ظرفیت تابش خورشیدی در ایران را دریابیم

اگرچه میزان تابش انرژی خورشیدی در نقاط مختلف دنیا متغیر است، اما خوشبختانه کشور ما در ناحیه‌ای پرتابش واقع‌شده و مطالعات و بررسی‌های انجام‌شده نشان می‌دهد کاربرد سیستم‌های مبتنی بر استفاده از انرژی خورشیدی در کشور بازده​ بالایی خواهد داشت و بخش قابل‌توجهی از انرژی موردنیاز کشور را می‌تواند تأمین کند. ما در بیش از دوسوم شهرهای کشور در سال بیش از 300 روز آفتابی داریم که متوسط تابش روزانه در این شهرها حدود 5/4 تا 5/5 کیلووات ساعت بر مترمربع است.

از انرژی خورشیدی به روش‌های مختلفی می‌توان استفاده کرد. به عبارتی، هم می‌توان انرژی خورشیدی را به برق تبدیل کرد هم این‌که می‌توان از گرمای ناشی از تابش نور خورشید یا اشعه مادون‌قرمز نور خورشید به‌طور مستقیم استفاده کرد. اگر بخواهیم انرژی خورشید را به برق تبدیل کنیم باید از سیستم‌های متمرکز کننده نور خورشید بهره ببریم. این سیستم‌ها از آیینه‌های بزرگی تشکیل‌شده‌اند که نور خورشید را به‌صورت خطی متمرکز می‌کنند. به‌این‌ترتیب دما بالا می‌رود تا حدی که می‌تواند آب را به جوش آورد و درنهایت فشار بخارآب ژنراتورهای تولید برق را می‌چرخاند. علاوه بر این، روش دیگری هم وجود دارد که می‌توان به کمک آن نور خورشید را مستقیم به برق تبدیل کرد. در این روش به حامل یا سیالی مانند آب نیاز نداریم. به این سیستم‌ها، فتوالکتریک یا صفحات فتوولتاییک گفته می‌شود.

وقتی این صفحه مقابل نور قرار می‌گیرد فعل‌وانفعالات شیمیایی بی‌بو، بی‌صدا و غیر گرمازا در آن‌ها اتفاق می‌افتد که به تولید برق منجر می‌شود. این فناوری به‌مراتب پیچیده‌تر از دیگر راهکارهایی است که برای تولید انرژی الکتریکی از نور خورشید مورداستفاده قرار می‌گیرد.

در بیش از دوسوم شهرهای کشور در سال بیش از 300 روز آفتابی داریم که متوسط تابش روزانه در این شهرها حدود 5/4 تا 5/5 کیلووات ساعت بر مترمربع است

آبگرمکن‌های خورشیدی

آبگرمکن‌های خورشیدی از کاربردی‌ترین سیستم‌های مورد استفاده در کاربردهای غیرنیروگاهی خورشیدی است. استفاده از آبگرمکن‌های خورشیدی در کشور ما رونق چندانی ندارد و درنتیجه افراد نسبت به عملکرد این سیستم‌ها اطلاع چندانی ندارند. معمولا روی پشت‌بام خانه‌ها دو نوع سیستم مختلف را می‌توان به‌صورت صفحه‌هایی رو به خورشید نصب کرد که یکی از این سیستم‌ها برای تولید برق است و سیستم دیگر به‌طور اختصاصی برای تولید آب گرم مصرفی مورداستفاده قرار می‌گیرد. سیستم‌هایی که آب گرم تولید می‌کنند خیلی پیچیده نیستند.

در شرایطی که در کشور هزینه برق مصرفی در مقایسه با دیگر کشورها به‌مراتب کمتر است متأسفانه مردم به استفاده از سیستم‌های خورشیدی برای تأمین برق مصرفی موردنیازشان تمایل زیادی ندارند؛ درحالی‌که گرم‌ترین و پرتابش‌ترین نقاط تابش خورشید در دنیا در کشور ما قرار دارد؛ اما با توجه به وجود منابع نفت و گاز هنوز در زمینه توسعه سیستم‌های خورشیدی جایگاه خوبی نداریم. پرطرفدارترین و کاربردی‌ترین سیستم‌های مبتنی بر استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر برای تولید انرژی در سطح دنیا آبگرمکن‌های خورشیدی است. حتی در کشورهایی که تابش خوبی هم ندارند برای صرفه‌جویی در مصرف گاز، استفاده از آبگرمکن‌های خورشیدی موردتوجه است.

