پیوند اعضا از دیروز تا امروز

پیوند قرنیه: نخستین ایده پیوند قرنیه مربوط به سال‌١٧٨٩ در زمینه استفاده از شیشه به‌ جای قرنیه انسانی بود که عملی نشد. اوایل قرن١٩ تلاش‌هایی برای استفاده از قرنیه گونه‌های مختلف مثل خوک در انسان صورت گرفت که موفقیت چندانی در این زمینه به‌دست نیامد. در سال‌١٨٧٧،«فون هیپل» اولین ترفاین مدور مکانیکی را استفاده کرد که هنوز هم اساس برش در پیوند قرنیه مدرن است. در این میان کشف اتر و کلروفورم در سال‌های ١٨٤٦ و ١٨٤٧، انتشار نظریه «لیستر» مبنی‌بر شرایط استریل برای جراحی موفق در سال‌١٨٧٦ و نیز کشف کوکایین موضعی توسط «کوهلر» در سال‌١٨٨٤باعث موفقیت در زمینه پیوند قرنیه شد اما ادوارد زیرم در سال ۱۹۰۵ در یک کلینیک تخصصی چشم در جمهوری چک اولین عمل موفقیت آمیز پیوند قرنیه را روی انسان به انجام رساند. تا دو دهه پیشرفت چندانی در این زمینه رخ نداد تا اینکه در سال‌های ١٩٣٠-١٩٢٠ «الشینگ» اساس پیوند قرنیه نوین را پایه‌گذاری کرد.

پیوند کلیه: اولین پیوند از اهداکننده مرگ مغزی توسط جراح اوکراینی «یوری وارانی» در دهه 1930 به انجام رسید که پس زدن عضو منجر به شکست این عمل شد. «جوزف موری» و «جی. هارتول هریسون» در سال 1954 نخستین پیوند موفق یعنی پیوند کلیه بین دوقلوهای همسان را به انجام رساندند. دلیل موفقیت این پیوند چیزی نبود جز اینکه در دوقلوهایی که از نظر ژنتیکی یکسان هستند، نیاز به هیچ گونه جلوگیری از عملکرد سیستم ایمنی بدن وجود ندارد. در اواخر دهه 940 ،«پیتر مداوار» مفهوم پس زدن را روشن‌تر کرد. مداوار با شناسایی واکنش سیستم دفاعی بدن در سال 1951 پیشنهاد کرد که برای مواجهه با این رویداد از داروهای سرکوبگر سیستم ایمنی استفاده کرد. در آن زمان، کورتیزون به تازگی کشف شده بود و آزاتیوپرین که نقش موثرتری در این کار دارد در سال 1959 شناخته شد اما اینها کافی نبود. سرانجام در سال 1970 سیکلوسپورین به عنوان یک سرکوب کننده سیستم ایمنی برای جراحی پیوند شناخته شد؛ اولین پیوند موفق کلیه از اهداکننده مرگ مغزی در جولای سال 1959 در انگلستان توسط اورولوژیستی به نام فرد پیتر رپر در شهر لیدز انجام شد.

پیوند کبد: اولین پیوند کبد انسان در سال 1963 توسط یک تیم جراحی به سرپرستی دکتر توماس استارزل در در ایالت کلرادو، شهر دنورآمریکا انجام شد. طی این عمل کبد کودکی که دچار تومور مغزی شده بود به کودکی سه ساله که دچار انسداد مجرای صفراوی شده بود و از نظر فیزیولوژیک شرایط بسیار بدی داشت، پیوند شد. گیرنده در حین عمل با مشکل انعقاد خون و هموستاز روبرو شد و تنها پنج ساعت پس از پیوند، زنده ماند. دومین پیوند کبد انسان پنجم می سال 1963 موفق‌تر از پیوند قبلی انجام شد، بیمار 22 روز بعد از عمل به علت آمبولی ریوی اما با یک کبد طبیعی درگذشت. در سال‌های بعد، دکتر استارزل چندین پیوند دیگر نیز انجام داد تا اینکه در سال 1967 اولین موفقیت کوتاه مدت در این زمینه به دست آمد و بیمار تا یک سال پس از پیوند زنده ماند.

پیوند كلیه و قرنیه قبل از انقلاب اسلامی در ایران انجام شده است؛ سال‌1٣١٣ اولین پیوند قرنیه در ایران توسط پروفسور شمس در بیمارستان فارابی تهران انجام شد. آبان سال 1347 نیز در بیمارستان نمازی شیراز عمل پیوند کلیه یک جوان 24 ساله به‌ یک زن 27 ساله با موفقیت انجام شد اما كلیه پیوندی از كاداوار(جسد) از خارج از كشور تامین می‌شد. 

