ریشه های فرهنگی هفت سین را بشناسید

به گزارش سیناپرس، در فرهنگ ایرانی نوروز، جشن طبیعت، جشن آفرینش، جشن پیروزی نور بر ظلمت و گسترش بنیادها و عناصر مدنیت بوده؛ اما از جنبه ای دیگر، نوروز نماد هویت فرهنگی و مركزیت سیاسی این سرزمین نه تنها بر فلات ایران بلكه  بر تمدن ها و قلمروهای پیرامونی آن  است و نوروز علاوه بر اینكه در قالب آیین های مختلف دوران گوناگون فرهنگ این سرزمین با اشکال مختلفی تجلی یافته اما در كلیت پیامی واحد داشته و شاكله فرهنگی این سرزمین را حتی در بعد سیاسی انسجام می بخشید.

از جمله مهمترین مراسم وابسته به نوروز، گستردن سفره هفت سین است.  به طور معمول این سفره را با هفت ماده خوراکی که نام آنها با حرف سین آغاز می شود، تزیین می کنند. اعضای خانواده معمولاً  لحظه تحویل سال را در کنار سفره هفت سین می‌ گذرانند.  به طور معمول مردم تا روز سیزدهم فروردین این سفره را در خانه های خود برپا داشته و سپس آن را جمع می کنند.

اگرچه در مورد ریشه های گذاشتن سفره هفت سین در عید نوروز، نظرات مختلفی وجود دارد اما به طور کلی گستراندن این سفره، عملی است نمادین که افزون بر تأثیر آن در شادابی دل و جان، دربردارنده نکته های ارزنده و پیام های اخلاقی و تربیتی است.به گزارش سیناپرس، این نشانه ها شامل مفاهیمی چون رویش، زایش و باروری، فراوانی و برکت هستند و متاسفانه، طی سال های اخیر شاهد دخل و تصرفهای نادرست و بی معنا یا به نوعی تحریف این سنت باستانی هستیم.

فلسفه سفره هفت سین نوروزی

هفت سین یک سنت دیرینه ی ایرانی است.  این سنت از دوران باستان تا کنون، همچنان جایگاه خود را حفظ کرده است.به گزارش سیناپرس،  سفره هفت سین بر پایه عدد مقدس هفت بنا می شود زیرا  در آئین های ایران باستان، عدد هفت اهمیت بسیاری داشته است.  طبقات آسمان و زمین و سیارات هفت بوده و ایام هفته نیز هفت روز است. برای مثال در کتاب المحاسن و الاضداد آمده است که ساسانیان در عید نوروز هفت دانه را بر هفت ستون می کاشتند و یا نانی از هفت غله مختلف می پختند.

موضوع مهمی که باید بر آن تاکید کرد این است که در متون تاریخی، سفرنامه ها و مستندات موجود هیچ نشانه ای از سفره هفت سین به سبک و سیاق امروزی آن، در روزگار پیش از اسلام و حتی قبل از قاجاریه وجود ندارد. البته باید توجه داشت که در آیین‌های باستانى ایران براى هر جشن، خوان یا سفره ای گسترده می‌ شد که داراى انواع خوراکی ها بوده و معمولاً از سفره های عادی رنگین تر و خاص تر بود. 

به گزارش سیناپرس، عدد هفت در بسیاری از فرهنگ ها، خوش یمن، مبارک و حتی مقدس تلقی می شده است. هفت سین در مراسم نوروزی به روایت‌ های گوناگون به وجود آمده است، گروهی از پژوهشگران بر این باورند كه در جشن نوروز، میوه ها، شیرینی ها و خوراکی های را در هفت، سینی چیده و بر سفره نوروزی گذاشته و آن را هفت سینی می گفتند که بعدها در طول زمان به هفت سین تبدیل شد.

برخی از محققان نیز معتقدند که پیش از اسلام، این سفره به شکل هفت شین بوده که در آن خوراکی هایی همچون شیرینی، شیر، شراب، شهد و… قرار می گرفت اما پس از ورود اسلام به حرام شدن شراب، سرکه جایگزین آن شده و هفت شین نیز به هفت سین تغییر نام داد.به گزارش سیناپرس، گروهی دیگر بر این گمان‌اند که هفت سین در ابتدا، هفت چین یعنی هفت نوع چیدنی از درخت، بوده است که بعدها به هفت سین تغییر یافته است.

باید در نظر داشت که در فرهنگ ایران باستان، عدد هفت مترادف با امرداد به معنی جاودانگی و بی مرگی است به همین دلیل این عدد بر سفره نوروز که مظهر زندگی و شروع دوباره حیات است، نقش بسته است.

 یکی از نکات جالب توجه در رابطه با ریشه های فرهنگی هفت سین، این است که هرکدام از اشیاء و خوراکی‌های انتخابی بر سر سفره هفت سین در عید نوروز نمایانگر نماد و معناي خاص در زندگی ایرانیان است. خوان هفت سین پارسی با سیب، سیر، سماق، سرکه،سمنو، سنجد و سبزه چیده می شود. 

باید توجه داشت که استفاده از سنبل، سکه و سماور که خوراکی نیستند، هیچ ارتباطی با هفت سین ایرانی نداشته و نیز گزینه هایی چون سوزن، سنجاق، ساعت و البته ماهی قرمز نیز که سمبل عید در کشور چین است، جز موارد بی ارتباط و اضافه شده به فرهنگ هفت سین به شمار می روند.
 در فرهنگ چینی ماهی قرمز را در روز عید در آب، رها کرده و با این کار زندگی را جریان می بخشند اما ورود این فرهنگ به صورت ناقص در ایران سبب مرگ میلیون ها ماهی در دوران نوروز شده و باید به این موضوع اشاره کنیم که در فرهنگ ایرانی، انار یا سیب سرخی به نشانه باروری و عشق درون ظرف آب که نماد پاکی و زلالی است، رها می‌شد تا عشق و باروری همچنان پاینده بماند.

گزارش: دکتر احسان محمدحسینی- باستان شناس

No tags for this post.