دانشگاه آزاد برای ماندن، باید سطح کیفی را ارتقا دهد
کیومرث عزیزملایری، عضو هیات علمی گروه علوم تربیتی دانشگاه ملایر در گفتگو با سیناپرس می گوید: دکتر جاسبی در زمانی که ریاست دانشگاه آزاد اسلامی را بر عهده داشت، تعاریفی برای رشد و پیشرفت دانشگاه آزاد در نظر گرفت که یک دوره شامل کمیت گرایی می شد و درواقع، گسترش فضای آموزشی بود که مورد تایید سازمان مرکزی قرار گرفت.
نکته مثبتی که در آن دوره در پرونده مدیران دانشگاهی دیده شد، میزان ساخت و ساز از نظر فضای آموزشی بود.
او ادامه می دهد: بعد از حدود دو دهه قرار بر آن بود که دانشگاه آزاد اسلامی مسیر کیفی را طی کند. اما به نظر می رسد گسترش دانشگاه آزاد معضل دانشگاه آزاد بود. این که هر شهری و هر بخشی یک واحد دانشگاه آزاد داشته باشد، برقراری کیفیت لازم امکان پذیر نبود و بسیاری از واحدها در کنار کمبود هیات علمی، قادر به تامین امکانات لازم مانند آزمایشگاه هم نبودند؛ به ویژه در واحدهای کوچک این مسئله باید مدیریت می شد که دانشگاه را با مشکلات زیادی مواجه کرد.
به گفته عزیزملایری، معضل دیگری که پیش روی دانشگاه آزاد اسلامی قرار داشت، این بود که بودجه دانشگاه باید از طریق دانشگاه جذب می شد و نگرانی های دانشگاه به ویژه با رشد جمعیت بیشتر به سمت تامین بودجه جلب شد. غیر از چند واحد بزرگ مانند واحد اراک، علوم و تحقیقات یا دست کم واحدهای 10 استان برتر کشور توانستند کارهای مهمی انجام دهند اما مابقی واحدها که روی جذب دانشجو در مقطع کارشناسی سرمایه گذاری کرده بودند، به یک باره کمیت دانشجو را از دست دادند و با معضل بودجه روبرو شدند.
او اشاره می کند: در مقاطع تحصیلات تکمیلی هم حرکتی در مسیر رشد کیفی به طور قابل توجهی صورت نگرفته است. البته تحصیلات تکمیلی گسترش پیدا کرد اما توام با رشد کیفی نبود. درواقع، از زمانی که کشور با کاهش رشد جمعیت مواجه شد، تنها دغدغه دانشگاه آزاد اسلامی تامین مالی آن شد و دیگر افزایش کیفیت علمی دانشگاه ملاک نبود.
این عضو هیات علمی به سیناپرس می گوید: این اوخد تصمیم بر آن شد که بودجه در سازمان مرکزی متمرکز شده و از حالت واحدی خارج شود. چون در مقطع کارشناسی، دانشگاه هایی چون پیام نور و در حال حاضر، دانشگاه های دولتی روزانه هم بدون کنکور دانشجو می پذیرند، شانس ارتقای کیفی به دلیل اولویت تامین مالی در اولویت دوم قرار گرفت و دیگر اولویت نخست نبود. همچنین گسترش قارچ گونه دانشگاه های غیرانتفاعی زیر نظر وزارت علوم باز هم ضربه ای بود که به دانشگاه آزاد وارد آمد.
او عنوان می کند که دانشگاه آزاد اسلامی برای جبران این موارد، بخش تحصیلات تکمیلی به ویژه در مقطع ارشد را گسترش داد. به گزارش سیناپرس، در صورتی که گسترش مقطع ارشد در دانشگاه های دولتی نیازمند حداقل یک دانشیار، سه استادیار با یک گرایش حضور داشته باشند و در مقطع دکتری هم حداقل باید یک استاد تمام، دو دانشیار و چند استادیار با یک گرایش حضور داشته باشد. با بررسی این شرایط به این نتیجه می رسیم که چنین شرایطی در دانشگاه آزاد فراهم نیست.