گرچه به نظر می‌رسد در کشور ما استفاده از انرژی خورشیدی یا آبگرمکن‌های خورشیدی در شرایطی که یارانه‌ای به گاز اختصاص داده می‌شود چندان به‌صرفه نباشد، اما در کشوری مانند چین با جمعیتی حدود یک میلیارد و 300 میلیون نفر حتی در فصول سرد سال هم برای تأمین آب گرم و سیستم‌های گرمایشی مصرفی از آبگرمکن‌های خورشیدی استفاده می‌شود. در قسمت‌هایی از کشور ما مانند مناطق شمالی، غربی و شمال‌غربی تابش خورشید خیلی زیاد نیست و بخصوص در زمستان که مصرف سوخت افزایش پیدا می‌کند و استفاده از آبگرمکن‌های خورشیدی به‌تنهایی نمی‌تواند پاسخگوی نیاز ساکنان این مناطق باشد، اما در مناطق مرکزی، شرقی، جنوبی و جنوب شرقی و غربی تابش نور خورشید بسیار مناسب است و استفاده از آبگرمکن خورشیدی به کاهش مصرف سوخت منتهی می‌شود.

از طرفی هزینه نصب و راه‌اندازی آبگرمکن‌های خورشیدی خیلی زیاد نیست. برای مثال برای یک آپارتمان هشت واحدی که در هر واحد به‌طور متوسط چهار نفر ساکن باشند با هزینه‌ای حدود ده تا 15 میلیون تومان می‌توان بخش قابل‌توجهی از گاز مصرفی ماهانه را کاهش داد. یکی از دلایلی که موجب شده استفاده از آبگرمکن‌های خورشیدی چندان موردتوجه نباشد این است که پرداخت این هزینه حتی برای افرادی که ساختمان‌سازی می‌کنند هم مبلغ قابل‌توجهی است. اگر ساکنان ساختمان خودشان تصمیم بگیرند چنین سیستمی را برای تأمین آب گرم مصرفی نصب و راه‌اندازی کنند در یک بازه زمانی چندساله متوجه خواهند شد که استفاده از آبگرمکن‌های خورشیدی نقش مهمی در کاهش هزینه‌های گاز مصرفی داشته است.

در استان یزد در شهر طبس، بالای همه ساختمان‌ها می‌توانید آبگرمکن‌های خورشیدی را ببینید. مقامات شهرداری این شهر با توجه به این‌که در گذشته در زمینه تأمین سوخت مصرفی ساکنان این شهر با محدودیت‌های و مشکلاتی مواجه شده بودند قانونی را تصویب کردند که به‌موجب این قانون اگر ساختمانی از آبگرمکن خورشیدی استفاده نکند به آن ساختمان پایان کار داده نمی‌شود و تصویب این قانون موجب شد همه ساختمان‌های این شهر به آبگرمکن خورشیدی مجهز شود. به‌این‌ترتیب می‌توانیم بگوییم ما می‌توانیم در کشورمان استفاده از آبگرمکن‌های خورشیدی را توسعه دهیم به شرط این‌که یک عزم و اراده ملی شکل بگیرد و مردم هم همکاری داشته باشند.

به‌جای این‌که مردم را از طریق افزایش قیمت‌ها و هزینه تأمین برق یا گاز به نصب سیستم‌های مبتنی بر استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر مجاب کنیم می‌توانیم از طریق فرهنگ‌سازی و قانون‌نویسی وارد عمل شویم. با توجه به شرایط موجود که البته روندی جهانی است، پیش‌بینی می‌شود به‌زودی در شرایطی قرار بگیریم که در دسترسی به منابع نفت و گاز هم با محدودیت‌هایی مواجه شده و نتوانیم نیاز جمعیت را تأمین کنیم. بدون تردید در چنین شرایطی استفاده از انرژی خورشیدی بیش‌ازپیش موردتوجه قرار می‌گیرد.

 

مهندس مصطفی ربیعی/ رئیس گروه آگاه‌سازی و ارتباطات بین‌الملل سازمان انرژی‌های نو ایران

No tags for this post.