بودجه پژوهشی کشور روند نزولی داشته است

دوران تحصیلی ابتدایی اش را در همان روستا سپری کرد ، به علت نبود مدرسه راهنمایی راهی شهرستان دامغان شد و پس از گذراندن دوره راهنمایی در هنرستان فنی شهید چمران در رشته ساختمان ثبت نام کرد و پس از پایان این دوره در کنکور سال 1362 شرکت کرد و در رشته مهندسی تکنولوژی نساجی دانشگاه صنعتی امیر کبیر  پذیرفته شد. او سال 1367 مجددا در کنکور شرکت کرد و در مقطع کارشناسی ارشد همان دانشگاه قبول شد.  پس از اخذ مدرک در دانشگاه یزد به عنوان عضو هیات علمی مشغول به کار شد. او موفق به دریافت بورس تحصیلی از وزارت فرهنگ و آموزش عالی ژاپن شد و در نهایت فروردین 1373 برای ادامه تحصیل به ژاپن رفت. او پس از پایان دوره فوق دکتری مهندسی مکانیک (ساخت و تولید) از دانشگاه گیفو به مدت 5 سال به عنوان عضو هیات عملی دانشکده مواد و مکانیک این دانشگاه به فعالیت پرداخت و در نهایت سال 1384 به ایران بازگشت و بار دیگر به مدت 2 سال در دانشگاه یزد مشغول به تدریس شد. پس از آن از سال 1387در دانشگاه امیر کبیر به فعالیت علمی اش ادامه داد و سال 1389 به عنوان رییس پژوهشکده مواد و فناوری‌های پیشرفته در نساجی دانشگاه صنعتی امیرکبیر منسوب شد.

انتخاب دانشمند جوان برتر جهان در سال 2000 میلادی در کنفرانسی بین المللی در شهر آخن آلمان، چاپ و انتشار بیش از 50 مقالهISI وارایه  بیش از 50 مقاله در کنفرانس های معتبر جهانی، چاپ 8 مقاله داخلی و 10 کتاب به زبان فارسی و انگلیسی، ثبت 8 اختراع و ارایه 15 طرح پژوهش کاربردی از دیگر سوابق علمی و اجرایی دکتر مرآتی است.با این متخصص حوزه نساجی گفتگو کردیم.

شما به عنوان کسی که سال ها در زمینه تکنولوژی نساجی به فعالیت علمی پرداخته اید. هم اکنون سطح آموزش و پژوهش ایران را نسبت به سایر کشورها در این زمینه چگونه ارزیابی می کنید؟ آیا ما توانسته ایم جایگاه ویژه ای در این زمینه کسب کنیم یا هنوز در ابتدای راه هستیم و برای رسیدن به نقطه مطلوب فاصله خیلی زیادی داریم؟

هرچند از نظر آموزشی سرانه دانشجویان ما بسیار بالاست اما سرانه استاد نسبت به دانشجو در ایران نشان از کیفیت پایین سطح آموزشی ما دارد؛ کیفیت آموزشی ما نسبت به کمیت آن از رشد خوبی برخوردار نیست و جای کار بسیار زیادی داریم. از نظر پژوهشی نیز دانشگاه های ما به کار آموزشی می پردازند و اغلب دانشگاه های ما آموزش محور و تنها چند دانشگاه بزرگ پژوهش محور هستند؛ تلاش در ارایه مقاله های پژوهشی دوستان طی سال های اخیر باعث شده تا رتبه پژوهشی ایران تا سال 2014 به 16 برسد. هرچند اخیرا از توقف رشد علمی یا کم شدن آن گلایه شده است اما رتبه پژوهشی ایران در سال 2015 یک مرتبه نیز رشد داشته و به جایگاه 15 رسیده است. همچنین در بعضی علوم جدید مانند نانو ،رتبه ما به مرتبه6 رسیده است بنابراین می توان گفت وضع ایران از نظر تولید مقاله بسیار عالی است و  در منطقه نیز حرف اول را می زند اما متاسفانه در بحث پژوهش های کاربردی و تبدیل پژوهش به فناوری ما همچنان ضعف های بسیاری داریم. تاکنون اغلب پژوهش های دانشگاه های ما جنبه بنیادی و آکادمیکی داشتند و کمتر توجهی به پژوهش های کاربردی می شد. اخیرا اولویت دانشگاه های نسل سوم روی توسعه فناوری، پژوهش های کاربردی، توسعه کارآفرینی قرار گرفته است. به نظر می رسد با توجه بیشتر به دانشگاه های نسل سوم بتوانیم بخشی از این ضعف ها را جبران کنیم.

هرچند اخیرا از توقف رشد علمی یا کم شدن آن گلایه شده است اما رتبه پژوهشی ایران در سال 2015 یک مرتبه نیز رشد داشته و به جایگاه 15 رسیده است.

