ایرانیان در کشف حلقه مفقوده جدول ذرات بنیادین شرکت موثر داشتند
به گزارش سیناپرس، شاید بسیاری از شما در مورد بوزون هیگز، پازل گمشده فیزیکدانان در درک خلقت مطالبی شنیده باشید؛ برخورد دهنده بزرگ هادرونی کشف شده دربزرگترین آزمایشگاه اروپایی فیزیک ذرات بنیادی، یا همان سرن که حلقه مفقوده جدول ذرات بنیادین بود و کشف آن به سوالات بسیاری پاسخ داد، اما پرسش های زیادی را هم در دنیای فیزیک به وجود آورد؛ سیناپرس در این گزارش به اهمیت پژوهش های این آزمایشگاه اروپایی و بوزون هیگز پرداخته است.
ابتدا درباره سرن باید گفت سرنام عبارت فرانسوی Conseil Européenne pour la Recherche Nucléaire به معنای مرکز پژوهش های اروپایی فیزیک ذرات است. در مرز فرانسه و سوئیس و نزدیک ژنو در سال ۱۹۵۴ سرن را ۱۲ کشور اروپایی که در پایان سال ۱۹۹۷ شمار کشورها به ۱۹ رسید، با هدف هماهنگ سازی همکاری میان کشورهای اروپایی در پژوهش های هسته ای کاملاً غیر نظامی بنیاد نهادند. پهنه اصلی پژوهش در سرن درباره ذرات بنیادی و هسته ای است این هدف با چندین شتابدهنده ذره انجام می شود. نخستین شتاب دهنده در آغاز سال ۱۹۵۷ به کار افتاد و در پی آن چند شتاب دهنده دیگر به نام های سنکروترون و سیکلوترون و ابر سنکروترون راه اندازی و در سال ١٩٨٩ طرح و ساخت برخورد دهنده بزرگ هادرون آغاز شد. این شتاب دهنده ها برای برخورد دادن شاخ به شاخ پروتون ها و یون ها در انرژی های بالا پایه ریزی شد.
گفتنی است، این پدیده امکان نفوذ بیشتر به درون ساختار ماده را فراهم آورده و در نهایت به آفرینش ماده در جهان آغازین دست پیدا می کند. هدف سرن پاسخ به پرسش هایی درباره ساختار بنیادی ماده و کشف پدیده های جدید و پیش بینی نشده است. این کشف ها فیزیکدان ها را به تعامل بیشتر در ساختار ماده واداشت. اما کاوش های آنها به ماده و پاد ماده موجود و کشف شده ختم نشد و به یکی از پر رمز و رازترین بحث های فیزیک ذرات کشیده شد و آن وجود ماده تاریک است، ماده ای که فراوانی آن چند برابر ماده معمولی است و مانند هاله ای بزرگ پیرامون جهان اسرارآمیز ما را فراگرفته و ماده معمولی کهکشان ها را تشکیل داده است.
ماهیت ماده تاریک ناشناخته است اما فیزیکدان ها بر این عقیده اند که ماده تاریک نیز مانند ماده معمولی از ذرات تشکیل شده است. حال تلاش برخی از فیزیکدان ها و اختر فیزیکدان ها برای شکار ذرات این ماده تاریک است.
دولت سوئیس بعنوان پایه گذار اصلی سرن (به همراه 11 کشور اروپائی دیگر) در پنجاهمین سال تاسیس سرن و بعنوان هدیه، مرکزى به نام «جهان علم و نوآورى» را که یک مرکز شبکه اى جدید و نیز مکانى براى بازدید علاقه مندان است، به این سازمان اهدا کرد. مجله علمی ایلیاد در این باره نوشته است، «در این مرکز تحقیقات فیزیک هسته ای و ذرات بنیادی که مهمترین هدف آن «کشف رازهاى مبداء جهان» تعریف شده است هم اینک بیش از 3000 فیزیکدان و مهندس بعنوان کارکنان مقیم در زمینه های مختلف نظری و آزمایشگاهی مشغول بکار هستند.»
دانشمندی از سرن که به ترویج علم می پردازد
همکاری رسمی پژوهشگران ایرانی با سرن از سال ۲۰۰۰ آغاز شد؛ به طوری که شماری از فیزیکدانان ایرانی در کشف بوزون هیگز در سال ۲۰۱۲ شرکت موثر داشتند. خانم پولین گنیو که دکترای خود را در سال ۱۹۹۳ در فیزیک ذرات از دانشگاه کالیفرنیا در سانتا کروز دریافت کرد، سال‌های زیادی از عمر خود را به عنوان پژوهشگر ارشد در آزمایشگاه ذرات سرن گذراند تا اینکه در سال ۲۰۱۶ از دانشگاه ایندیانا بازنشسته شد. وی ارتباط بسیار نزدیکی با ایرانیان فعال در سرن داشت. گنیو در سال های اخیر بخش عمده ای از وقت خود را به نوشتن آثاری علمی برای فهمی همگانی و نه صرفاً برای متخصصان اختصاص داده است. وی در کتاب «چه کسی به ذرات بنیادی می اندیشد» روایت جالبی از دوران حضور خود در سرن را به نگارش درآورده است، داستان کتاب از این قرار است که نویسنده تلاش می کند به زبان بسیار ساده با این پیش فرض که خواننده شناخت چندانی از ذرات بنیادین ندارد و دانش او در حد معرفی ذراتی مانند پروتون و نوترون است، روایتی از عالم ما و از چیزی که ساخته شده، ارائه دهد.
اینترنت، بهترین هدیه سرن
تاکنون بزرگترین تاثیر سرن برای بشریت کشف بوزون هیگز نبوده بلکه اختراع شبکه جهان گستر WWW است. شبکه جهانی اینترنت در سال ۱۹۸۹ توسط تیم کاری پژوهشگران به سرپرستی تیم برنرز لی زمانی که مشغول کار بود توسعه پیدا کرد. هدف شبکه جهانی اینترنت حل مشکلاتی بود که در روند پژوهشی هزاران پژوهشگر در سرن تاثیر گذاشته بود دانشمندان نیازمند راه موثری برای مبادله اطلاعات بودند. اکثر این فیزیکدانان به طور منظم بین موسسه و آزمایشگاه برای حضور در فعالیتهای تحقیقاتی در رفت و آمد بودند از این رو شبکه از نیاز برای تبادل اطلاعات بدون نیاز به ورق زدن چند کیلو مدرک پرینت شده در کیف هایشان به وجود آمد. تیم برنرز لی که رویاپردازی تاثیرگذاری داشتند، سرن هم برای جبران این دستاورد بزرگ، بدون ادعای هرگونه حق انحصار و کپی رایت پیشقدم شد. از آنجا که تحقیقات شبکه جهانی با پشتیبانی پول عمومی تامین شد سرن میخواست مطمئن شود که وب به نفع همه خواهد بود. اکنون چه کسی می تواند تاثیر ابزار ارتباطی وب را در زندگی ما رد کند. زیرا این تأثیر به اطلاعات اجازه می دهد تا در هر نقطه از سیاره گسترش یابد.
گزارشک مهتاب دمیرچی
No tags for this post.
