شناسایی ترکیبات زهر ماردریایی حلقوی خلیج‌فارس توسط محققان کشور

به گزارش ایسنا، دکتر علیرضا قاسم پور، استاد و محقق دانشگاه شهید بهشتی درباره این طرح گفت: امروزه زهر جانوران زهردار مانند عقرب، زنبور، حلزون دریایی، مار و غیره سبب ایجاد داروهای گوناگونی برای بیماری‌های صعب‌العلاج شده است.

وی افزود: این مواد شامل ترکیبات پروتئینی هستند که اثرات سمیت‌های گوناگونی را بر روی فیزیولوژی موجود زنده ایجاد می‌کنند. برای مثال پپتید جداشده از زهر مارمولک گیلا (Gila monster) بعنوان یک عامل ضد دیابت نوع 2 (Exenatide) در بازار ارائه شده است. موفقیت قابل توجه روی زهرمار، توسعه داروی کاپتوپریل از پپتیدهای کوچک موجود در زهر مار افعی جنوب آمریکا بود که باعث مهار آنزیم مبدل آنژیوتانسین شد.

قاسم پور خاطرنشان کرد: داروی Ziconotide مثال دیگریست که نسخه سنتزی پپتید موجود در زهر حلزون دریایی است. این دارو توسط FDA در سال 2004 برای درمان بیماران مبتلا به درد مقاوم به درمان، مورد تائید قرار گرفت. به طور کلی مطالعه بر روی زهر جانوران زهر دار یکی از موضوعات بسیار مهم و به روز دنیاست که تیم‌های تحقیقاتی بسیار بزرگی در کشورهای پیشرفته بر روی آن کار می‌کنند.

به گفته این پژوهشگر، مارهای دریایی خزندگان زهرداری هستند که برای زندگی کردن در دریاها و اقیانوس‌ها تطابق‌های زیادی را از خود نشان داده‌اند. معمول‌ترین شرایط برای گزش ماردریایی مواجهه تصادفی ماهیگیران در هنگام خالی کردن تور ماهیگیری است. زهر به شدت سمی است و اثر بسیار مهمی روی سیستم‌های عصبی و اسکلتی-عضلانی می‌گذارد. مرگ قربانیان اغلب به علت سمیت عصبی و در نتیجه اختلال تنفسی روی می‌دهد. استفاده فوری از پادزهر ماردریایی برای ادامه حیات قربانی، بسیار حیاتی است.

قاسم پور در ادامه گفت: ما در این تحقیق با استفاده از جدیدترین و کارآمدترین تکنیک‌های آماده سازی، جداسازی و شناسایی پروتئین‌ها و پپتیدها موفق به شناسایی کامل ترکیبات موجود در زهر ماردریایی حلقوی خلیج فارس شدیم. در این پژوهش، با بررسی زیستگاه مارهای دریایی خلیج فارس و شناسایی هدفمند آنها، نمونه‌های ماردریایی حلقوی از کانال‌های واقع در جنگل حرای قشم جمع آوری شدند.

وی افزود: زهرگیری بطور دقیق صورت گرفت و زهرها پس از فیلترشدن جهت جلوگیری از تخریب بلافاصله به درون نیتروژن مایع منتقل شدند. جداسازی و شناسایی ترکیبات پروتئینی زهر توسط روش نوین ونومیکس (Venomics) انجام شد. در نهایت با آنالیز داده‌ها بوسیله نرم افزارها و استفاده از پایگاه‌های اطلاعاتی پروتئینی دنیا، موفق به شناسایی کامل و قطعی اجزای ترکیب زهر این مار دریایی شدیم. نتایج نشان دادند که زهر ماردریایی حلقوی صیدشده از آب‌های خلیج فارس حاوی دو خانواده پروتئینی سمی 3FTxs و PLA2 است.

محقق طرح تصریح کرد: سموم عصبی با زنجیره بلند و کوتاه که متعلق به خانواده پروتئینی سموم عصبی سه انگشتی هستند، 81.1 درصد از کل پروتئین‌های زهر را شامل می‌شوند. تست زیستی تعیین سمیت این زهر (LD50) نیز سمیت بسیار بالایی را که نتیجه درصد بالای آنهاست، از خود نشان داد.

قاسم پور گفت: این زهر و سموم دیگر موجودات در کشور جزو ذخایر بسیار مهم و استراتژیک کشور محسوب می‌شوند که می‌توانند برای تست‌های کلینیکی استفاده شده و از روی آنها داروهای جدید برای بیماران صعب‌العلاج ایجاد شود.

از این طرح پژوهشی تا کنون دو مقاله بین‌المللی به چاپ رسیده است.

No tags for this post.