ماهیت ایده ها در هیچ کشوری حمایت نمی شود 

شیرین شریف زاده، دکتری حقوق خصوصی و متخصص حقوق مالکیت ادبی و هنری در گفتگو با خبرنگار سیناپرس با محوریت جشنواره «ایده های برتر فناوری های نرم و صنایع خلاق فرهنگی» با اشاره به اهمیت حمایت از ایده ها، گفت: به نظر ضرورت حمایت از ایده هاست که باید شفاف سازی شود. در حقوق جهانی کپی رایت یعنی حقوق مالکیت فکری و ادبی و اصل جهان شمولی وجود دارد به نام اصل دوگانگی ایده یا اصل عدم حمایت از ایده ها که تقریبا در همه جای دنیا پذیرفته شده و در برخی کشورها نظیر آمریکا اصلی قانونی است. 

وی گفت: در برخی از کشورها از جمله ایران به طور رسمی در قانون نیامده، اما فرآیندی پذیرفته شده است. ایده ها حمایت نمی شوند؛ چراکه قابل حمایت نیستند. موضوع مهمی که باید به آن توجه کنیم، این است که منظور قانون گذار از ایده به نمود عینی آن بر می گردد؛ در واقع هرگاه ایده‌ ای منجر به محصول شود یا اثری از آن بیرون بیاید، مورد حمایت قرار می گیرد. در واقع ایده ها باید دارای یک اثر ملموس باشد تا بتوان در باب مالکیت فکری و کپی رایت از آن حمایت کرد. 

تکلیف دو اثر از یک ایده چیست؟

شریف زاده خاطرنشان کرد: گفتنی است، صاحبان ایده ‌ای که می خواهند از حقوق مالکیت ادبی، هنری و کپی رایت برخوردار باشند، باید ایده هایشان در قالب خاصی بیان شود؛ به عبارت دیگر ایده اثر باید از بیان اثر جدا شود و نمود بیرونی داشته باشد. اما ماهیت ایده ها آزاد هستند و حمایتی درباب آن ها صورت نمی گیرد.

ای متخصص حقوق مالکیت ادبی و هنری درباره نحوه حمایت قانونی از آثاری که از یک ایده پیروی می کنند، گفت: اگر دو اثر شبیه یکدیگر باشند، در واقع دو تولید کننده آثاری تولید کنند که از یک ایده پیروی می کنند، اما ثابت شود که کپی برداری نشده است، طبق قانون مالکیت فکری از هر دو این آثار حمایت می شود. که همه اینها به بیان اثر برمی گردد نه ایده اثر است. برای مثال دو نویسنده درباره یک موضوع دو داستان متفاوت می نویسند در واقع نمود بیرونی آثار متفاوت است و هر نویسنده مالک داستان منحصر به فرد خود  است. 

خروجی ها حمایت می شوند

وی با اشاره تعریف اصل دو گانگی ایده و بیان در کنوانسیون های بین المللی گفت: در کل ایده ها در کنوانسیون های بین المللی در رده ایده های عمومی و کلی قرار می گیرند که معمولا هر کسی می‌ تواند از آن استفاده کند. اما وقتی ایده ها خاص و پیچیده شود که در نهایت به یک خروجی واحد رسیده باشد، در این شرایط صاحبان آن ها می توانند از مزایای حمایتی قوانین کپی رایت بهره ببرند. 
 
این متخصص علت اصلی عدم حمایت از ایده های اولیه را فراگیر بودن آن دانست و گفت: ایده های ساده اجزای اولیه استدلال یک فرد محسوب می شود و از سوی انسان خلق نمی ‌شود ،در واقع هر فردی می تواند با آنها مواجه شود.

به گفته وی، دانش بیرون آمده از ایده ها حاصل منطق و تفکر شخصی است و توسط انسان خلق می شود و در واقع ترکیبی از ایده های ساده است. یعنی ذهن در اینجا عملکردی فعالانه داشته است و گامی فراتر از بدیهیات برداشته شده است. 

