7 هزار مولکول در هر پک سیگار و قلیان وجود دارد که حدود 100 عدد آن سرطان زاست

زمانی که میدانیم سیگار مشکلات بسیار زیادی را برای ما به همراه دارد، چرا سیگار می کشیم؟ آیا شما سیگار می کشید؟

خیر، اما تجربه آن را در گذشته داشته ام.

  یعنی قبلا سیگار می کشیدید؟

در زمان و دوره ای می کشیدم. شما سیگار می کشید؟

خیر هرگز.

سیگار کشیدن یک رفتار است.

به این معنی که خوش میگذرد؟

بله دقیقا. یک رفتاری است که انسان به آن تمایل دارد. حال میخواهیم بررسی کنیم ببینیم که آیا تمایل دارد یا خیر؟ و اگر دارد چرا؟ مروری به آمار و ارقام کشور می کنیم که متاسفانه در جمعیت بالای 15 سال  مردان، 15 الی 20 درصد شیوع سیگار وجود دارد و از آن تاسف بارتر این است که در میان جمعیت بانوان هم سیگار حدود 5 الی 6 درصد شیوع داشته است.

آماری که وزارت بهداشت ارائه می دهد از این خبر می دهد که اوضاع خوب نیست. راجع به جمع کردن و نکردن قلیان هم همواره بحث هایی وجود دارد. چرا از سیگار لذت میبریم؟ ظاهرا کسانی که مصرف می کنند از آن لذت می برند.

در مقاطعی همین طور است. وارد پدیده تدخین میشویم، به نظر شما بشر از چه زمانی شروع کرد که یک چیزی را آتش بزند و آن را بکشد؟

احتمالا به چپق صلح و سرخ پوستان باز می گردد.

دقیقا همین طور است تصویری که از آن موجود است همان چپق هایی است که در چادرهای سرخ پوستی دست به دست می شد و ریشه های دخانیات به آنجا باز می گردد که افراد بومی مقیم امریکای شمالی برگ تنباکو را به این شکل دود و تدخین می کردند.

مردم آمریکای جنوبی شامل این وضعیت نمی شوند؟

آمار و ارقامی که به آمریکای جنوبی مربوط می شود در حوالی مکزیک است. اما ردپای آن در آمریکای جنوبی هم وجود دارد. حدود 500 سال گذشته قاره نو که ظهور پیدا کرد، ارمغان آن نحوه  تدخین تنباکو بود و این را به اروپا نیز منتقل کردند.

واژه تدخین دشوار است منظور همان کشیدن است؟

بله دقیقا از ریشه دخان برگرفته شده است و منظور همان دود کردن و کشیدن این دود به داخل است. نکته آن این است که نام نیکوتین که ماده موثر سیگار است از سفیر وقت فرانسه که به پرتغال سفر می کند و برای ایشان از برزیل و مکزیک اینها را آورده بودند گرفته شده است. نام ایشان ژانف نیکوت بود که کلمه نیکوتین برگرفته از همین نیکوت است.

سراغ مغز برویم در مورد آنچه که استنشاق می شود،مغز واکنش نشان میدهد؟

بله یکی از قسمت هایی که واکنش نشان می دهد مغز است. بسیاری از افراد این طور تصور می کنند که استنشاق سیگار صرفا دم و بازدم یا همان دودی که به داخل بدن رفته است همان هم بیرون می آید در حالی که این گونه نیست یک روش رساندن مواد و گردش مواد به رگ ها و مویرگ های ماست .زمانی که یک سیگار را استنشاق می کنید اولین پک را که میزنید در عرض 10 ثانیه بعد رد پای آن در مغز هویدا می شود یعنی 10 ثانیه بعد، اثردهی آن در مغز آغاز می شود.

یعنی در هر پک سیگار این اتفاق رخ می دهد؟

دقیقا، در درخت تنفسی فرد، دود از نای و نایژه عبور می کند و به لایه تک سلولی و سطح تبادل می رسد و وارد گردش خون می شود.

