ترویج علم در ایران متولی ندارد

علاقه‌مندان به دانش فضایی سیروس برزو را می‌شناسند. او کهنه‌کارترین روزنامه‌نگار حوزه فضا در ایران است. کسی که به سبب علاقه‌مندی بی‌حد و حصرش به فضانوردی، سال‌ها پیش انتشار مجله مرزهای بیکران فضا را کلید زد. هر چند عمر این مجله نیز همچون بسیاری از مجلات علمی در ایران دور و دراز نبود، اما بسیار منشأ اثر‌ شد.

برزو سال ها بعد به دلایلی که شاید مهم ترینش دیدار و همنشینی نزدیک با فضانوردان روسی بود، عازم روسیه شد. ارتباط او با فضانوردان روسی آن قدر صمیمی است که آنها بسیاری از خاطرات ناگفته فضانوردی شوروی سابق را در قالب حرف های در گوشی به او گفته اند و بسیاری از یادگارهای سفر خود به ایستگاه فضایی بین المللی و ایستگاه میر را به او هدیه کرده اند.

تلاش سیروس برزو در ترویج دانش فضایی به اهدای سیزدهمین جایزه ترویج علم به او در سال 92 منجر شد. وی در مراسم اهدای جایزه در اعتراض به وضع ترویج علم در ایران و به ویژه وضع مطبوعات علمی، از پذیرفتن جایزه خود سرباز زد. به این امید که شاید این حرکت نمادین، مسئولان را از خواب غفلت بیدار کند. حالا پس از دو سال و در آغاز هفته ترویج علم، سراغ سیروس برزو رفته ایم و با او که به تازگی از روسیه برگشته است، گفت وگو کرده ایم.

آقای برزو آیا وضع ترویج علم در ایران نسبت به دو سال پیش که به آن معترض بودید بهبود یافته است؟

ما این روزها با وضع شگفت آوری مواجه هستیم. به من جایزه ترویج علم اهدا کردند و پس از آن نمایشگاه فضایی ام در فرهنگسرای اشراق تعطیل شد. سال بعد از آن، جایزه ترویج علم به مجله نجوم اهدا شد و حالا شماره اخیر مجله نجوم به علت مشکلات مالی منتشر نشده و نیمه تعطیل است. به جای این که وقتی نهادهای موثر در ترویج علم معرفی می شوند از آنها حمایت شود، در مسیر زوال قرار می گیرند. مجله آسمان شب هم امسال فقط یک شماره اش روی گیشه رفته است. برای این وضع باید فکری بشود. اینها را چه کسی باید حمایت کند؟ به نظر من وضع نه فقط بهتر نشده که بدتر هم شده است. روزنه های قبلی هم که برای حمایت از مروجان علم و به ویژه مطبوعات علمی وجود داشت، گویی بسته شده است.

متولی رسیدگی به وضع فعلی کیست؟

مساله همین است که ترویج علم در ایران متولی ندارد. وگرنه وضع ما این نبود. ترویج علم فقط وظیفه انجمن ترویج علم نیست. هر وزارتخانه ای در چارچوب مأموریت هایی که برای خود تعریف می کند، باید سهمی در ترویج علم و افزایش آگاهی بدنه جامعه داشته باشد. مثلا وزارت بهداشت باید دانش مردم در حوزه سلامت و بهداشت را بالا ببرد و ردیف بودجه مشخصی در طول سال داشته باشد و آن را به روشنی اعلام کند. اگر در این زمینه سرمایه گذاری کنند، خواهند دید که به مرور لازم نیست انرژی زیادی را صرف واردات و تولید دارو کنند. بدنه جامعه ما با مقوله منابع معتبر در حوزه دانش آشنایی ندارد و همین می شود که شایعات غیر علمی به آسانی در فضای مجازی منتشر می شوند. ما اصلا راهبرد و متولی برای ترویج علم نداریم.

