پیوند سر با بدن، ایده‌ای جنجالی

اگر چه بعضی محققان بر این باورند انجام چنین کاری شدنی است و هیچ محدودیتی در این زمینه وجود ندارد، اما گروهی دیگر از محققان و دانشمندان می گویند انجام چنین عمل جراحی از نظر اخلاقی از حساسیت های بسیار زیادی برخوردار است و این حساسیت ها می تواند مانع بزرگی در رسیدن به این هدف باشد. قرار است این پروژه بزرگ و هیجان انگیز تابستان سال آینده در کنفرانس آکادمی جراحان که در آمریکا برگزار می شود به عنوان دستاورد بزرگی در دنیای پزشکی اعلام شود. در حقیقت، هدف از اعلام پروژه ای با هدف دستیابی به امکان پیوند سر، دعوت از پزشکان و جراحان سراسر دنیا برای همکاری در این طرح بزرگ تحقیقاتی است.

ماجرا از کجا آغاز شد؟

این ایده نخستین بار سال 2013 از سوی دکتر سرجیو کاناورو (Sergio Canavero) از اعضای گروه مدلسازی پیشرفته عصبی تورین ایتالیا مطرح شد. او قصد دارد از این روش برای افزایش طول عمر افرادی استفاده کند که عضلات و عصب های بدن آنها در نتیجه ابتلا به بیماری هایی مانند ضایعات نخاعی آسیب دیده یا در اثر ابتلا به سرطان همه بدن آنها تحت تاثیر گسترش سلول های سرطانی در بدن قرار گرفته است. به گفته دکتر کاناورو، اکنون این طرح تحقیقاتی در مرحله ای است که موانع اصلی نظیر امکان ترمیمی نخاع و ممانعت از پس زدن سر پیوند زده شده به بدن از سوی سیستم ایمنی بدن از میان برداشته شده و همه جنبه های تکنیکی موردنیاز برای اجرایی شدن این ایده تا دو سال آینده فراهم شده است.قرار است این پروژه عظیم علمی از سوی این محقق در کنفرانس سالانه آکادمی جراحان اعصاب و ارتوپدی اعلام شود، اما این که آیا جامعه پزشکی برای انجام چنین جراحی آمادگی لازم را دارد یا خیر موضوعی است که هنوز درباره آن تردیدهایی وجود دارد. نخستین تلاش ها برای پیوند سر سال 1954 از سوی یک پزشک روسی در شوروی سابق روی یک سگ انجام شد. این جراح سر یک سگ را به بدن سگ بزرگ تری پیوند زد. بعد از انجام این عمل جراحی او چند بار دیگر جراحی های مشابهی را روی سگ های دیگر امتحان کرد، اما این سگ ها فقط دو تا شش روز زنده ماندند. سال 1970 جراحی مشابه دیگری روی یک میمون انجام شد. در این طرح تحقیقاتی گروهی از محققان دانشکده پزشکی دانشگاه Western Reverse ایالت اوهایو به سرپرستی رابرت وایت سر یک میمون را به بدن میمون دیگری پیوند زدند. از آنجا که آنها نتوانستند نخاع سر را به نخاع بدن جدید متصل کنند. این میمون قادر به حرکت نبود، اما می توانست از طریق سیستم های تنفس مصنوعی نفس بکشد. این میمون 9 روز زنده ماند تا این که سیستم عصبی بدن او نسبت به سر پیوندی واکنش نشان داد. پس از آن چنین عمل مشابهی با هدف دستیابی به روش مناسبی برای انجام عمل پیوند سر بارها تکرار شده است که در هر یک از این تلاش ها بخشی از جنبه های فنی لازم برای دستیابی به این موفقیت فراهم شده است. دکتر کاناورو معتقد است اکنون در مرحله ای قرار داریم که انجام چنین کاری از نظر علمی امکان پذیر شده است و هیچ محدودیتی وجود ندارد. او اخیرا مقاله ای درباره این پروژه علمی در نشریه بین المللی جراحی اعصاب منتشر کرده است. در این مقاله به خلاصه ای از روش انجام چنین عمل جراحی اشاره شده است. براساس آنچه در این مقاله اعلام شده است در این روش ابتدا سر فرد گیرنده پیوند و بدنه فرد اهداکننده سرد می شود تا به این ترتیب بتوان مدت زمان بیشتری سلول ها را در برابر کمبود اکسیژن زنده نگه داشت. پیش از قطع نخاع فرددهنده و گیرنده پیوند، بافت اطراف گردن جدا شده و رگ های خونی اصلی با استفاده از لوله های ظریفی به هم متصل می شود.