ریه ما را به یک درخت تشبیه می کنید، دودی که وارد می شود به این شاخک ها گرفته می شود؟ چه اتفاقی رخ می دهد؟

یک درخت معکوس در سیستم تنفسی انسان تصور کنید. هوا از نای وارد می شود سپس دو شاخه می شود و به شاخه های فرعی تر و فرعی تر می رود و به اصطلاح از اتوبان به خیابان و بعد کوچه و کوچه های باریک تر می رود و در آنجا کوچه بن بستی است که به آن آلوئول می گویند و دیواره این قسمت که تک سلولی است محل مبادله گازهای شریانی مثل اکسیژن است. در آنجا اکسیژن را گرفته و co2 را به بیرون پس می دهیم. در مبحث آلودگی هوا هم ذرات 2 pm که ریزگردهای کوچک هستند از این درخت عبور می کنند بدن نمی تواند جلوی کوچکتر از2.5  pmها را بگیرد اینها از آن سطح عبور می کنند و با گردش خون همراه می شوند.

در واقع ذرات ریز دودی که با سیگار یا هر دود دیگری وارد بدن کردیم، به آلوئول می رسد و همان ذره وارد خون می شود؟

آلوئول را تصور کنید که دیواره آن با دیواره  مویرگ ها مماس می شود و این دیواره بسیار نازک می شود و غشایی که این دیواره را درست می کند هم نازک می شود. بین اینها یک بافت هم بند بسیار باریک وجود دارد، این سطح تبادل اصلی محل انتقال و داد و ستد مواد است. یکی از آسیب هایی که سیگار و به طور کلی تدخین وارد می کند تخریب این دیواره ها است. در حالی که این دیواره ها بسیار ارزشمند هستند و با تخریب این دیواره ها، فرد دیگر امکان تبادل ندارد و دچار وضعیت بسیار بدی می شود.

گفتید که این نیکوتین است که به خون می رسد؟

در دود یک سری ذرات معلق و یک سری گازها وجود دارد. تا به حال به این فکر کرده اید که در آن دود و پک ها چه چیزی وجود دارد؟

کاغذی که می سوزد و گوگردی که دور آن وجود دارد و غیره.

عدد آن عدد شگفت انگیزی است. در ماشین عظیم سلولی بدن انسان وارد کردن همچین مولکول هایی عجیب است زیرا که 7 هزار مولکول در هر پک سیگار و قلیان وجود دارد و از این 7 هزار مولکول بین  50 الی 700 عدد آن بیماری زاست و حدود 70 الی 100 عدد آن سرطان زاست که این موضوع ثابت شده است.

همانند این است که وایتکس خورده ایم.

در این مولکول ها اکثر فلزات سنگین و سرب و کادمیوم که در باطری ها راجع به آن بحث می کنیم، وجود دارد. یعنی از مواد معدنی تا مواد آلی در اینها وجود دارد مواد آلی همانند بنزن که سرطان زایی آن بدیهی است و آرسنیک که سم است که البته، در واقع خود نیکوتین نیز سم بوده است. در جنگ جهانی دوم و تا 50 سال پیش از آن به عنوان حشره کش استفاده می شد و در مزارع برای کشتن آفات و حشرات مصرف می کردند. اما بعد تاثیر سوء آن بر روی پستانداران و جانوران مشاهده شد و در امتداد آن سم های دیگری یافته شد که فقط بر روی حشرات تاثیر بگذارد. نیکوتین در دوزهای بالا رسما یک ماده سمی است.

کسانی که سیگار میکشند 7 هزار مولکول را در هر پک وارد بدن خود می کنند. یعنی نیکوتین جذب بدن می شود؟

موادی که درچربی حل می شوند راحت از دیواره عبور می کنند در حالیکه مواد محلول در آب وابسته به سایزشان از این دیواره عبور می کنند. اما به عنوان یک قانون کلی ذرات ریز و گازهای شیمیایی در این جداره حل می شوند و به ماشین گردش خون می پیوندند و به قسمت های مختلفی می روند بنابراین به این معنا نیست که فقط به مغز میرسند، بلکه همه جا می روند. اما اصلی ترین قسمت، همان سد خونی مغزی است و بسیار راحت هم از آن عبور می کنند.

