چالش هایی که جهان کرونایی برای زنان ایجاد کرد
ویروس کووید 19 به دلیل ماهیت ناشناخته و مرموز خود تبعات بسیار وسیعی بر جامعه بشری تحمیل کرده است. همچنین در کنار تمام آثار و پیامدهای زیستی و حیاتی، اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی، سیاسی و … که هر یک از اهمیت خاص خود برخوردارند این ویروس، جهان را به مکانی ناعادلانه‌تر از قبل، بدل کرده است.
هرچند ویروس کووید 19 این قدرها هوشمند نیست که میان زن و مرد تفاوتی قائل شود اما واقعیت این است که نقش زنان همواره در پاسخگویی به نیازهای خانواده بسیار عمیق بوده و در شرایط کنونی دو نیاز اساسی که به خطر افتاده، بقاء جسمانی و روانی است بنابراین در جهان کرونایی، زنان با توجه به نقش حمایتی، جایگاه و مسئولیتهای خانوادگی و اجتماعی با چالشهای متعدد و چندوجهی مواجه هستند.
یکی از مهمترین آثاری که انتشار ویروس کووید 19 بر جا نهاده، افزایش اضطراب و تنشهای روانی در سراسر جامعه است. با لحاظ اینکه مردان نیز از این فشارهای روانی مصون نیستند اما شایان ذکر است که این چالش در میان زنان بسیار جدی تر است. زنان با وظایف و مسوولیتهای مضاعف در مدیریت سبک جدید زندگی که ویروس کووید 19بر دوش آنها نهاده در معرض اضطراب و نگرانی فزاینده ای قرار گرفته و از سویی دیگر ناگزیرند ضمن بهبود بهداشت روانی خود، حمایتهای عاطفی و همدلانه ای نسبت به سایر اعضای خانواده داشته باشند.
آنها خود را مسئول کاهش استرس، تقویت روحیه و نشاط خانواده دانسته و در همین راستا متحمل فشارهای روحی سنگینی شده که می تواند به فرسودگی روانی آنها منجر گردد. مطالعات متعددی که اخیرا انجام گرفته نشان می دهد که در دوران کرونا تعارضات و تنش های خانوادگی افزایش یافته و در این میان زنان، قربانیان اصلی خشونتهای خانگی هستند. توجه جدی و مدیریت امور بهداشتی در خانه، اغلب بر عهده زنان بوده، انتقال مطالب مفید علمی به سایر اعضا و ارتقاء آگاهی آنها، ضدعفونی وسایل و محیط، توجه و نظارت بر دیگران در جهت اجرای صحیح پروتکلهای بهداشتی، توجه به تغذیه و تقویت سیستم ایمنی اعضای خانواده بر دوش زنان است.
همچنین در صورتی که فردی در خانواده دچار بیماری شود این زنان هستند که نقش مراقبتی و پرستاری ایفا می کنند. یکی دیگر از چالشهای زنان در این شرایط، مقوله آموزش فرزندان است. با توجه به تغییر سبک آموزش از حضوری به مجازی، فرزندان اوقات بیشتری در خانه سپری می کنند و این موضوع، مسئولیت زنان را در این حوزه تشدید کرده زیرا از سویی باید به عنوان یک پشتیبان آموزشی تمام وقت، ظاهر شوند و از سویی دیگر به ایجاد سرگرمی و پر کردن اوقات فراغت فرزندان توجه داشته باشند. از جمله پیامدهای دیگر همه گیری کرونا به خطر افتادن سلامت زنان به دلیل تعویق چکاپها و معاینات دوره ای مانند پاپ اسمیر، غربالگری پستان و … است که این خود می تواند منجر به تشخیص دیرهنگام بیماریها گردد و گاهی عوارض جبران ناپذیری به همراه داشته باشد.
بارداری، زایمان و شیردهی نیز از نگرانی های جدی زنان در دوران کروناست زیرا این ویروس بر روی زنان باردار که در تمام مراحل بارداری آسیب پذیر هستند و همچنین زنانی که فرزندانشان را با شیر مادر تغذیه می کنند، تأثیرات ویژه و هشداردهنده دارد. همه مواردی که در باب عواقب کرونا برای زنان ذکر شد در زنان شاغل به واسطه حضور در محیط کار و مسئولیت و مشغله جدی حرفه ای، مضاعف می شود.
در اینجا بد نیست نگاهی ویژه داشته باشیم به زنانی که در اقتصاد غیررسمی شاغل بوده و به واسطه همه¬گیری کرونا شغل خود را از دست داده اند. بسیاری از کارخانه‌ها و شرکت‌های خصوصی و دولتی به دلیل رکود اقتصادی به بهانه تعدیل نیروی کار، دست به اخراج نیروی کار خود زدند که در این میان سهم اخراج نیروی کار زنان نسبت به مردان بیشتر بوده و به ویژه زنان سرپرست خانوار، چالشهای معیشتی بسیار جدی تجربه می کنند.
در پایان می توان گفت که ویروس کووید 19 با گستردگی و ابعاد متفاوتی که به خود گرفته، زنان را به عنوان قشر مهم و تأثیرگذار در سلامت جامعه دچار تنشها و چالشهای عدیده کرده و در این شرایط بحرانی، توانمندسازی آنها در مقابله موثر با ویروس کووید 19 و سازگاری با سبک جدید زندگی بسیار ضروری به نظر می رسد .
*دکتر صدیقه البرزی عضو هیات علمی و مدیر گروه علوم رفتاری جهاد دانشگاهی
