آفتکش دیروز، آدمکش امروز

فسفید آلومینیوم در بازار با نام های تجاری مختلف دیگری مانند کوئیک فوس (Quickphos) و سلفوس (Celphos) وجود دارد اما در ایران به نام قرص برنج مشهور است.

طبق اعلام سازمان پزشکی قانونی کل کشور، سال گذشته (۱۳۹۸)، ۹۱۹ نفر( 586 مرد و 333 زن) در کشور بر اثر مسمومیت با قرص برنج جان خود را از دست داده اند که این رقم در مقایسه با سال قبل از آن که آمار تلفات ۸۲۵ نفر(515 مرد و 310 مرد) بود، ۱۱.۴ درصد بیشتر شده است.

بر اساس این گزارش استان‌ های تهران ( ۲۲۰مورد)، مازندران ( ۱۲۲ مورد) و گیلان ( ۸۵  مورد) بیشترین آمار مرگ ناشی از مسمومیت با قرص برنج را داشته اند.

بنابر اعلام پزشکی قانونی استان تهران از کل فوت شدگان ناشی از مسمومیت با قرص برنج، ۱۴۴نفر مرد و ۷۶ نفر نیز زن بوده اند که این رقم در مقایسه با مدت مشابه سال قبل(۱۳۹۷) نوزده درصد افزایش یافته است.

ضرورت اعمال تدابیری سختگیرانه برای ورود غیر قانونی قرص برنج

بدون شک برای کاهش این روند نیازمند اعمال تدابیری سختگیرانه برای ممنوعیت فروش و جلوگیری از ورود غیر قانونی قرص برنج به کشور داریم. از سوی دیگر اطلاع رسانی گسترده از سوی نهادهای مربوطه برای ارتقای دانش عموم جامعه نسبت به مخاطرات این آفت کش ضروری است.

اکنون این قرص در کشورهای توسعه ‌یافته فقط به صورت تجاری و برای از بین بردن آفات در سیلوها و کانتینرهای صادراتی استفاده می ‌شود و دسترسی عمومی به آن تقریبا وجود ندارد و بر همین اساس موارد مسمومیت، چه عمدی و چه تصادفی در این کشورها بسیار محدود است اما متاسفانه با وجود ممنوعیت فروش عمومی قرص برنج از سال ۱۳۹۱، کشور ایران در کنار هند بیشترین آمار مسمومیت (عمدی یا تصادفی) با این ترکیب به شدت خطرناک را دارد؛ طبق آمار ارائه شده توسط پزشکی قانونی کشور، از میان هر یکصد نفر مرگ ناشی از مسمومیت در کشور، عامل مرگ ۱۰ تا ۱۲ نفر از آنها قرص برنج بوده است.

قرصی که می تواند ظرف 3 تا 4 ساعت سیستم تنفسی، قلبی را دچار اختلال کند و منجر به مرگ دردناک فرد مسموم شود؛ از زمان بروز علائم و نشانه های بالینی پس از گذشت ۱۵-۱۰ دقیقه از مصرف خوراکی قرص فسفید آلومینیوم، علائم و نشانه های مسمومیت ظاهر می شوند و مرگ در مدت کمتر از ۶ ساعت ممکن است رخ دهد.

بی قراری، گیجی، ضعف و بی حالی، افت شدید فشارخون،  تحریک‌پذیری، بی ‌اشتهایی، لرزش، دوبینی، سرگیجه، تنگی نفس، سرفه‌ های شدید همراه با خلط سبز رنگ، دردهای شکمی، تهوع، استفراغ (درمواردی استفراغ یا مدفوع سیاه رنگ است)، تعریق، تشنج و استشمام بوی سیر یا ماهی گندیده از تنفس بیمار، شایع‌ترین علائم بالینی مصرف قرص برنج است.

کاهش پیامدهای ناگوار با کنترل آفات خانگی

بی شک کاهش مخاطرات این آفت کش و روند مسمومیت آن از جمله موضوع هایی است که نیاز به اطلاع رسانی بیشتری دارد تا عموم مردم دریابند که استفاده از این قرص نه تنها می تواند منجر به پیامدهای ناگوار شود بلکه باید از استفاده این قرص ها برای کنترل آفات خانگی پرهیز کنند.

به گفته وحید درخش احمدی، متخصص آفت کش و کنترل آفات، معمولا این قرص ‌در بسته ‌بندی ‌های نفوذ پذیر و در محیط عایق ‌بندی شده قرار داده ‌می‌ شود. این قرص در صورت آزاد شدن، گاز کشنده فسفین پخش می کند و در اثر واکنش با رطوبت هوا و محیط، تقریبا باعث از بین رفتن کامل حشرات و جوندگان می ‌شود از اینرو سهل انگاری در این مساله می ‌تواند باعث بروز مسمومیت‌ های تصادفی شدید و حتی منتهی به مرگ شود.

وی توصیه کرد: خانواده‌ ها باید برای پیشگیری از آفت زدگی برنج و سایر غلات و حبوبات منزل، به جای قرص برنج از سیر و نمک استفاده کنند. همچنین بهتر است برای کنترل آفات انباری منازل، از قرص برنج با منشا گیاهی که حاوی عصاره سیر یا زیره است، استفاده شود. از سوی دیگر خانواده ها نباید برای کنترل آفات خانگی مانند ساس از قرص برنج استفاده کنند.

خودکشی، بیشترین عامل مسمومیت

در حال حاضر مصرف اشتباه قرص موجود در برنج، مصرف قرص های قلابی توهم زا که دارای ترکیبات قرص برنج و یا خود قرص برنج هستند و همچنین مصرف جهت خودکشی از جمله دلایل اصلی مسمومیت با قرص برنج محسوب می شوند. در این بین عامل عمدی مصرف قرص برنج برای خودکشی بیش از دو عامل دیگر در میزان مرگ و میرهای ناشی از استفاده از این قرص نقش دارد.

شاهین نیک فرجام، دانش آموخته دانشکده داروسازی دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم پزشکی با راهنمایی دکتر شاهین شادنیا طی پژوهشی با مطالعه مقطعی پرونده های بالینی تمامی بیمارانی که طی بازه زمانی ده ساله از 1385 تا 1395 در بخش مسمومیت بیمارستان لقمان با تشخیص مسمومیت حاد با فسفید آلومینیوم بستری شده بودند، به این نتیجه رسیده است که  20.7 درصد موارد مسمومیت ها منجر به مرگ شده و خود کشی(97/3 درصد) بیشترین علت مسمومیت بود.

دیگر نتایج این پژوهش نشان داد از بیماران مسموم شده 52.8 درصد مذکر و بقیه مونث بودند. میزان فوت مردان (59/1 درصد) به طور معنی داری بیشتر از زنان (51/2 درصد) بود. میانگین سنی افراد نیز 27.1 بدست آمد. میانگین سنی در کسانی که فوت شدند (28/3 سال) بیشتر از افراد زنده مانده (26/8 سال) بود. بیشتر مراجعین (67.4 درصد) مجرد بودند. 71/9 درصد موارد مرگ و میر نیز مربوط به مسمومین مجرد بود اما رابطه معنی دار بین وضعیت تاهل و نتیجه نهایی مسمومیت به دست نیامد.

گزارش: بیتا اکبری

No tags for this post.