آنهامواد مغذی را می رسانند . شما گفتید در کمتر از 10 ثانیه تاثیر می گذارد.در اینجا نیکوتین نقش آفرین است. نیکوتین به مغز میرسد؟

در اصلاح رفتار یکی از کارکردهایی که وجود  دارد که امکان دارد نتیجه مطلوب از آن دریافت نکنیم و آن دانستن آسیب هایی است که وارد می شود. توصیه می کنم مخاطبین در شبکه جهانی جستجو کنند و ببینند چه موادی در هر پک سیگار وجود دارد در این صورت متعجب می شوند که چه لیست موادی را با همین صحنه  بسیار آشنا وارد بدن می کنند.

زمانی که یک سیگار را استنشاق می کنید اولین پک را که میزنید در عرض 10 ثانیه بعد رد پای آن در مغز هویدا می شود یعنی 10 ثانیه بعد، اثردهی آن در مغز آغاز می شود.

نیکوتین به مغز می رسد؟

بله دقیقا، یکسری مولکول وجود دارد که طی سرگشت و تکامل نقش های اساسی در ساز و کار بدن دارند. همانند دوپامین و اسید اسکوربیک. مسیر دوپامین انرژیک را مسیر پاداش می گوییم.

دوپامین یک واسطه شیمیایی است آیا هورمن محسوب می شود؟

خیر هورمون تلقی نمی شود، هورمون چیزی است که وارد خون می شود.

پس باید هورمون را از واسط های شیمیایی جدا کنیم؟

دقیقا. یکی از اصلی ترین تاثیراتی که می گذارد و در مکانیزم های دیگر اعتیاد هم دیده می شوند مسیر دوپامین انرژیک است. دوپامین نقش بسیار مهمی را در رفتار انسان ها دارد و مطالعات نشان داده اند سطوح دوپامین مختلف باعث رفتار اجتماعی متفاوتی می شود.

تعجب می کنم افرادی هستند که از دکه روزنامه فروشی سیگار تهیه می کنند و در همان جا هم روشن کرده و می کشند. ما هم که در آنجا برای خرید روزنامه حضور داریم باید همان دود مضر را استنشاق کنیم.

بحث تدخین غیر فعال و با واسطه است.

شما گفتید که ضرر برای اطرافیان ازآن کسی که مصرف می کند بیشتر است.

نكته همينجاست كه بيشتر نيست ولي پا به پاي آن پيش مي رود.

پس اين يك بدفهمي اجتماعي است كه مي گويند كه اگر شما كنار فرد سيگاري بنشينيد بيشتر از او دچار خسارت مي شويد؟

بيشتر نه ولي نبايد دست كم گرفت درست همانند اين است كه خود شما در يك محيط بسته سيگار مي كشيد.

خب به بحث نيكوتين در بدن برگرديم.

ابتدا به روند واكنش ها و سير اتفاقات که چه گونه است می پردازیم. نيكوتين به سراغ دوپامين رفته و مسير پاداش را درگير مي كند و روشي كه بتواند رفتارهاي فرد را كنترل و بهينه كند با استفاده از همين ناقل هاست.

زمانی که غذا يا شكلات مي خوريم هم دوپامين در بدن فعال مي شود.

بله شكلات يا نان، علاقه ما به كربوهيدرات يا شكر دوپامین را فعال می کند. جالب اينجاست كه گستره اعتياد كه ما با انگ از آن ياد مي كنيم، تا شكر سفيد هم پيش مي رود.

دوپامين پاداشي است كه مغز به فرد مصرف كننده مي دهد كه باعث حس رضايت در فرد می شود.

بله حس رضايت، پاداش و سرخوشي به فرد مي دهد و حتي تمركز را نيز بالا مي برد. در روزها و ماه هاي اوليه كه تدخين اتفاق مي افتد اين پاداش بسيار دلنشين است اما بعد از مدتي براي اينكه مانند قبل فرد نرمال و سالم سابق باشيد بايد آن سطح از دوپامين و نيكوتين را داشته باشيد و در نبود آن دچار افسردگي، اختلالات خواب واختلالات رفتاري بروز مي دهد و با مصرف سيگار به حالت نرمال خود مي رسد.

ايا دوپامين ما بين دو واسطه شيميايي به طور پيوسته منتقل مي شود ؟

دوپامين مولوكولي است و به قسمتي در بدن مي رود پيغام را انتقال مي دهد و همانجا تجزيه مي شود.

