درگذشت بنیان گذار كتابشناسی ایران
وي پس از اتمام تحصيلات مقدماتي و متوسطه خود به خدمت وزارت دارايي درآمد. مشار ۲۱ سال در وزارت دارايي كار كرد و سرانجام به ميل خود بازنشسته شد و به كشاورزي و تحقيق پرداخت. برجسته ترين اثر او كتابي است كه به فهرست مؤلفان كتاب‌هاي چاپي عربي و فارسي اختصاص دارد.
از ميان خدمات مشار به‌نظر مي‌رسد که فهرست كتاب‌هاي چاپي فارسي بيشتر مورد مراجعه و محمل شهرت مشار است، اما تأليف اصلي او، مؤلفين كتب چاپي فارسي و عربي است كه يك زندگينامه – كتابشناسي به سبك معجم المطبوعات العربيه و المعربه (۱۳۳۹ق / ۱۲۹۹ش)، تأليف يوسف اليان سركيس است. مشار براي گردآوري مواد اثر خود ۱۵ سال در ايران و عراق سفر كرد و از موجودي كتابخانه‌ها و كتابفروشيهاي بسياري در شهرهايي همچون تهران، قم، اصفهان، مشهد، تبريز، نجف، و كربلا صورت‌برداري كرد.
اثر ديگر مشار، يعني فهرست كتاب‌هاي چاپي فارسي، حاصل ابراز علاقه انجمن ايراني فلسفه و علوم انساني به سرپرستي سيدحسن تقي‌زاده نسبت به تهيه كتابشناسي جامع انتشارات فارسي در رشته‌هاي مورد علاقه انجمن بود. انجمن مذكور پس از اطلاع از كار مشار، به وي پيشنهاد كرد از دستنويسهايي كه براي مؤلفين كتب چاپي و عربي گردآوري كرده بود، يك فهرست الفبايي از نام كتاب‌هاي چاپي فارسي تهيه كند. مشار اين پيشنهاد را پذيرفت و حاصل كار خود را به رايگان در اختيار انجمن ايراني فلسفه و علوم انساني گذارد.
ويرايش نخست فهرست كتاب‌هاي چاپي فارسي (۱۳۳۷-۱۳۴۲ش)، حاوي مشخصات حدود ۱۴۰۰۰ (از بين ۲۰۰۰۰) عنوان كتاب فارسي انتشار يافته تا آن زمان است و نخستين فهرست نسبتاً جامع كتاب‌هاي چاپي فارسي محسوب مي‌شود. ويرايش ديگر آن را مشار به هزينه خود در ۱۳۵۰ش منتشر كرد و انتشارات كشور تا ۱۳۴۵ش را به آن افزود. ويرايش بعدي كه در دو جلد و يك ذيل در ۱۳۵۲ش منتشر شد، حاصل درآميختن فهرست‌هاي ديگري چون كتابشناسي ده ساله كتاب‌هاي ايران با فهرست مشار بود.
مشار پس از آنكه ناشري نيافت، اثر گرانقدر خود، مؤلفين كتب چاپي فارسي و عربي را به هزينه شخصي در ۶ جلد منتشر كرد. در اين زندگينامه – كتابشناسي ذيل نام افراد – كه در موارد بسياري اثر با زندگينامه مختصر آنها نيز همراه است – آثار چاپ شده آنها نيز ذكر شده است.
در اين اثر، به پيروي از سبك معجم المطبوعات العربيه، افراد بهترتيب نام كوچك و سپس نام پدرشان معرفي شده‌اند و نام خانوادگي در آن نقشي ندارد. البته اين سنت رايج عربي براي فارسي‌زبانان معاصر نامأنوس است و اشكالي است كه لازم است با تهيه نمايه الفبايي از شكل اشهر نام كسان برطرف شود.
خانبابا مشار در سال ۱۳۵۹ هجري شمسي درگذشت. اهميت كار وي براي كتابشناسي ايران از آن‌رو است كه وي پايه كتابشناسي كتاب‌هاي چاپي فارسي را نهاد، كاري كه پيش از او كسي به آن اقدام نكرده بود. كتاب او، جامع‌ترين كتابشناسي كتاب‌هاي چاپي فارسي تا زمان انتشار آنهاست.
منبع:راسخون
No tags for this post.