از قطع نخاع تا پیوند مجدد آن

مرحله کلیدی در انجام این عمل، قطع نخاع و اتصال مجدد آن است. باید سر فرد گیرنده پیوند به بدن اهدا شده منتقل شده و دو انتهای نخاع به هم متصل شود. برای این کار نخاع با ماده شیمیایی به نام پلی اتیلن گلایکول که مانند چسب عمل می کند به انتهای دیگر نخاع متصل می شود. این ماده شیمیایی موجب چسبیدن سلول های چربی به هم می شود.در مرحله بعد، گیرنده پیوند برای مدت زمان سه تا چهار هفته در وضع اغما قرار می گیرد تا به این ترتیب در مدت زمانی که بافت ها در محل پیوند در حال ترمیم است، فرد هیچ حرکتی نداشته باشد. در این مدت عصب ها و نخاع از طریق الکترودهای کاشته شده در بدن تحریک می شود. تحقیقات نشان داده است تحریک عصب ها و نخاع می تواند در استحکام ارتباطات عصبی جدید نقش مهمی داشته باشد.

دکتر کاناورو پیش بینی می کند وقتی بیماری که تحت عمل پیوند سر قرار گرفته از اغما خارج شده و به هوش می آید قادر است سرخود را به آسانی تکان دهد، چهره خود را احساس کند و حتی با همان صدای قبلی صحبت کند. به گفته این محقق، این بیمار می تواند پس از پشت سر گذاشتن جلسات درمانی فیزیوتراپی که یک سال به طول خواهد انجامید، راه برود. تاکنون چند فرد برای انجام این عمل جراحی و امکان پیوند بدن فرد دیگری به سر خودشان داوطلب شده اند.

یکی از مهم ترین و حیاتی ترین مراحل این پیوند قطع و اتصال مجدد نخاع است. براساس تحقیقات انجام شده، استفاده از پلی اتیلن گلیکول موجب افزایش روند رشد اعصاب نخاعی در حیوانات می شود. دکتر کاناورو قصد دارد برای آزمون عملی بودن این ایده از بدن افرادی که دچار مرگ مغزی شده اند، استفاده کند.

آن روی سکه از دیدگاه منتقدان

اما این تنها یک روی سکه است. روی دیگر سکه افرادی هستند که تصور می کنند عملی شدن چنین ایده ای مسیر پرفراز و نشیبی پیش رو دارد. آنها هنوز درباره اجرایی شدن چنین ایده ای در تردید هستند. آنها می گویند هنوز شواهدی وجود ندارد که نشان دهد امکان اتصال مغز و نخاع می تواند تضمین کننده عملکرد صحیح و بی عیب و نقص موتورهای حسی و حرکتی بدن باشد.

