زمان انجام پروژههای کاربردی فضایی فرا رسیده است
درخواست رییسجمهور درحالی صورت گرفت که فعالیت چندساله اخیر دانشگاههای کشور در حوزه طراحی و ساخت ماهوارهها با ماموریتهای مشابه و سطح فناوری یکسان بهشدت مورد انتقاد بسیاری از کارشناسان این حوزه بود. با توجه به این پیشنهاد رییسجمهور و همچنین تغییر و تحولاتی که به تازگی در سازمان فضایی ایران صورت گرفته است، کارشناسان هوافضای کشور انگیزهها و همچنین دستاوردهای بالقوه اینتصمیم را بررسی کردند که خلاصهای از آن در این صفحه آمده است.
آنچه که تاکنون در مراکز دانشگاهی ما صورت پذیرفته عمدتا اجرای پروژههای ماهوارهای تحقیقاتی بوده است که میتوان دستاورد آنرا در دو حوزه تربیت نیروی انسانی متخصص و همچنین ایجاد ظرفیتهای تحقیقاتی و فناوری در حوزههای مشخصی برای هر یک از دانشگاهها مورد بررسی قرار داد. به نظر میرسد اکنون زمان آن رسیده است تا دانشگاهها بتوانند با تقسیم کار در حوزههایی که از پتانسیل نیروی انسانی و همچنین ظرفیت تحقیقاتی بالاتری برخوردارند، به انجام پروژههای کاربردی روی آورند و ظرفیتهای جدیدی را برای صنعت فضایی کشور ایجاد کنند.
دانشگاههای نسل قدیم عمدتا وظیفه تربیت نیروی انسانی را برعهده داشتند اما طی دهههای اخیر دانشگاهها بیشتر با انجام فعالیتهای تحقیق و توسعه در مراکز تحقیقاتی وظایف دیگری را عهدهدار شدند. شاید بتوان گفت وظیفه اصلی دانشگاهها در همه جای دنیا معمولا ایجاد ظرفیتهای جدید فناورانه است. اما دانشگاهها بخصوص در کشور ما با توجه به ساختار حاکم بر آنها، نمیتوانند وظیفه تجاریسازی این ظرفیتها را برعهده داشته باشند و بایستی توسط شرکتها و بنگاههای کوچک و بزرگ بخش خصوصی این موضوع دنبال شود. به عنوان مثال در قبال واگذاری کار به بخش دانشگاهی بدلیل ماهیت خاص دانشگاهها وضعیت مسوولیت پذیری و تضمین تحویل بموقع کارها نامشخص است.
قابلیتهای انکارناپذیر بخش خصوصی
طی پنج سال گذشته هیچ سیاست مشخصی در رابطه با استفاده از ظرفیتهای بخش خصوصی در حوزه فضایی وجود نداشته است و اصولا تفکر و اعتقادی هم در این رابطه مشاهده نشده است. با توجه به اینکه در حال حاضر دولت بزرگترین بهرهبردار از حوزه فضایی است، و از طرفی با توجه به تحریمهای حاکم بر کشور در این حوزه قطعا سیاستگذاری دولت برای استفاده از کلیه ظرفیتهای کشور در این حوزه حائز اهمیت است. بخش خصوصی در حال حاضر در بسیاری از زیرسیستم های ماهوارهای اعم از مخابرات، کنترل، اپتیک، سازه و …در حوزههای طراحی و ساخت پیشتاز است و صاحب بالاترین قابلیتها در این حوزههاست. همچنین در حوزه ایستگاههای زمینی و بهرهبرداری از خدمات فضایی، بسیاری از خدمات مورد نیاز کشور در حوزههای سنجش از دور توسط این شرکتها ارایه و مورد استفاده قرار میگیرد. همچنین شبکه همکاریهای بینالمللی گسترد ای را بکار میگیرد. استفاده هدایت شده و در راستای اولویتهای فضایی کشور از ظرفیتهای بخش خصوصی میتواند قابلیتهای فناورانه کشور را ارتقا دهد.
با توجه به اینکه هنوز تغییر و تحولات ساختاری تثبیت نشده است باید منتظر ماند و سیاست سازمان فضایی با ساختار جدید اعلام شود. در زمانیکه سازمان فضایی زیر نظر وزارت مخابرات فعال بود زمینهسازیهای مهم و کلیدی بین بخش خصوصی و سازمان فضایی وقت شکل گرفت و چارچوب همکاری بین دولت و بخش خصوصی در قالب موافقت نامه جامعی به امضا طرفین رسید. باوجود اینکه پنج سال از تاریخ امضای موافقتنامه مذکور میگذرد با این حال فعالسازی موافقت نامه مذکور میتواند شرایط لازم برای استفاده از ظرفیتهای بخش خصوصی را فراهم کند.
بخش خصوصی پیشگام در ایجاد کنسرسیومهای فضایی
اولین کنسرسیوم فضایی کشور، ۵ سال پیش و بنا به درخواست رسمی دولت در بخش خصوصی شکل گرفت. راه اندازی این کنسرسیوم با صرف وقت، انرژی و سرمایهگزاری از طرف بخش خصوصی صورت گرفت و با توجه به اعتقادی که در بخش خصوصی برای استفاده از ظرفیت های این کنسرسیوم وجود داشت، علیرغم عدم اعتقاد و عدم واگذاری کار توسط تیم سازمان فضایی در پنج سال گذشته، تاکنون این کنسرسیوم فعال نگه داشته شده است. ایجاد این کنسرسیوم با توجه به نبود قوانین تشکیل کنسرسیومها در کشور و همچنین ضعف نبود ساختارهای هماهنگی بین بنگاهی و گروهی در کشور ما، خود یکی از ابتکارات مهم بخش خصوصی است که به بهترین نحو ممکن تاکنون پیاده سازی شده است و این تجربه مدیریتی میتواند مورد استفاده بخشهای دیگر نیز قرار گیرد. امیدواریم سازمان فضایی با ساختار جدید از ظرفیت های این کنسرسیوم هم در حوزه طراحی و ساخت ماهواره های کاربردی و هم استفاده از ظرفیتها و شبکه بینالمللی اعضای کنسرسیوم نهایت استفاده را در راستای اولویتهای فضایی کشور ببرد.
پروژهها و فعالیتهای آتی فضایی کشور بایستی در راستای رفع نیازهای سنجشی و مخابراتی کشور تعریف شود. در این راستا استفاده از ظرفیتهایی کلیه بخشهای دولتی، دانشگاهی و خصوصی بایستی با ظرافت و تقسیم کار دقیق توسط کلیه نهادهای مذکور صورت و تحت مدیریت منسجم سازمان فضایی کشور دنبال شود. علاوه بر واگذاری کار به این بخشها انتظار می رود که در سیاستگذاریها نیز این ظرفیتها مشارکت داده شوند.
دکتر امین سالاری/ رییس اتحادیه صنایع هوایی و فضایی ایران
No tags for this post.
