گزارش تصویری و تحلیل فنی آرامگاه سید حسن بن موسی جعفر
در آزاد وار مردم بومی به این محل مدفن سید حسن غزنوی و یا سلطان حسن شاعر می گویند . پلان بنا مربع شکل بوده و به وسیله الحاقاتی به صورت هشت ضلعی درآمده است . در اطراف بنا نیز قبرستان روستا قرار دارد . بنای آرامگاه سید حسن بن موسی جعفر چهار ایوانی بوده و در ایوان ها در چهار جهت اصلی واقع شده اند که اندازه عرض و عمق ایوان ها با هم متفاوت هستند و اصول قرینه سازی در آن رعایت نشده است ، برای نمونه عرض و عمق ایوان شرقی 270 × 294 سانتیمتر است در صورتی که عمق و عرض ایوان غربی که معمولاً باید با ایوان شرقی قرینه باشد ، 634×460 سانتیمتر است .
با توجه به سبک و ساختمان بنا چنین به نظر می رسد که اسکلت مربع شکل بنای مرکزی و اصلی متعلق به اواخر دوره ایلخانی و ایوان ها و غرفه ها و الحاقات آن مربوط به دوره صفویه است .
در مورد باقی اجزای ساختمانی بیرونی نیز این عدم رعایت قرینه سازی به چشم می خورد . در اطراف ایوان ها غرفه هایی وجود دارد که همگی الحاقی و در دوره صفوی به بنا اضافه شده اند . که این غرفه ها نیز دارای ابعاد و اندازه های غیر متشابه هستند . تمامی غرفه ها دو طبقه بوده و از یکی از آن ها راه پله ای به طبقه دوم هر یک از اضلاع و پشت بام و گنبد راه وجود دارد .
در ایوان ضلع شرقی بقایای تزئینات نقاشی به رنگ آبی مشهود است که همگی مربوط به دوران معاصر هستند . از دیوار انتهایی هر ایوان ، یک ورودی به داخل بنا باز می شود و احتمالاً ورودی اصلی از ایوان جنوبی بوده ، چون این ایوان از دیگر ورودی ها اندکی بزرگتر است و سقف این ایوان از تزئینات بیشتر و مرغوب تری برخوردار است .
گنبد بقعه روی پایه مربع شکل استوار شده که از بام ایوان ها و غرفه ها در اطراف آن حدود 3 متر ارتفاع دارد .
در داخل بنا وزیر ساقه گنبد و پایین تر از طاق نما ها و فیل پوش ها یک ردیف نوار کتیبه ای به عرض تقریباً 30 سانتیمتر با خط ثلث سفید رنگ بر زمینه خاکستری به صورت کمربند داخلی بنا را دور می زند .
مضمون این کتیبه ، بعه از بسم الله الرحمن الرحیم ، آیه انا فتحنا لک فتحاً مبینا و چند آیه دیگر است ولی متاسفانه تاریخی در این کتیبه مشاهده نمی شود .
یک نوار تزئینی با گل های چند پر به عرض حدود 5 سانتیمتر در بالای کتیبه نقش بسته و کتیبه را همراهی می کند .
در چهار گوشه بنا چهار فیلپوش نسبتاً عمیق کار گذاشته شده که مقرنس کاری بسیار زیبایی در آن دیده می شود . این فیلپوش ها در راس قوس های جناغی خود ، فضا را تبدیل به هشت ضلعی کرده اند که به تدریج به دایره تبدیل شده و به گنبد منتهی می شود .
در زیر گنبد محل قبر وجود دارد که جدید است . این بنا در کل از آجر با ملاط گل و در برخی موارد ، گچ ساخته شده و در هیچ بخشی سنگ یا خشت در آن به کار نرفته است .
در قسمت های رویه گنبد وپیشانی ایوان ها بخش هایی از سقف فرو ریخته و نیازمند مرمت است . در یکی از اضلاع فرعی داخل بنا یک فرورفتگی وجود دارد که می تواند محل محراب یا چیز مشابهی باشد اما در حال حاضر در این بخش چیزی وجود ندارد و عنصر تزئینی آن را برداشته اند .
با توجه به سبک و ساختمان بنا چنین به نظر می رسد که اسکلت مربع شکل بنای مرکزی و اصلی متعلق به اواخر دوره ایلخانی و ایوان ها و غرفه ها و الحاقات آن مربوط به دوره صفویه است . زیرا نحوه ساختمان ایوان ها و ملحقات دیگر بقعه شباهت زیادی به آثار صفویه دارد .
در بالای ورودی ایوان غربی در داخل بقعه این کتیبه به چشم می خورد :
« عمل محمد بن حیدر بنا …. خدایش بیامرزد به درجات آمین ذی قدر مبین »
در بالای سردر ورودی ایوان جنوبی ، کتیبه ای گچی مربع شکل وجود داشته که متن آن شامل این
عبارت بوده :
« یا قاضی الحاجات یا کافی المهمات »
در بالای سردر ورودی ایوان غربی نیز کتیبه ای گچی است به صورت برجسته و سفید رنگ با این مضمون وجود دارد :
« هو الی بانی الجدید بقعه مبارکه سرکار شریعتمدار آقای حاج سید علی دام ضله بسعی ملا محمد قاسم ناظم سبزواری عمل استاد محمد اسماعیل سبزواری ولد استاد ابراهیم تهرانی فی 1226 »
این تاریخ مربوط به تعمیر گچ کاری بنا است .
این بنا به شماره 2065 و در تاریخ 29/4/77 به ثبت رسیده است .
گزارش تصویری و تحلیل فنی : احسان محمدحسینی – فاطمه کردی
No tags for this post.
