برداشت بی رویه از منابع آبی زیر زمینی موجب نگرانی دولتمردان و دست انداركاران این بخش شده است زیرا ادامه این روند موجب خشك شدن چاه ها، قنات ها و حتی تالاب ها و بروز پدیده فرونشست زمین می شود.چندی پیش معصومه ابتكار معاون رییس جمهوری و رییس سازمان حفاظت محیط زیست گفته بود ایران دو برابر دیگر كشورهای جهان از ظرفیت های زیست محیطی بهره برداری می كند به طوری كه در چند سال اخیر 85 درصد سفره های آبهای زیر زمینی كشور تخلیه شده و در این زمینه رتبه اول دنیا را دارد. همچنین 300 دشت كشور در وضعیت بحرانی قرار دارد.
این در حالی است كه در كشورهای توسعه یافته بیش از 20 درصد از آب سفره‌های زیر زمینی را برداشت نمی كنند مگر اینكه در شرایط بسیار بحرانی و در شرایط تنش آب، آنهم مشروط به تعادل بخشی و تغذیه سفره‌ها، حداكثر 40 درصد اجازه برداشت دارند.
آبهای زیر زمینی از اهمیت زیادی برخوردارند از این رو حفاظت ازاین منابع از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است و باید در اولویت برنامه های سازمان ها و نهادهای مرتبط قرار گیرد.
آبهای زیرزمینی به آبهایی گفته می شود كه در لایه های آبدار و اشباع زیر زمین جمع شده اند، این آبها فقط حدود ۴ درصد از مجموعه آبهایی را كه فعالانه در چرخه آب شناختی دخالت دارند، تشكیل می دهد با این وجود حدود ۵۰ درصد جمعیت دنیا از نظر آب شرب متكی به همین آبهای زیرزمینی هستند.
اما در سالهای اخیر به علت رشد شهر نشینی و توسعه كشاورزی، در بسیاری از كشورهای جهان برداشت آب از منابع زیرزمینی از میزان تغذیه سالانه آنها بیشتر شده و این به معنای استخراج و استفاده از آبی است كه در طول هزاران سال در لایه های آبدار زمین ذخیره شده است.
كارشناسان معتقدند این روند موجب افت سطح آبهای زیر زمینی شده و روزی خواهد رسید كه دیگر آبی برای استخراج باقی نماند. ادامه این روند موجب خشك شدن چاه ها، قنات ها و چشمه می شود.
مردم دنیا روزانه 1700 میلیارد لیتر آب مصرف می كنند. 97 درصد آبهای كره زمین در اقیانوس ها است و دو درصد آن یخ زده است، آب مورد نیاز انسان ها از یك درصد باقیمانده تامین می شود كه از دو منبع سطح زمین مانند رودخانه ها، دریاچه ها و نهرها و آبهای زیر زمینی به دست می آید.
حدود 117 میلیون نفر در دنیا به آبهای زیرزمینی به عنوان منبع آب آشامیدنی متكی هستند از این رو حفظ این منابع آبی هم از لحاظ میزان انباشت و هم آلودگی از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است.
مسعود باقرزاده كریمی معاون امور تالاب ها در دفتر زیستگاه ها و امور مناطق سازمان حفاظت محیط زیست روز سه شنبه در این باره به ایرنا گفت: جریانات حدی مانند سیلاب و خشكسالی در مناطق خشك و نیمه خشك رایج است برهمین اساس نیاكان ما ترجیح می دادند آب را زیر زمین نگه دارند بنابراین حفظ كردن منابع آبی زیرزمینی بسیار مهم است.
وی افزود: ایران در منطقه خشك و نیمه خشك واقع شده از این رو نیاكان ما طی چندین هزار سالی كه در این مناطق زندگی می كردند همواره آب را در زیر زمین نگه می داشتند زیرا معتقد بودند با اطمینان ترین آبها، آبهای زیر زمینی است.
باقرزاده كریمی اظهار كرد: اما متاسفانه در چند سال اخیر برداشت های بی رویه از منابع آبهای زیر زمینی مشكلاتی ایجاد كرده است كه باید با برنامه ریزی های اصولی و علمی راهی برای جبران آن پیدا كنیم.
وی با اشاره به توسعه سد سازی در كشور گفت: بهتر است فرصت تزریق به منابع آبهای زیر زمینی نیز داده شود و می توانیم با برنامه ریزی اصولی در سال های پربارش برای سال های كم آبی استفاده و منابع زیر زمینی خود را احیا كنیم.
وی تاكید كرد: درست است كه سدها برای ما با ارزش هستند اما از آنها مهمتر، پایدارتر و قابل اطمینان تر منابع آبی زیر زمینی است، خوب بود از فرصت به وجود آمده از بارش اخیر و بروز سیلاب به نحو درستی برای ذخیره سازی و تامین آبهای زیر زمینی استفاده می كردیم.
باقرزاده كریمی اظهار كرد: آب ناشی از این سیلاب ها در سرشاخه ها شدت و قدرت كمتری دارند كه می توانستیم از طریق اقدامات مختلف مانند طرح آبخیزداری، آبخوان داری، پخش سیلاب و تغذیه مصنوعی، سفره های زیر زمینی را تا حدودی پرآب كنیم.
وی افزود: معتقدیم باید در سطح كلان به سمت تامین آبهای زیر زمینی حركت كنیم، حتی اگر لازم باشد از منابع سدها كم و به منابع آبهای زیر زمینی اضافه كنیم، این كار در تركیه انجام شده است، چند سد كه برای توسعه كشاورزی احداث كرده بودند اعلام كردند كه این سدها را با هدف تامین آبهای زیر زمینی احداث كرده اند و از آبهای زیر زمینی به مردم سهم آب می دهند چون هم قابل كنترل و هم مطمئن است.