آب های جهان بستر موجودات مرگبار و خطرناک

در این گزارش به خطرناک‌ترین موجودهای دریاها و اقیانوس‌ها بپردازیم.

کوسه( بمبک): کوسه‌ها گروهی از جانواران دریایی هستند که به خوبی تکامل یافته‌اند و اکثریت 370 گونه آنها در محیط زیست دریایی زندگی می‌کنند. بسیاری از آنها در آب‌های کم ژرف یا اطراف جزایر مناطق معتدل و گرمسیری پراکنده‌اند. تنها 30 گونه کوسه از 370 گونه به انسان حمل می‌کنند. کوسه سفید بزرگ  Carcharodon carcharias نماینده کوسه‌های حمله‌ور به انسان‌ها است. بزرگترین گونه‌ها( معمولا ماده) به وزن1تا 2 تن و طول 6 متر می‌رسد. دندان‌های آنها به صورت مثلثی، اره‌ای، بی‌تناسب و بزرگ بوده و گاهی بیش از 6 سانتی‌متر طول دارند. کوسه‌های خاکستری، کوسه ببری و کوسه نوک سفید اقیانوسی، گاونری از دیگر کوسه‌های خطرناک به شمار می‌روند.

آذر ماهی برقی( Electric rays):اژدرماهی( آذر ماهی برقی) در آب‌های گرم و معتدل، در ژرفای کم، زندگی کرده و در شن یا لجن فرو می‌رود. تخلیه الکتریکی این ماهی از 8تا 220 ولت است و جریان الکتریکی از بخش منفی شکمی به سوی بخش مثبت پشتی انتقال می‌یابد. این ماهی می‌تواند چندین تخلیه ممتد را با شدت نزولی انجام دهد. شوک الکتریکی، اثرهای جدی در ناتوانی موقت انسان دارد و برای کودکان فوق العاده خطرناک است.

لقمه ماهی( سفره ماهی):سفره ماهی یا لقمه ماهی از خانواده رامک‌ماهیان (Myliobatidae) و وابسته به کوسه‌ها است. این ماهی‌ها از مناطق گرمسیر تا معتدل، پراکندگی گسترده‌ای دارند. آنها از کف زی‌ها هستند. بدن پهن آنها اغلب در شن نهفته است. صدمه حاصله از خار ممکن است در نتیجه ترومای فیزیکی یا اثر زهر خار، موجب مرگ شود. لقمه ماهی خاردار می‌تواند تا 4 و نیم متر درازا داشته باشد. دم شلاق مانند سفره ماهی دارای یک تا چهار خار دندانه‌دار اره مانند است. هر خار که تا 30 سانتی متر ممکن است طول داشته باشد حاوی تعدادی غدد زهری است که در زیر پوششی از بافت پوششی قرار گرفته است. این ماهی دارای سمی است که قادر است تا 30 نفر را از پا درآورد. نکته تاسف بار در مورد این ماهی این است که تا کنون هیچ پادزهری برای سم آن شناخته نشده است.

سنگ ماهی(Stonefish):نام این ماهی به دلیل شباهت ظاهری آن به سنگ است. روی قسمت پشت این ماهی ۱۳ باله تیغ مانند وجود دارد که زهر را از درون ۲ کیسه متصل به هر تیغه آزاد می‌کند. زهر این ماهی درد شدید همراه با شوک، فلج شدن و مرگ بافتی ایجاد می‌کند. این زهر به حدی دردناک است که گفته می‌شود قربانیان آن از شدت درد حاضر به قطع عضو آسیب دیده خود هستند. این ماهی در آب‌های دریای عمان یافت می‌شود که عموما زیر صخره ها زندگی می‌کند به عنوان سمی‌ترین ماهی در دنیا شناخته شده است.

ماهی بادکنکی:زهر ماهی بادکنکی(فوگل) مرگ سریع را به همراه دارد به گونه‌ای که موجب فلج شدن زبان، لب‌ها، سرگیجه، تهوع، افزایش ضربان قلب، مشکلات تنفسی و فلج عضلانی می‌شود. بیشتر مرگ‌ها در اثر زهر این ماهی در نتیجه طبخ این ماهی توسط افراد نا آگاه و آموزش ندیده رخ می‌دهد.

گربه ماهی:گربه ماهی در کناره‌های دهان، سبیل برآمده‌ای دارد. اکثر مواقع در رودخانه‌های گلی و لجنی و سواحل گرمسیری و آبهای معتدل یافت می‌شود. این ماهی در هنگام خطر از طریق سنبله هایش سم خود را به دشمن منتقل می‌کند. گاه این سم تا چند روز در روی بدن ماهی باقی می‌ماند. این سم حتی با پخته شدن ماهی هم از بین نمی‌رود و فرد را مسموم می‌کند. این ماهی‌ها مهاجم نیستند، افرادی توسط این موجود گزیده می‌شوند که هنگام شنا یا ماهیگیری روی آن پا می گذارند.

