یافته های جدید زمین شناسی از سامانه مس پورفیری باغ خشك

سامانه پورفیری باغ خشك در بخش جنوبی كمربند ماگمایی سنوزوییك ارومیه-دختر جای گرفته است. كانی سازی مس در باغ خشك با دو توده نفوذی نیمه ژرف دیوریتی- مونزودیوریتی و گرانودیوریتی همراه است كه در سنگ های آتشفشانی آندزیتی نفوذ كرده اند. یکی از نکات مهم در زمینه این دو توده این است که هر دو توده نفوذی توسط سیال های گرمابی به مجموعه های دگرسانی پتاسیك، فیلیك و پروپیلیتیك دگرسان شده اند.

كاهش دما در شوری ثابت از میان بارهای غنی از بخار به میان بارهای غنی از مایع در رگچه های كانه دار، پیشنهاد می كند كه سرد شدن عامل كنترل كننده مهمی در فرایند كانی سازی به صورت استوك ورك و افشان بوده است.

كانی سازی در باغ خشك، به شكل استوك ورك های كوارتز- سولفید و همچنین سولفیدهای افشان در این دو توده نفوذی و نیز به مقدار كمتر در سنگ های آتشفشانی میزبان رخ داده است. در تحقیقات به عمل آمده در این زمینه، سامانه پورفیری باغ خشك، دو نوع رگچه كوارتز شناسایی شده است که نخست شامل رگچه های كوارتز كالكوپیریت پیریت ± مولیبدنیت (رگچه های كانه دار یا بارور) و دوم رگچه های كوارتز± پیریت (رگچه های نابارور) است.

توده های نفوذی باغ خشك در کردار به هنجارشده نسبت به گوشته اولیه، با غنی شدگی در عناصر لیتوفیل بزرگ یون و عناصر خاكی كمیاب سبك، نسبت به عناصر با شدت میدان بالا و عناصر خاكی كمیاب سنگین و نیز فروافتادگی در محل عناصر Ti، Nb و Ta مشخص می شوند. شایان ذکر است که این امر از ویژگی های شاخص كمان های ماگمایی مرتبط با فرورانش است.

در کردارهای تفكیك جایگاه زمین ساختی، توده های نفوذی باغ خشك در محیط كمان قاره ای قرار می گیرند. سه نوع اصلی میان بار سیال در رگچه های كوارتز كانه دار شناسایی شده است: میان بارهای غنی از بخار باشوری پایین (8-4 درصد جرمی معادل نمك)، میان بارهای چند فازی با شوری بالا (35-5/ 32 درصد جرمی معادل نمك) و میان بارهای غنی از مایع با شوری به نسبت پایین (10-4 درصد جرمی معادل نمك).

میان بارهای غنی از بخار، دماهای همگنی میان 326 تا 434 درجه سانتی گراد دارند و بیشتر اندازه گیری ها میان 380 تا 420 درجه سانتی گراد است. تجزیه ریزطیف نمایی لیزر رامان (Laser Raman Microspectroscopy) حضور گاز كربن دیوكسید و بلورهای نوزاد كالكوپیریت را در میان بارهای غنی از بخار تایید كرده است.

میان بارهای چند فازی غالباً در گستره دمای 300 تا 375 درجه سانتی گراد به فاز مایع همگن شدند. میان بارهای غنی از مایع، دماهای همگن شدگی میان 150 تا 384 درجه سانتی گراد دارند و بیشتر اندازه گیری ها میان 250-200 درجه سانتی گراد و 375-300 درجه سانتی گراد است.

شوری و دمای همگن شدگی میان بارهای سیال كوارتز در رگچه های نابارور، به ترتیب 4- 5/ 0 درصد جرمی معادل نمك و 240-200 درجه سانتی گراد اندازه گیری شده است. داده های میان بار سیال نشان از آن دارد كه مس با یك سیال غنی از بخار یا فوق بحرانی داغ (420-380 درجه سانتی گراد)، دارای كربن دیوكسید و نه چندان شور (8-4 درصد جرمی معادل نمك) در سامانه وارد شده است.

كاهش دما در شوری ثابت از میان بارهای غنی از بخار به میان بارهای غنی از مایع در رگچه های كانه دار، پیشنهاد می كند كه سرد شدن عامل كنترل كننده مهمی در فرایند كانی سازی به صورت استوك ورك و افشان بوده است. در مرحله های پسین فعالیت گرمابی، سیال های گرمابی با شوری پایین و فقیر از مس، سبب تشكیل رگچه های فراوان ناباروركوارتز، پیریت شده است.

منبع: مرتضی عین علی، سعید علیرضایی، رونالد بكر، 1394. ریزطیف نمایی لیزر رامان میان بارهای سیال و تكامل سیال های كانه ساز در سامانه مس پورفیری باغ خشك، جنوب كمربند ماگمایی ارومیه- دختر، فصلنامه علوم زمین، سال بیست و پنجم، شماره 97.

لینک منبع

No tags for this post.