پیش نیاز توسعه روستایی، رویکرد مشارکتی و اجتماع محور است

شعار سازمان جهانی گردشگری UNWTO)) در 27 سپتامبر 2020 «گردشگری و توسعه روستایی» تعیین شده است تا از ظرفیت‌های بی بدیل و منحصر به فرد این بخش در ایجاد توسعه اقتصادی و فراهم آوردن فرصت هایی در خارج از شهرهای بزرگ استفاده شود.

عضوهیات علمی دانشکده جغرافیای دانشگاه تهران، با توجه به شعار امسال سازمان جهانی جهانگردی به سیناپرس می گوید: گردشگری و توسعه روستایی به عنوان شعار امسال سازمان جهانی گردشگری، از یک طرف نشان دهنده قابلیت ها و ظرفیت های متنوع مناطق روستایی برای توسعه گردشگری است و از طرف دیگر نشان دهنده اهمیت گردشگری در حفظ میراث طبیعی و فرهنگی، ایجاد اشتغال و درآمد (بویژه برای زنان و جوانان) و تجدید حیات  و بازآفرینی مناطق روستایی مناطق روستایی است.

به گفته محمدرضا رضوانی، بوم گردی یا اکوتوریسم یکی از انواع گردشگری روستایی است که روند روبه رشدی در جهان دارد، گرایش به طبیعت گردی و انواع مختلف گردشگری روستایی نشان دهنده تغییر ذائقه گردشگران جدید است که این تغییر ذائقه دلایل خاص خود را داشته است.

او درخصوص ضرورت های توسعه بومگردی می گوید: به هر حال ضرورت آن از سمت تقاضا، با توجه به روند گسترش شهرنشینی (که پیش بینی شده تا سال ۲۰۵۰ حدود ۶۸ درصد جمعیت جهان در شهرها زندگی خواهند کرد) است و هم از سمت عرضه است که فعالیت های سنتی مانند کشاورزی به تنهایی پاسخگویی نیازهای اشتغال و درآمد در مناطق روستایی نیست و لازم است با متنوع سازی فعالیت های روستایی بویژه از طریق گردشگری و اکوتوریسم و با پیوند آن با دیگر فعالیت های اقتصادی روستاییان، فرصت های جدیدی برای تحرک اقتصادی و اجتماعی و بازیابی مناطق روستایی فراهم کرد. به هر حال ضرورت آن هم از سمت تقاضا و  هم از سمت عرضه است.

رضوانی با اشاره به پیش نیاز توسعه بومگردی می افزاید: پیش نیاز توسعه طبیعت گردی در مناطق روستایی، انجام برنامه ریزی بویژه با رویکرد مشارکتی و اجتماع محور است که در این صورت آثار منفی بوم گردی را می توان در مناطق روستایی به حداقل ممکن کاهش و آثار آن را به حداکثر ممکن افزایش داد.

وی ادامه می دهد: در این راستا توان افزایی مردم و نهادهای محلی برای مشارکت در توسعه بوم گردی، آموزش های مهارتی،فرهنگ سازیو تسهیل و حمایت از توسعه کسب و کارهای محلی از جمله پیش نیازهای ضروری برای توسعه بوم گردی و گردشگری روستایی پایدار است.

نقش دولت، شرکتهای خصوصی و NGOها

توسعه بوم گردی و گردشگری روستایی بیشتر بصورت توسعه کسب و کارهای کوچک و خرد تحقق می یابد، که شکل گیری و  توسعه این کسب و کارها با رویکرد اجتماع محور، خلاقانه و کارآفرینانه نیازمند حمایت دولت،  مشارکت بخش خصوصی و تسهیلگری نهادهای غیردولتی است. استاد دانشکده جغرافیا دانشگاه تهران با بیان این مطلب می افزاید: بخش دولتی با تسهیل فضای کسب و کار، حمایت های قانونی، تدوین ضوابط و مقررات، پرداخت اعتبارات آسان و کم بهره، تامین زیرساخت ها و تامین فرصت های آموزشی (آموزش های مهارتی)  و … می تواند نقش موثری در توسعه بوم گردی ایفا کند.

به گفته وی، بخش خصوصی می تواند از طریق همکاری با مردم و نهادهای محلی بویژه در قالب هایی مانند شراکت عمومی- خصوص public – private parternship در ایجاد و توسعه کسب و کارهای گردشگری مشارکت فعال داشته باشند، بویژه اینکه در برخی موارد در جامعه محلی افرادی که تمایل و توانایی ایجاد چنین کسب و کار هایی را داشته باشند وجود ندارد، در این موارد جامعه محلی از طریق تامین زمین و نیروی انسانی و بخش خصوصی از طریق تامین سرمایه و تخصص، زمینه ایجاد کسب و کارهای بوم گردی و گردشگری روستایی را بصورت شراکتی فراهم کند.

رضوانی می افزاید: بخش غیردولتی با توجه به ماهیت خود می تواند از طریق فرایندهای تسهیلگری، از جمله ارایه آموزش های مورد نیاز  به توانمندی و توان افزایی جامعه محلی برای مشارکت در توسعه طبیعت گردی، و ایجاد کسب و کارها و  نیز بهره مندی از بوم گردی  و گردشگری روستایی کمک کند.

نقش مردمان و ساکنان روستا

فقر و محرومیت از جمله مشکلات مناطق روستایی که می تواند بصورت مهاجرت های روستایی- شهری و تخلیه روستاها خود را نشان دهد. استاد دانشکده جغرافیا دانشگاه تهران در این خصوص می افزاید: زنان روستایی بطور نسبی محروم تر هستند و نرخ بیکاری در بین آنان و در بین جوانان روستایی خیلی بالاست. از طرفی بسیاری از  جوانان روستایی تحصیلات دانشگاهی دارند و با توجه به به دسترسی آنها به فضای مجازی، زمینه های اولیه مناسبی برای مشارکت در توسعه طبیعت گردی در مناطق روستایی دارند.

به گفته وی در این شرایط، حلقه مفقوده توان افزایی جامعه محلی و بویژه زنان و جوانان برای مشارکت موثر در توسعه طبیعت گردی و بهره‌مندی از منافع اقتصادی و اجتماعی آن است، فرآیندهای تسهیلگری می تواند به توان افزایی و مشارکت جامعه محلی در طبیعت گردی کمک نماید. آموزش های فنی، مهارتی و کارآفرینانه جایگاه ویژه‌ای در این عرصه دارد.

استاد دانشکده جغرافیا دانشگاه تهران در پایان می افزاید: سازماندهی جامعه محلی و زنان و جوانان برای مشارکت در گردشگری و بوم گردی بویژه از طریق ایجاد تعاونی های بوم گردی از جمله اقدامات موثر دیگر در این زمینه است. همچنین شبکه سازی و نیز ایجاد خوشه های کسب و کار بوم گردی با هدف تکمیل زنجیره ارزش بوم گردی نیز از جمله اقدامات موثر برای توسعه بوم گردی و بویژه افزایش پایداری و تاب آوری کسب و کارهای بوم گردی در برابر بحرانهای طبیعی و انسانی است.

گفتگو: نیلوفر منصوری

No tags for this post.