در کشورهای دیگر ـ مثلا در روسیه که شما زندگی می کنید ـ وضع چطور است؟

در کشورهایی مثل روسیه که در علم به طور پایه ای کار شده، می بینیم به ترویج علم به طور اصولی می پردازند. مثلا در مدارس روسیه کلاس های علوم و تاریخ و… برقرار است و دانش آموزان در هر کلاسی که باشند وارد آن فضا می شوند و با انواع وسایل کمک آموزشی مرتبط با آن علم ـ نه به صورت تزئینی ـ بلکه واقعا کار می کنند و می آموزند و علاقه مند می شوند. به علاوه بخش مهمی از وقت دانش آموزان در موزه های علم سپری می شود. شما هر زمان در روز به موزه های علم بروید، چند صد دانش آموز را می بینید که به موزه آورده اند؛ آن هم نه برای تفریح که رهایشان کنند. واقعا بازدید دقیق از موزه جزئی از فرآیند آموزش تلقی می شود. در موزه برای دانش آموزان سنین مختلف، راهنمای مخصوص و آموزش دیده وجود دارد. دانش آموز در موزه عملا با مفاهیم علمی روبه رو می شود.

نقش انجمن ترویج علم در بهبود این وضع و رفع این اشکال را چطور ارزیابی می کنید؟

انجمن ترویج علم فعلا متشکل از عده ای علاقه مند است که حمایت نمی شوند و سالی یک بار جایزه ای اهدا می کنند و بعد هم می روند تا سال دیگر. من قبلا پیشنهاد کرده ام انجمن ترویج علم به جای لوح و تندیس، بیاید به برندگان مدال بدهد. برندگان می توانند این مدال را روی سینه نصب کنند و در برنامه های مختلف حاضر شوند. از آنها سوال می شود این مدال چیست و در این صورت پاسخ دارندگان مدال خود به تبلیغی برای انجمن ترویج علم و بحث ترویج علم بدل خواهد شد. بعلاوه انجمن ترویج علم نباید فقط جایزه ای بدهد و بعد برندگان جایزه را فراموش کند. این انجمن باید زمینه لازم را فراهم کند تا برندگان جوایزش بیشتر از قبل به حال جامعه مفید واقع شوند. باید با مراکز مختلف مکاتبه کند که به سبب جایزه ای که به نهادی یا شخصی داده اند، مسئولان بیشتر از آنها حمایت کنند. حتی با خیرین تماس بگیرد تا شاهد نباشیم، مجله ای که درست یک سال پیش برنده جایزه ترویج علم شده، به علت نبود حمایت در آستانه تعطیلی قرار بگیرد.

قبلا گفته بودید آماده اید گنجینه فضایی خود را وقف کنید. آیا برای این کار حامی پیدا شد؟

بعضی مراکز پیغام دادند بیایید گنجینه تان را به ما بدهید و به نمایش بگذارید. ولی من قبول نکردم. از کجا معلوم که با تغییر مدیر آن مرکز، مدیر بعدی به اهمیت آن واقف باشد و به تدریج گنجینه فضایی که عمرم را صرف جمع آوری اش کرده ام در طول چند سال از بین نرود. من از خیرین مدرسه ساز و علاقه مندان به ترویج علم دعوت می کنم بیایند ساختمانی را وقف موزه دانش فضایی و فضانوردی کنند و من هم وسایل فضایی ارزشمندی که دارم را وقف می کنم تا مطمئن باشم گزندی به آن نمی رسد. از دو سال پیش که این مساله را مطرح کردم هیچ حامی پیدا نشد. خیلی از این وسایل فضانوردی در گنجینه من جزو ابزارهای محرمانه ای است که با نفوذ دوستان فضانوردم در روسیه امکان انتقال به ایران را پیدا کرده است. من اینها را ثروت ملی می دانم. اگر ساختمانی وقف این کار شود و هیات امنایی برای نظارت بر این موزه تشکیل شود، آماده ام وسایلم را وقف عموم جامعه کنم.

منبع:جام جم آنلاین

No tags for this post.