کوسه سفید بزرگ  Carcharodon carcharias نماینده کوسه‌های حمله‌ور به انسان‌ها است. بزرگترین گونه‌ها( معمولا ماده) به وزن1تا 2 تن و طول 6 متر می‌رسد. دندان‌های آنها به صورت مثلثی، اره‌ای، بی‌تناسب و بزرگ بوده و گاهی بیش از 6 سانتی‌متر طول دارند. 

باراکودا(Barracuda):ماهی گوشتخوار بزرگی(تا 7 فوت) است که در دسته‌های بزرگ دیده می‌شود. از انسان تغذیه نمی‌کند اما گزارش‌هایی از حمله اتفاقی آن به افرادی که اجسام یا رنگ روشن همراه داشته اند وجود دارد.

کوتر ماهی:این آبزیان در مناطق گرم استوایی بیشتر مشاهده می‌شوند. این ماهی اصولا از ماهیان کوچک تغذیه می‌کند ولی در برخی موارد حمله این ماهی به غواصان گزارش شده که ورود سمی بنام ciguatera را در بدن قربانی سبب می‌شود.

خروس ماهی یا شیر ماهی:این ماهی دارای استخوان‌های بلند سمی است که در صورت تماس با بسیاری از موجودات دریایی می‌تواند کشنده باشد. هر چند تا کنون گزارش‌هایی از مرگبار بودن آن برای انسان به دست نرسیده ولی ایجاد درد، سردرد و تهوع می‌کند. آن‌ها معمولا به انسان حمله نمی‌کنند مگر آنکه تحریک شوند. در صورت گزیده شدن توسط یکی از این ماهی‌ها باید به‌سرعت عضو گزیده شده را در معرض آب گرم قرار داد و بلافاصله به پزشک مراجعه کرد.

نهنگ قاتل: نهنگ قاتل بزرگترین جانور در میان خانواده دلفین‌ها است و نام خود را از حمله به موجودهای دریایی دیگر مانند خوک‌های دریایی و وال‌های بزرگ به‌دست آورده است. نهنگ قاتل قربانی خود را به آب‌های عمیق برده و موجب مرگ قربانی با غرق کردن آن می‌شود.

مار ماهی مورای(Moray eels): طول مار ماهی می‌تواند به 6تا 8 فوت برسد. دندان‌های آنها تیز و تیغ مانند بوده و گاز مار ماهی می‌تواند باعث خونریزی فراوان شود و اغلب نیز زخم حاصل از آن دچار عفونت می‌شود. مار ماهی‌ها معمولا مهاجم نیستند اما گاهی رفتار خصومت آمیزی از خود نشان می‌دهند.

مارهای دریایی: مارهای دریایی خزندگانی هستند که از هوا تنفس می‌کنند و 87 گونه هستند. آنها در مناطق گرمسیری و معتدل و بیشتر در منطقه اقیانوس هند- آرام دیده می‌شوند. مارهای دریایی بر اساس الگوی تغذیه‌ای به دو تیپ عمده تقسیم می‌شوند. تغذیه کننده کف‌رو تا ژرفای بیش از100 متر در آب فرو می‌رود. مارهای نواری از نمونه‌های بارز این تیپ هستند. تیپ دوم، گونه‌های شناور( پلاژیک) هستند که نمونه آن مار دریایی شکم بزرگ زرد(Pelamis Platutus) است. این مارها در آب زنده هستند و چنانچه بر ساحل یا خشکی پرتاب شوند می‌میرند. مارهای دریایی دارای دم پارو مانند و پهن دارند و زهر آنها 20 بار قوی‌تر از مارکبری است ولی در هر گزش مقدار کمی زهر آزاد می‌شود. این جانواران برای تزریق زهر به بدن قربانی اکراه دارند اما زهر تازه یک مار دریایی بالغ در بعضی از گونه‌ها می تواند تا سه مرد را بکشد.

شیرهای دریایی: معمولا شیرهای دریایی بازیگوش هستند اما می‌توانند به ویژه در هنگام جفتگیری خطرناک باشند. در حقیقت حمله به غواصان توسط شیرهای دریایی بیش از کوسه‌ها گزارش شده است.

اختاپوس و اسکوئید: معمولا اختاپوس‌ها به انسان‌ها حمله نمی‌کنند اما با این وجود چند گزارش از حمله آنها به انسان‌ها وجود دارد که به نظر می‌رسد به قصد بازی کردن یا دفاع از خود انجام شده‌اند. اسکوئیدهای بزرگ بسیار مهاجم بود و به ماهیگران صدمه می‌زنند. اغلب اسکوئیدهای غول آسا در ژرفای اقیانو‌س‌ها زندگی می‌کنند. اختاپوس شایع( Octopus vulgaris) در آب‌های گرم و معتدل زندگی می‌کند و گستره بازوهای آن به 3 متر و وزن آن به 5/22 کیلوگرم می‌رسد. گاز اختاپوس بر بدن انسان با درد شدید توام است و واکنش التهابی و بافتی شدیدی ایجاد می‌کند که همراه با تورم و بی حسی است. یک نوع دیگر اختاپوس خطرناک دیگری به نام چنبره آبی (Hapalochlaena maculosa octopus maculosa) وجود دارد. این اختاپوس معمولا 10تا 100 گرم وزن دارد و تنها در استرالیا و منطقه مرکزی هند- آرام دیده می‌شود. گونه‌های سنگین این اختاپوس‌ها بسیار خطرناک هستند و دست زدن به آنها موجب مرگ طی چند دقیقه می‌شود.