دوپامين پاداشی است که به فرد داده مي شود و بعد از مدتي مضمحل شده وفرد ديگر لذت كافي را نمي برد، آيا نياز به نيكوتين بيشتري دارد؟

بله بدن نياز به نيكوتين بيشتري پيدا مي كند زيرا تنها دوپامين نيست و مولكول هاي ديگري همچون اپي نفرين هم در تكامل نقش مهمي دارد. تعریف اعتياد و وابستگي مترادف همين قضيه است كه فرد به سراغ يك رفتار و يا ماده اي مي رود و بعد از مصرف احساس بهتري بدست مي آورد و در غياب آن رفتار جست و جوي ماده شكل مي گيرد و نبودن آن براي فرد آسيب زاست و فرد تلاش به مصرف دوباره آن دارد.

شما معتقد هستيد تا آن زمان كه واسطه هاي شيميايي در حال فعاليت هستند و فرد نشاط دارد همانند مصرف نان است و خطري ندارد ولي از يك جايي به بعد فرد را گرفتار مي كند كه همان اعتياد است. خود نيكوتين سرطان زا نيست؟

خود نيكوتين نه ولي الكالوئيت ها و تركيبات حلقوي و آروماتیك و تركيبات ديگر عوامل اصلي تري هستند و بعضا مي گويند كه خود نيكوتين هم شايد خيلي، اعتياد آور نباشد و اين اعتياد به دليل ساير هيدرو كربنات است.

پدرها مي گويند كه با همان يك نخ سيگار فرد معتاد مي شود. آيا واقعا فرد با يك نخ معتاد مي شود؟

با يك نخ هم فرد معتاد مي شود زيرا آن جايزه اي كه مسير دوپامين مي دهد جايزه جدي اي است كه فرد باز هم تمايل به مصرف و گرفتن اين جايزه دارد. در بحث رفتار شناسي و خودمراقبتي به اين مثال بسيار جدي نگاه مي شود كه چه اتفاقي باعث مي شود يك پزشك سيگار بكشد. در كشور ايتاليا طبق آمار ٤٠ درصد پزشكان و بالاي ٥٠ درصد پرستاران سيگاري هستند. ولي در برخي كشورهاي ديگر مانند انگلستان به اين گونه نيست و در كشور ايران هم چنین آماري وجود ندارد. ولي چيزي كه مي بينيم درصد محسوسي از افرادي است كه از عوارض سيگار آگاهند، با اين حال باز هم سيگار مي كشند. چه چيز باعث ميشود فردي كه از اين عوارض آگاه است باز هم به سراغ ان برود؟

شايد لذت آن است .

بله در وهله اول لذت است و بعد از آن براي آنكه كاركرد معمول و روتين را داشته باشد نياز به استفاده از موادي را دارد كه به آن وابسته شده است. اما در بحث قطع يك ماده، دانستن و آگاه بودن از يك علامت خطر الزاما منجر به رفتار نمي شود و تا حدودي به جهان بيني فرد باز مي گردد كه فرد تا چه حد بر رفتار خود مسلط است و در سرنوشت خود چه نقشي ايفا مي كند؟ آيا مي تواند سرنوشت خود را تغيير دهد؟ آيا مي تواند فرد بهتري باشد و روبه جلو گام بردارد و يا اين متغير ها و دغدغه هاي روزمره در تصميم گيري شخص تاثير مي گذارد؟

فرايند تصميم گيري رفتار و عادت در همين روزمره ها دغدغه ها و خستگي ها شكل مي گيرد و زمانيكه ما از مكانيزم تحذیر و ترساندن استفاده مي كنيم استرس را نيز به بدن اضافه مي كنيم و فرد نه تنها رفتار خود را بهينه نمي كند بلكه متحمل فشار استرس هم مي شود.

همانند عكس روي پاكت سيگار؟

البته آن ها نقش خوبي را ايفا مي كنند تحذير مكانيزم خوبي است به شرط اينكه تنها مكانيزم نباشد.

در كشور ما در پيكره سلامتي مصرف سيگار هزينه های هنگفتي را وارد مي كند. خود مصرف سيگار يك هزينه و بعدها هزينه اي كه به سيستم بهداشت و درمان وارد مي كند يك بخش ديگري است به نظر مي رسد كه نظام سرمايه گذاري كه پيشرو در اين حركت است خيلي مايل به آگاهي رساني نيست  يا از قدرت اهرم خود استفاده مي كند كه ماليات به آن وارد نشود زيرا همانطور كه ميدانيم ماليات سيگار ١١درصد است.

