پلیکان پاخاکستری/ پرندهای کمیاب و در معرض انقراض
به گزارش سیناپرس اردبیل، پلیکان پاخاکستری با نام علمی: Pelecanus crispus گونهای پرنده از راسته پلیکانسانان و خانواده پلیکانان است. با داشتن طولی برابر ۱۷۰ سانتیمتر و وزنی تا ۱۵ کیلوگرم این پرنده بزرگترین پلیکان و بزرگترین پرنده آب شیرین در رقابت با برخی از قوهای بزرگ است و حتی یکی از بزرگترین پرندگان بهشمار میرود. این پرنده در مواقعی از سال مهاجرت داشته و در زمستانها به مناطق گرم تر مهاجرت میکند. تا کنون زیرگونه ای برای این پرنده ثبت نشدهاست. محل زندگی پلیکان پاخاکستری از سراسر اوراسیا، جنوب شرقی اروپا تا هند و چین و تایوان است. غذای این پرنده، ماهی، دوزیستان و پرندگان کوچک است.
طول بدن 160 تا 180 سانتیمتر و گستردگی بالها 310 تا 345 سانتیمتر است. نر و ماده همشکل و دارای اندک تغییرات فصلی هستند. پرندۀ بالغ در دورۀ جوجه آوری، کیسۀ گلویی نارنجی رنگ دارد و پرهای مجعد پشت سر و گردن آن اندکی افراشته میشود. حد رویش پرهای جلوی پیشانی به شکل یک خط مستقیم است و لکه بزرگ زرد رنگی در پایین گلو دیده میشود. روتنه، خاکستری مایل به نقرهای و شاهپرهای اولیه تیره است و سبب میشود روی بالها سیاه و سفید به چشم آید. زیرتنه، سفید به همراه هالهای از رنگ خاکستری مایل به آبی، سطح زیر بالها یکدست سفید چرک و پاها سربی رنگ هستند. در خارج از این دوره، کیسۀ گلویی زرد کمرنگ و لکۀ زرد پایین گلو محو میشود. پرندۀ نابالغ روتنۀ تیره به همراه خالهای خاکستری مایل به قهوهای، زیرتنۀ سفید چرک و کیسۀ گلویی خاکستری مایل به زرد دارد.
دریاچهها و تالابهای بزرگ ولی کم عمق که در حاشیه فاقد پوشش گیاهی هستند و همچنین آبهای ساحلی دارای پناه را به عنوان زیستگاه برمیگزیند. پرندهای اجتماعی است و در تمام طول سال به صورت گروهی دیده میشود. فقط از ماهیها تغذیه میکند و آنها را به صورت گروهی، با تشکیل نیم دایره و راندنشان به نواحی کم عمق صید میکند. جوجه آوری از اواسط فروردین تا اواسط اردیبهشت و با تشکیل کلنی در دریاچههای بزرگ، حاشیه علفزارهای تالابی وسیع، جزایر، نیزارها و به ندرت در مناطق باز آغاز میشود. تکهمسر است و آشیانهاش تودهای حجیم از نیها، شاخهها و برگهای گیاهان، گاهی به همراه قلوه سنگها است. معمولاً دو تا چهار، گاهی پنج و به ندرت شش تخم بیضیِ کشیده تا نیمه بیضیِ کشیده، سفید رنگ میگذارد. تفریخ تخمها 30 تا 32 روز به طول میانجامد. جوجهها در بدو تولد عریان، ناتوان و وابسته به والدین هستند. در ابتدا از غذای نیمه هضم شده که توسط والدین بر کف آشیانه برگردانده میشود تغذیه میکنند و اندک اندک با فرو بردن سر به داخل کیسۀ گلویی والدین غذا را دریافت میکنند. پرورش جوجهها 65 تا 70 روز طول میکشد و در حدود 100 تا 105 روزگی مستقل میشوند.
به تعداد اندک و به طور نامنظم در تالابهای استانهای فارس و خوزستان جوجه آوری میکند. همچنین به طور منظم در نواحی جنوبی دریای خزر به ویژه شبه جزیرۀ میانکاله و خلیج گرگان، تالابهای استانهای خوزستان، فارس و سیستان و بلوچستان و دهانه رودخانهها و نهرهای حاشیه سواحل جنوبی کشور زمستانگذرانی میکند. گاهی افراد غیرجوجهآور در طول تابستان در برخی تالابهای استانهای خوزستان، فارس، سیستان و بلوچستان، گلستان و دریاچههای ترکمن صحرا مشاهده میشوند.
جزء پرندگان آسیبپذیر محسوب میشوند. همچنین در ضمیمه یک کنوانسیون منع تجارت بینالمللی گونههای در معرض انقراض ایران نیز جزء پرندگان در معرض خطر انقراض معرفی شده و دارای ارزش حفاظتی است. از مهمترین عوامل تهدیدکننده این پرنده در مقیاس بینالمللی را میتوان از دست دادن، تخریب و تغییر کاربری زیستگاهها، شکار برای تجارت سنتی منقار، ناامنی ناشی از فعالیتهای صیادی و گردشگری، کاهش منابع غذایی ناشی از بهرهبرداری بیش از حد از ذخایر ماهیان، مسمومیت ناشی از آلودگی آبها و برخورد با خطوط انتقال برق ذکر کرد.
تهیه و تنظیم: تقی قاسمی خادمی