عروس دریایی (Jelyfish): عروس دریایی یکی از خطرناکترین موجودهای دریایی است. عروس دریایی چنگال‌هایی به بلندی 1 تا 3 متر دارد و بدنش ژلاتین مانند است. این جانور نمی‌تواند شكار خود را تعقیب كند و همچنین به دلیل برخورداری از اندامی ژله مانند نمی‌تواند با هیچ جانداری درگیر شود به همین علت باید بتواند در صورت نزدیك شدن شكار یا یك جاندار مزاحم، تنها با یك تماس آن را از پای درآورد و به همین علت به چنین سم مرگباری مجهز شده‌است. این جانور دریایی قادر به سوراخ کرن پوست بدن انسان است. نیش عروس دریایی دارای مواد مختلف است که بعضی از آنها باعث واکنش آلرژی می شوند.

مارهای دریایی دارای دم پارو مانند و پهن دارند و زهر آنها 20 بار قوی‌تر از مارکبری است ولی در هر گزش مقدار کمی زهر آزاد می‌شود. این جانواران برای تزریق زهر به بدن قربانی اکراه دارند اما زهر تازه یک مار دریایی بالغ در بعضی از گونه‌ها می تواند تا سه مرد را بکشد.

زنبور دریایی: عروس دریایی جعبه‌ای( زنبور دریایی) عموما در سواحل شمالی استرالیا دیده می‌شود. زنبور دریایی زهر آگین‌ترین جانور شناخته شده دریایی محسوب می‌شود. این عروس دریایی آبی رنگ پریده و شفاف است به همین دلیل در آب به سختی تشخیص داده می‌شود. زهر این جاندار می‌تواند به سرعت موجب نارسایی تنفسی، کولاپس قلبی عروقی و سپس مرگ شود.

صدف‌ مخروطی: این نوع صدف‌ها معمولا در آب‌های کم ژرف در بین توده‌های مرجانی، آبگیرها و در میان قلوه سنگ‌ها زندگی می‌کنند. گاهی اوقات طول آنها تا 10 سانتی‌متر و حتی بیشتر نیز می‌رسد. این نرم تنان دندان‌هایی مانند نیشتر دارند که از طریق آنها سم را وارد بدن می‌کنند و موجب درد ، تورم و بی حسی و گاه سبب مرگ می‌شوند.

خیار دریایی: هر چند خیار دریایی یکی از مطمئن‌ترین موجودات دریایی موجود بر صخره‌ها است اما سم این آبزی سفید در صورت تزریق می‌تواند موجب بروز تحریک شدید پوستی و خارش و سوزش و کوری چشم بشود به همین دلیل کسانی که دست به خیار دریایی می‌زنند حتما باید حتما دست‌های خود را بشویند.

توتیای دریایی: از 600 گونه توتیای دریایی، تقریبا 80 گونه برای انسان زهرآگین هستند. آنها به شاخه خارپوستان وابسته اند. قوی‌ترین توتیای دریایی(Toxopneustidae) است که دارای خارهای ضخیم کوتاه است.

ستاره دریایی تاج خاردار: استخوان‌های تیز این جانور با ماده سمی پوشیده شده که در صورت انتقال به هر زخمی می‌تواند ایجاد تهوع و آماس کند. همچنین احتمال دارد هنگام فرو رفتن در بدن، این استخوان‌های تیز بشکنند و در بدن باقی بمانند.

شقایق دریایی: تعدادی از شقایق‌های دریایی دارای ماده سمی هستند. شقایق سوزش آور از جمله آنهاست. این شقایق دریایی دارای رنگی آبی- خاکستری تا قهوه‌ای روشن است و ظاهری شبیه به درخت آتش دارد. آنها زیر تخته سنگ‌ها، مرجان‌ها و نوعی کرم با موی سیخ قرمز یافت می‌شوند. آنها دارای پرزهای میله مانندی هستند که در زمان فرو رفتن در پوست شکسته شده و تحریک پوستی زیادی ایجاد می‎کنند.

 

منابع:

 نبی پور؛ ایرج، پزشکی دریایی؛ دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی و درمانی، بوشهر، 1387

آگاه همیرا، استادیار گروه علوم زیستی دریا، پژوهشگاه ملی اقیانوس شناسی و علوم جوی

 

گزارش: فرزانه صدقی 

No tags for this post.