اما دکتر کاناورو، مجری این طرح تحقیقاتی در پاسخ به گفته های مخالفان این طور می گوید: حتی اگر پلی اتیلن گلایکول نیز ماده شیمیایی مناسبی برای این کار نباشد، می توان از گزینه های دیگری مانند تزریق سلول های بنیادی یا سلول های خودترمیم شونده به نخاع استفاده کرد. یکی دیگر از راهکارهای ممکن ایجاد یک پل ارتباطی در فاصله ایجاد شده در نخاع به کمک بافتی شبیه غشای معده است که در بازگشت توانایی حرکتی در افراد مبتلا به آسیب های نخاعی موثر بوده است. این محقق معتقد است استفاده از مواد شیمیایی مانند پلی اتیلن گلایکول ساده ترین راهکاری است که کمتر تهاجمی تلقی می شود. اما یکی دیگر از موانعی که در این مسیر وجود دارد، واکنش سیستم دفاعی بدن نسبت به عضو یا اعضای پیوندی است. میمونی که توسط رابرت وایت تحت عمل پیوند قرار گرفته بود به دلیل این که بدن میمون سر پیوند زده را پس زد نتوانست زنده بماند. البته گروهی از پزشکان و محققان بر این باورند در دنیای امروز چنین محدودیتی معنی دار نیست. زیرا امروزه عمل های جراحی متعددی با هدف پیوند اعضای مختلف از جمله قلب، دست، پا یا ریه انجام می شود که در آنها از داروهای اختصاصی برای سرکوب سیستم ایمنی بدن فرد گیرنده پیوند استفاده می شود. بر این اساس به نظر می رسد این مشکل درخصوص پیوند سر نیز قابل برطرف شدن است. اگر نگاهی به تلاش های انجام شده از سوی دیگر محققان در گوشه و کنار این دنیای بزرگ بیندازیم، متوجه می شویم دکتر کاناورو در مطرح کردن چنین ایده بزرگ و دور از انتظاری آن قدرها هم که تصور می شود تنها نیست. مدتی پیش گروهی از محققان چینی نشان دادند پیوند سر در موش ها امکان پذیر است. آنها قصد دارند در آینده نزدیک روند مشابهی را با شبیه سازی از روش ارائه شده از سوی کاناورو در موش ها و میمون ها مورد بررسی قرار دهند.

وقتی پای اخلاق به میان می آید

به نظر می رسد انجام این عمل جراحی در برخی کشورها که برای برخی آزمایش ها و رعایت اخلاق زیستی ارزش خاصی قائل هستند، امکان پذیر نباشد. به نظر شما در شرایطی که عده زیادی از افراد با انجام عمل پیوند سر مخالف هستند چه دلیلی وجود دارد که بخواهیم برای ایجاد مقدمات لازم برای این کار پافشاری و اصرار داشته باشیم؟ این سوالی است که از سوی بسیاری از منتقدان و مخالفان مطرح شده است.

پاتریشیا اسکریپکو از عصب شناسان برجسته دنیا بر این باوراست حتی اگر انجام این عمل جراحی شدنی باشد، اتفاقی نادر خواهد بود و این طور نیست که فردی به دلیل ابتلا به آرتروز یا پیری بخواهد بدنی داشته باشد که از سلامت بهتری برخوردار باشد. هر گلد اسمیت از دیگر متخصصان جراحی اعصاب در دانشگاه کالیفرنیاست که بر این باور است دستیابی به این هدف با موانع متعددی روبه رو است؛ یکی از این موانع امکان حفظ سلامت بیمار در دوره کمای چهار هفته ای است. بنابراین می توان به این نتیجه رسید این ادعا یک طرح بلندپروازانه است. اگرچه مجری این طرح بر این باور است چنین امکانی می تواند برای افرادی نظیر پروفسور هاوکینگ امیدبخش زندگی جدیدی باشد، اما حقیقت این است که درباره امکان پذیر بودن و از همه مهم تر اخلاقی بودن چنین عملی انتقادهای بسیاری مطرح شده است. مطرح شدن این ایده جنجالی که هزینه انجام آن حدود 7.5 میلیون دلار برآورد شده (حدود 26 میلیارد تومان) این روزها به بحث داغ بسیاری از رسانه های جهان تبدیل شده است.

منبع:جام جم آنلاین

No tags for this post.