برای کاربردی شدن مقاله ها و ارتقای کیفیت پژوهش ها چه باید بکنیم؟ چه الزام های قانونی از سوی دولت، دانشگاه‌ها و بخش خصوصی نیاز است؟

برخی از کارهای پژوهشی قابلیت کاربردی شدن در کوتاه مدت ندارند. یکی از خاصیت های اصلی پژوهش های بنیادی تبدیل کردن آنها به مقاله است. پژوهش های کاربردی اصولا تبدیل به مقاله نمی شوند. طبیعتا استادی هم که مقاله نداشته باشد ارزشیابی اش افت پیدا می کند بنابراین تغییر در سیستم ارزیابی استادان یکی از مهمترین کارهایی است که می توان در این زمینه انجام داد تا ضمن ایجاد انگیزه بیشتر در بین استادان و دانشجویان، انجام کارهای پژوهشی ما صرفا از نوشتن مقاله به طرح های تحقیقاتی، پژوهش های کاربردی، ثبت اختراع های داخلی و خارجی گسترش یابد. البته در سال های اخیر به این مساله توجه بیشتری شده است. علاوه بر این مساله، بحث تخصیص بودجه پژوهشی نیز مطرح است. طبیعتا انجام کارهای تحقیقات کاربردی نیاز به بودجه های فراوانی دارد. متاسفانه هم اکنون نسبت بودجه پژوهشی در کل کشورمان عدد نگران کننده‌ای است. رقم بودجه پژوهشی ما47صدم درصد است. بودجه پژوهشی طی 7-8 سال اخیر نه تنها روند صعودی نداشته بلکه نزولی هم بوده است. این رقم از 7دهم درصد به 47 صدم درصد رسیده است. این بودجه پژوهشی در کشورهای پیشرفته و حتی کشورهای حاشیه ایران به بیش از 2 و حتی به 3.5  درصد هم رسیده است. هدفگذاری ما باید به گونه ای باشد که این رقم تا پایان برنامه توسعه ششم یا سند چشم انداز1404 حداقل به 2.5 یا 3 درصد برسد تا کمک خوبی به توسعه پژوهش های کاربردی کشورمان شود.

با تمام این مشکل ها آینده را چگونه ترسیم می کنید؟

ظاهرا در برنامه ششم این مساله توجه شده و سال آینده نیز بودجه خوبی برای بحث های پژوهشی در نظر گرفته شده است. وزیر علوم، تحقیقات و فناوری هم در صحبت هایشان اعلام کرده اند که این بودجه تا پایان برنامه به 3 و تا انتهای افق1404 به 4 درصد خواهد رسید. البته نباید خیلی به این اعداد خوش بین بود اما این امر نشان از توجه بیشتر و نگرش مثبت مسوولان نسبت به این قضیه دارد. دیدگاه و توجهی که می تواند آینده روشنی برای کارهای تحقیقاتی ایران رقم بزند.

 محققان رشته  نساجی برای انجام کارهای تحقیقاتی شان چه مشکل هایی پیش رو دارند؟ آیا اساسا به اهمیت این رشته در کشورمان پی برده ایم؟

صنعت نساجی ضمن داشتن دامنه بسیار وسیع، از تکنولوژی های بسیار پیشرفته(نانو و بایو) و کاربردهای خاص برخوردار است. برخی از این تکنولوژی ها خاص صنعت نساجی و برخی دیگر نیز بین رشته ای است. رشته ای که می تواند ارزش بسیار بالایی در علوم، صنعت و آینده کشور در سطح ملی و بین المللی داشته باشد اما متاسفانه اهمیت این رشته در جامعه ما مغفول مانده است. حتی بسیاری از کارشناسان نیز دید وسیع و بازی نسبت به این رشته ندارند. دیدگاه منفی نیز در بین سیاسیون نسبت به این رشته وجود دارد. این نوع دیدگاه باید اصلاح شود. از سوی دیگر بازار وسیعی برای صنعت نساجی در داخل و خارج از کشور وجود دارد. اگر مشکل هایی که سر راه این صنعت وجود دارد (مانند قاچاق )برداشته شود ما برای پوشش بازار ملی نیاز زیادی به متخصصان داخلی خواهیم داشت. از بعد صادرات نیز کیفیت محصول ها حرف اول را می زنند. افزایش کیفیت هم با ارتقای صنایع دانش بنیان و تربیت نیروها ی ماهر و کارشناسان متخصص رابطه مستقیمی دارد.

در پایان چه توصیه ای به دانشجویان دارید؟

توصیه می کنم دانشجویان با دید باز این رشته را انتخاب کنند. این رشته دامنه کار و فعالیت بسیار زیاد نهفته ای دارد. اگر مشکل های سر راه این رشته برداشته شود آینده روشنی در انتظار کارشناسان این رشته وجود دارد.

 

 

No tags for this post.