از جنبه هايی میتوان متفاوت به اين قضيه نگاه كرد. به نظر شما چطور ممكن است در يك فيلم سينمايي كه حتي برند مواد غذايي را نمايش نمي دهند برندي از يك سيگار را نشان دهند و شخصيت اصلي فيلم دائما سيگار مصرف مي كند. از ديد كساني كه تمايل به تئوري توطئه دارند اين اتفاقات را توطئه كشورهاي بيگانه مي دانند حتي در يكي از محصولات رسانه اي اخير متاسفانه تدخين به وفور ديده شد كه خيلي واكنش برانگيخت.

این موضوع به کرات در سريال هاي ويديو خانگي مشاهده می شود.

دقيقا همينطور است که واكنش های بسیاری را برانگيخت و گفت و گويي از سمت توليد كنندگان و دغدغه مندان اين حوضه شكل گرفت و گفته شد كه واقعيت اين است كه نيكوتين و حتي تنباكو زماني به عنوان دارو شناخته مي شد و اعتقاد داشتند كه هديه خداوند است. حتي مرفين كه ماده اعتياد است در اوايل قرن ٢٠ يعني ١٠٠ سال پيش داروي خدايان و درمان تمام دردها ناميده مي شد و مدت ها زمان صرف شد و آدميزاد بهاي سنگيني داد تا به اشتباه خود پي برد. درزمينه سيگار هم ما بسيار به اين تجربه نزديك هستيم از نسل هاي قبل بزرگان ما سيگار و قليان مي كشيدند كه باعث شده مصرف آن براي ما عادي باشد. بايد به ريشه يابي اين مسئله بپردازيم كه چه چيز باعث مي شود يك خانواده در كنار هم بنشينند و سيگار بكشند حتي در صورتی که بچه هاي كوچك هم در اين جمع قرار مي گيرند. اين هنجار و تابوشكني افت خيلي بزرگي است که در طول زمان بشر بهاي گراني بابت فهميدن اشتباه خود پرداخته است.

در جايي همانند كانادا كه گروه زيادي از مهاجرين ايراني سكونت دارند استفاده از قليان به دليل استفاده در محافل عمومي با وجود تنباكوهاي شيميايي و عطردار ممنوع شده است ولي هنوز در ايران اين اتفاق نيفتاده است.

قليان كه برخي كشورها آن را نارگيل  يا شيشه مي نامند در خاورميانه و غرب آسيا بسيار شايع است كه تا حدودي هم ريشه تاريخي دارد.

به عنوان سوال آخر گفتيد كه ماليات سيگار در كشورهاي ديگر بين ٥٠ تا ٦٠ درصد است.

يكي از تلاش ها و دغدغه هاي خيلي مهم و جدي وزارت بهداشت در دوره فعلي مصوب كردن بحث ماليات محصولات تدخيني بوده و مقاومت هايي بر سر راه قرار داشته كه از جنس خيرخواهانه بوده است. زيرا ما در حال حاضر مكانيسم خوب و دقيق كنترلي براي قاچاق و واردات غير رسمي نداريم و دغدغه اي وجود داشت كه با افزايش نرخ سيگار مسير قاچاق آن فعال شود اما گريزي از اين نداريم كه چند مكانيسم بايد فعال شود و تحذير و ترساندن رخ دهد و سيگار نبايد با اين قيمت پايين در دسترس باشد و ماليات آن صرف رفتارسازي شود. در بحث ترويج علم دغدغه ما ترويج سلامت است كه در برخي كشورها وزارت خانه هايي براي ترويج سلامت وجود دارد. اتفاق جالبي كه در وزارت بهداشت افتاده است این است که، يك آموزش تخصصي داريم كه همان دوره هاي دانشگاهي و كارآموزيست و يك بخش آموزش عمومي كه همكاران ما در بخش آموزش ارتقاي سلامتي، بخش متولي آموزش عمومي به مناسبت روز تدخين پويشي با همكاري هنرمندان با شعار بياييد قليان را گلدان كنيم ترتيب داده اند.

No tags for this post.