منزل و محیط زندگی، همه و همه فراهم کننده زمینه رشد خلاقیت هستند.

 پژوهشگران همچنین بر اساس نتایج به دست آمده بیان نموده اند که میزان خلاقیت دانش آموزان گروه های سنی مختلف چه در مناطق بالا و چه در مناطق پایین، متفاوت بوده است و در هر منطقه، افت و خیزهای مربوط به خود را طی می کند، هر چند به طور کلی روند رشد این استعداد درونی در طبقات بالای جامعه بهتر و بالاتر از طبقه محروم جامعه می باشد. بر این اساس در منطقه بالا، در سنین 13 و 14 سالگی خلاقیت مسیر تحول را طی می کند. در 15 سالگی افتی نامحسوس دارد اما در 16 سالگی افت معناداری را نشان می دهد. در 17 سالگی مجددا به رشد خود ادامه می دهد اما در 18 سالگی مجددا دچار افتی معنادار نسبت به سه سال اول دوره نوجوانی می گردد.

یافته جالب دیگر این پژوهش که نتایج آن در قالب مقاله ای علمی پژوهشی در فصل نامه «ابتکار و خلاقیت در علوم انسانی» به چاپ رسیده است، بیانگر آن است که میان خلاقیت دانش آموزان دختر و پسر تفاوتی وجود ندارد.

محققین در انتهای گزارش علمی پژوهشی خود و با توجه به نتایج حاصله اشاره داشته اند که جامعه و مسئولین بایستی توجه ویژه ای به تفاوت های فرهنگی و جنبه های مختلف محیطی که دانش آموزان در آن پرورش می یابند قائل شوند، چرا که این زمینه ها می توانند پدیدآورنده عوامل موثر در رشد بیشتر خلاقیت باشند. لذا نهاد متولی آموزش و پرورش می تواند با توجه ویژه به نتایج این پژوهش و تحقیقات مشابه دیگر، زمینه رشد و شکوفایی این استعداد درونی دانش آموزان را که سرمایه های عظیم این مرز و بوم و عامل پیشرفت و افتخار در عرصه جهانی هستند، فراهم نماید.

نویسنده: محمدرضا دلفیه

با اقتباس از: باقرزاده گل مکانی، ز.، بنی جمالی، ش. و سیف، ع. ا. 1394. مقایسه روند تحول خلاقیت دانش آموزان دختر و پسر دوره متوسطه در مناطق بالا و پایین. ابتکار و خلاقیت در علوم انسانی، 5(3): 58-33.

لینک منبع

No tags for this post.