او ادامه می دهد: به عنوان مثال در واحد ملایر، رشته زبان بدون این که دانشیار داشته باشد مقطع دکتری برگزار می کند یا در مقطع ارشد دانشیار وجود ندارد و درواقع با داشتن چند استادیار دوره های تحصیلات تکمیلی را در شهرستان ها گسترش داده اند.
او تأکید می کند که این موارد غیر از شرایط حاکم بر تهران است که بازنشستگان وزارت علوم با مدارج دانشیاری و استادتمامی جذب واحد علوم و تحقیقات شده اند و برخی از این قبیل واحدها با مشکل نیروی انسانی روبرو نیستند.
عزیزملایری عنوان می کند: ما در شهرستان ها فارغ التحصیلانی در مقطع کارشناسی ارشد با جمعیت گسترده داریم که به جرأت می توان گفت که یک درصد آنها هم پایان نامه خود را نمی نویسند. پیشنهادی که من می توانم ارائه دهم، این است که واحدهای شهرستانی را در مراکز استان تجمیع کنند و درواقع، در حال حاضر به تعداد مراکز استان، واحد دانشگاه آزاد داشته باشیم و در جهت ارتقای کیفی حرکت کنیم.
او اشاره می کند که در حال حاضر، گسترش دانش در سطح وسیع رسالت دانشگاه آزاد نیست و رسالت آن، کار کیفی است و این اقدام، مستلزم کوچک شدن دانشگاه آزاد اسلامی است. این دانشگاه با توجه به تعداد گسترده واحدهایی که دارد، بعد از دانشگاه تهران، دانشگاه درجه دوم محسوب می شود. در صورتی که اگر تعداد اعضای هیأت علمی، تعداد دانشجو، هزینه ها و غیره را حساب کنید، بسیار بالاتر از دانشگاه تهران است.
او ادامه می دهد: وقتی حرف از کارایی به میان می آید، در مقایسه با دانشگاه تهران، خروجی دانشگاه آزاد با توجه به هزینه های آن، تراز نیست. بنابراین، مشاهده می کنیم که با توجه به هزینه های بالاتر، کارآیی لازم وجود ندارد. به گزارش سیناپرس، اگر هم واحدهایی چون تهران جنوب، تهران شمال و تهران مرکزی حرکتی انجام داده و مقالاتی را منتشر کرده اند و آورده های علمی دارند، باز هم استادان دانشگاه های دولتی بوده اند و به نوعی، دانشگاه آزاد از توانمندی همین استادان دانشگاه های دولتی استفاده می کند نه از آورده های خود.
عزیزملایری توصیه می کند که اگر قرار بر ماندن دانشگاه آزاد باشد، باید سیاست ارتقای کیفیت را در این دانشگاه پیگیری کنیم. اما اگر برای این موضوع اهمیتی ندارد و تنها تأمین منابع مالی برای آنها اهمیت دارد، مسئله جداست. بنابراین، تنها راه تجمیع واحدهاست و ادامه هر واحد دانشگاهی را منوط به خروجی علمی آن کند.
این عضو هیات علمی دانشگاه ملایر در ادامه به سیناپرس می گوید: دانشگاهی که نمی تواند خروجی علمی مناسبی را داشته باشد، باید این واحد در واحدهای دیگر تجمیع شده و به جای جذی نیروی انسانی جدید، نیروی انسانی قبلی را ساماندهی کند و آن نیروهایی را که بازدهی کافی ندارند، تعدیل کند تا چند واحد که می توانند کیفیت لازم را ارائه کنند، به حیات خود در دانشگاه آزاد اسلامی ادامه دهند.
بنابراین، تا زمانی که دانشگاه آزاد اسلامی به سمت و سوی ارتقاء کیفیت آموزشی حرکت نکند، پیشرفت واقعی در واحدها اتفاق نمی افتد و دانشجو به معنای واقعی تربیت نمی شود.