جشنواره ها سندی معتبر 

شریف زاده گفت: معمولا ایده های خاص که موضوع جشنواره هایی چون «ایده های برتر فناوری های نرم و صنایع خلاق فرهنگی»  هستند، از حمایت مالکیت فکری برخوردار می شود؛ چراکه محصول تلاشند و می‌تواند قابل حمایت هم باشد. از آنجایی که در صورت بروز تخلف، اثبات آن فرایند دشواری است به دلیل ثبت شدن ایده ها در این نوع جشنواره ها، دست متخلفان تا حدی بسته می شود. در واقع به نوعی حضور در این جشنواره ها در بحث مالکیت فکری مدرک به حساب می آید.

به گفته شریف زاده، در واقع اگر نقض اثری صورت گیرد، پیگیری قضیه اثباتی به جهت اینکه اثر در جشنواره راه یافته بود آسان تر است و می‌تواند در دادگاه به عنوان یک دلیل اثباتی به نفع صاحب اثر باشد.

از آنجایی که ما در گذشته تولید کننده دانش نبودیم و همواره مصرف کننده بوده ایم، عضویت در کنوانسیون ها هزینه های زیادی بر دوش ما می گذارد. در حالیکه تا کنون توانستیم به آثار فکری و هنری جهان تا حدی دسترسی داشته باشیم و بهره بگیریم.

وی افزود: گواهی که جشنواره ها می دهند تا حد زیادی دال بر مالکیت افراد بر ایده هایشان است. هرچه گستردگی و مقیاس برگزاری یک جشنواره زیاد باشد، دلیل محکم ‌تری بر مالکیت فکری ایده ها است. حتی اگر مقامی نیاورند، می ‌تواند سندی باشد بر مالکیت ایده ها. در حقیقت روح این جشنواره ها می تواند نگاه ما را از ایده ها تغییر دهد.  

این متخصص گفت: دنیای امروز دنیای ایده های نوین و جدید است؛ به گونه ای که مالکان ایده ها پول سازترین افراد در جهان هستند؛ وقتش رسیده است که از نگاه سنتی به این جریان دور شویم. این جشنواره ها می تواند نگرش ایده پردازان را در دنیای کنونی تغییر دهد. 

عدم عضویت در کنوانسیون ها، معضلی ایجاد نکرده است

وی با اشاره به نگرش عضویت در کنوانسیون های بین المللی در بحث مالکیت فکری، گفت: ما باید این نگاه را تغییر دهیم که اگر عضو کنوانسیون های بین المللی در این زمینه نیستیم، از مزایای زیادی در جهان به دور مانده ایم؛ گفتنی است نداشتن این عضویت ها در داخل ایران معضلی به وجود نمی آورد. در واقع از آثار فکری و ادبی ایرانی حمایت می ‌شود و  این آثار خارجی است که مورد حمایت قرار نمی گیرد. از آنجایی که ما در گذشته تولید کننده دانش نبودیم و همواره مصرف کننده بوده ایم، عضویت در کنوانسیون ها هزینه های زیادی بر دوش ما می گذارد. در حالیکه تا کنون توانستیم به آثار فکری و هنری جهان تا حدی دسترسی داشته باشیم و بهره بگیریم. این اتفاق بدی هم نبوده است. متاسفانه همیشه به این موضوع با عینک بد بینی نگریسته شده است. در حالیکه اگر می‌خواستیم عضو این کنوانسیون ها شویم نمی توانستیم به آثار علمی و ادبی به شکلی راحت و ارزان دسترسی داشته باشیم. بنابراین تولید کنندگان محصول بیرون آمده از ایده ها نباید نگرانی داشته باشد.

به گفته شریف زاده، از آنجایی که ما دارای قانون حمایت از مولفان و مصنفان هستیم و در این زمینه قانون گذاری کرده ایم و قانون حمایت از تولیدکنندگان آثار فکری، ادبی و هنری در داخل کشور وجود دارد، خوشبختانه قضات نسبت به این موضوع در مقایسه با سال های گذشته آشنایی دارند. در واقع روند ما در ایران حمایت گونه است.

گفتگو: مهتاب دمیرچی

No tags for this post.