پیوند ریه: در ژوئن سال 1963 میلادی «جیمز هاردی» در می سی سی پی موفق به پیوند ریه از یک فرد مرگ مغزی به یک فرد مبتلا به سرطان ریه شد اما بیمار پس از هجده روز به دلیل نارسایی کلیه جان باخت.

پیوند قلب: جیمز هاردی، پیشگام پیوند ریه، در سال 1964 اقدام به انجام عمل پیوند قلب کرد اما با نارسایی زودرس قلب گیرنده عضو، از قلب یک شامپانزه استفاده کرد که این کار هم به سرعت با شکست مواجه شد. در این زمینه، اولین موفقیت در تاریخ 3 دسامبر1967، توسط کریستین برنارد در کیپ تاون آفریقای جنوبی به دست آمد. در همان زمان گیرنده عضوی به نام لوئیس واشکانسکی، هجده روز زنده ماند اما اثر ناخوشایندی را در ذهن بسیاری از مردم بر جای گذاشت. سرانجام در 9 مارس سال 1981، اولین پیوند موفق قلب و ریه در بیمارستان دانشگاه استنفورد انجام شد.

پیوند دست: اولین پیوند دستی که به موفقیت طولانی دست یافت توسط تیم جراحان دست«کلینرت کوتز» متشکل از دکتر «وارن بردن باخ» و « تسو مین تسای» با همکاری موسسه کریستین کلینرت، بیمارستان جویش و دانشگاه لوئیس ویل واقع در لوئیس ویل کنتاکی انجام شد. جراحی روی متیو اسکات که اهل نیوجرسی بود در 24 ژانویه 1999 انجام شد. او دستش را در یک حادثه آتش بازی در سن 24 سالگی از دست داده بود.

پیوند صورت: در ۲۷ نوامبر سال ۲۰۰۵ برای اولین بار عمل پیوند بخشی از صورت روی ایزابل دینور انجام شد. بخشی از صورت این زن به وسیله یک سگ از بین رفته بود و پزشکان با این عمل توانستند او را برای ادامه زندگی کمک کنند. دالاس وینز نیز اولین دریافت‌کننده پیوند کامل صورت به حساب می‌آید. دالاس وینز که صورتش در سال ۲۰۰۸ در اثر اتصال برق سوخته بود توانست با این پیوند بار دیگر در میان مردم حاضر شود و حتی حس بویایی خود را به دست آورد. سال ۲۰۱۲ نیز بزرگترین عمل پیوند صورت قرار گرفت. در این عمل نوریس صورتی جدید از جمله فک، دندان و زبان دریافت کرد.

پیوند كاداوار در ایران

پیوند كلیه و قرنیه قبل از انقلاب اسلامی در ایران انجام شده است؛ سال‌1٣١٣ اولین پیوند قرنیه در ایران توسط پروفسور شمس در بیمارستان فارابی تهران انجام شد. آبان سال 1347 نیز در بیمارستان نمازی شیراز عمل پیوند کلیه یک جوان 24 ساله به‌ یک زن 27 ساله با موفقیت انجام شد اما كلیه پیوندی از كاداوار(جسد) از خارج از كشور تامین می‌شد. پس از انقلاب و زمانی كه پیوند كلیه در ایران با توسعه چشمگیری همراه شد متخصصان و مسوولان برای ایجاد زمینه مناسب جهت استفاده از اعضاء مبتلایان به مرگ مغزی تلاش کردند. همچنان كه بعد از استفتاء‌ از حضرت امام خمینی ( ره) و كسب اجازه و بنا بر فرمایش ایشان به صورت موردی پیوندهای قلب،‌ كلیه و كبد از مبتلایان به مرگ مغزی صورت گرفت. لایحه اجازه پیوند از بیمار مرگ مغزی نیز در سال 1379 در مجلس ششم مطرح و به تصویب رسید. با تصویب آیین نامه اجرایی قانون(پیوند اعضای بیماران فوت شده یا بیمارانی كه مرگ مغزی آنها مسلم است) زمینه توسعه آن فراهم و در سال 1381 شبكه فراهم‌آوری اعضای پیوندی ایران طراحی و به تدریج اجزای آن در تهران و شهرستان‌ها شكل گرفت و زمینه برای توسعه آن در همه استان‌ها فراهم شد.   

اولین پیوند کبد در ایران در سال 1372 در بیمارستان نمازی شیراز انجام شد. این پیوند از یک اهدا کننده مرگ مغزی در تهران صورت گرفت و عضو پس از برداشت به شیراز منتقل شد. پس از آن پیوند قلب(تابستان 1993میلادی)، روده باریک(1377)، ریه( 1379) و پانکرانس(1385) از دیگر جراحی‌های موفقیت آمیز انجام شده در ایران است.

گزارش: فرزانه صدقی

No tags for this post.