شاتل فضایی که آژانس فضانوردی آمریکا (ناسا) به مدت 30 سال از آن استفاده می کرد نوعی سیستم فضایی مداری با ویژگی مهم استفاده مجدد بود که می توانست فضانوردان را به مدار پایین زمین برساند. مأموریتهایی که طی آن شاتل ها راهی فضا می شدند با عنوان «سیستم حمل و نقل فضایی» موسوم به STS فضانوردان را به مدار زمین می بردند. نخستین مأموریت آزمایشی از مجموع چهار پرتاب آزمایشی شاتل ها در 12 آوریل (24 فروردین) سال 1981 انجام شد تا پس از ایجاد این اطمینان خاطر که شاتل ها مطمئن هستند، روند پرتاب آنها از سال 1982 آغاز شود.
طی 30 سال در مجموع 135 بار شاتل ها از زمین جدا و راهی مدار زمین شدند. این پرتاب ها از مرکز فضایی کندی در فلوریدا صورت می گرفت. این شاتل ها مأموریتهای مختلفی را انجام می دادند که طی آن انواع ماهواره ها و کاوشگرهای بین سیاره ای راهی فضا می شدند. در این میان اما پرتاب تلسکوپ فضایی هابل یکی از درخشان ترین مأموریتهای برنامه شاتل ناسا به شمار می آید. بدون شک ساخت و ساز ایستگاه فضایی بین المللی به عنوان آزمایشگاهی فوق مدرن که بیش از 100 میلیارد دلار ارزش دارد بدون استفاده از شاتل ها امکان پذیر نبود.
شاتل ها بیش از هر فضاپیمای دیگری در تاریخ جان فضانوردان را گرفته اند
در مجموع 6 شاتل به نامهای کلمبیا، چلنجر، دیسکاوری، آتلانتیس، اندیور و اینترپرایز ساخته شدند که از این جمع شاتل اینترپرایز هیچگاه به مدار زمین پرتاب نشد. این شاتل صرفا برای انجام آزمایشهای اولیه و آماده سازی فضانوردان به کار گرفته می شد. همچنین شاتل های چلنجر و کلمبیا به ترتیب در سالهای 1986 (در راه عزیمت از زمین) و 2003 (در راه بازگشت به زمین) منفجر شدند که در هر دوی این رویدادهای تلخ 7 فضانورد (در مجموع 14 تن) کشته شدند. شاتل اندیور نیز در سال 1991 به عنوان جایگزین شاتل چلنجر ساخته شد.
عصر طلایی شاتل ها در نهایت در 21 جولای سال 2011 با بازگشت شاتل آتلانتیس برای همیشه پایان یافت تا حالا افسانه شاتل ها را در موزه ها و کتابها جستجو کنیم.
حقایقی خواندنی درباره شاتل های فضایی
بالاترین نرخ تلفات انسانی در برنامه شاتل ها
شاتل ها بیش از هر فضاپیمای دیگری در تاریخ جان فضانوردان را گرفته اند. در دو حادثه انفجار شاتل های چلنجر و کلمبیا در مجوع 14 فضانورد کشته شدند. این درحالی بود که در دوران تاریخی آپولوها که طی آن انسان به ماه پای گذاشت تنها سه فضانورد کشته شدند. در خلال مأموریتهای Mercury و Gemini هیچ تلفاتی بر جای نماند. همچنین برنامه فضایی چین نیز تاکنون تلفات انسانی نداشته است. حتی در برنامه فضایی روسیه که سابقه طولانی مدتی دارد تنها چهار فضانورد کشته شدند.
شاتل ها بسیار پرهزینه بودند
بدون شک نمی توان هزینه ای برای انجام پروژه های مهم تحقیقاتی در نظر گرفت اما برنامه شاتل های فضایی که در مجموع 355 تن را به فضا بردند یکی از پرهزینه ترین فضاپیماهای تاریخ محسوب می شوند. ناسا اعلام کرده بود که هزینه پرتاب هر شاتل چیزی درحدود 450 میلیون دلار است اما بسیاری از کارشناسان علوم فضایی این رقم را بسیار بیشتر از این میزان می دانستند.
شاتل ها نمی توانستند زیاد از زمین دور شوند
در سالهای نخست آغاز برنامه شاتل های فضایی اینگونه تصور می شد که این فضاپیماها قابلیت پرواز تا ماه را دارند اما واقعیت با این تصور فاصله زیادی داشت. به طور کلی شاتل ها برای اوج گیری در حد فاصل 190 تا یکهزار کیلومتری زمین طراحی شده بودند اما در عمده سفر آنها که به ایستگاه فضایی بین المللی صورت می گرفت فاصله 400 کیلومتری طی می شد. برای درک محدودیت پروازی شاتل های فضایی کافی است به این نکته توجه کنیم که فاصله زمین تا ماه حدود 380 هزار کیلومتر است.
هیچ چیز مطابق با برنامه های قبلی پیش نمی رفت
برنامه ریزی برای طراحی و ساخت شاتل ها از سال 1972 آغاز شد. در آن زمان هدف این بود که هزینه سفرهای سرنشین دار فضایی تا حد امکان پایین نگه داشته شود. همچنین در ابتدا تصور شده بود که هر شاتل سالانه 50 مأموریت انجام دهد حال آنکه متوسط پرتاب هر یک از شاتل ها در سال تنها 4 مأموریت بود.
شاتل ها با فضاپیمایی مدرن تر جایگزین می شوند
از سال 2011 که شاتل ها بازنشسته شده و راهی موزه ها شدند تلاشها برای جایگزین سازی آنها سرعت بیشتری گرفت. ناسا در قالب برنامه ای بلند مدت بر روی سیستم فضایی موسوم به Orion کار کرده است که تصور می شد با استفاده از آن انسان راهی مریخ شود. با این حال نگرش تازه ای در ناسا ایجاد شده که طی آن از توانمندی شرکتهای خصوصی برای ارسال فضانوردان و تجهیزات به مدار زمین و ایستگاه فضایی بین المللی استفاده شود. اسپیس ایکس، Blue Origin و Virgin Galactic از جمله شرکتهای فعال در این زمینه محسوب می شوند. این روزها اسپیس ایکس بخش قابل توجهی از تجهیزات مورد نیاز ایستگاه فضایی بین المللی را با استفاده از کپسول «اژدها» راهی مدار زمین می کند.
منبع: forbes
مترجم:مهدی پیرگزی
No tags for this post.