شیرین کننده های مصنوعی هم مشکل ساز میشوند
هدف از بکارگیری شیرین کننده های مصنوعی، مقابله با اثر قند و شکر معمولی در ایجاد دیابت و چاقی است.این پژوهش های گسترده نشان می دهند که شاید همین شیرین کننده های مصنوعی سبب ایجاد اختلال تحمل گلوکز در بدن شوند. چندین دهه است که مطالعات بالینی نشان داده که شیرین کننده های کم کالری در صورتی که به اندازه درست مصرف شوند، می توانند به کنترل وزن کمک کنند. همچنین این کار می تواند به کنترل بهتر دیابت نیز بیانجامد.
شیرین کننده های مصنوعی بدون کالری در واقع جایگزین مصنوعی قند و شکر هستند که حتی می توانند تا 20 هزار برابر شیرین تر از قند و شکر معمولی باشند.
شیرین کننده های مصنوعی بدون کالری در واقع جایگزین مصنوعی قند و شکر هستند که حتی می توانند تا 20 هزار برابر شیرین تر از قند و شکر معمولی باشند. از آنجا که این شیرین کننده های مصنوعی جذب سیستم گوارش بدن نمی شوند، هیچ گونه کالری اضافه وارد بدن نمی کنند. این شیرین کننده ها در بسیاری از محصولات صنعتی نظیر نوشابه های رژیمی و دسرهای بدون قند یافت می شوند. همچنین در محصولات ویژه افراد دارای دیابت نوع دوم نیز این شیرین کننده های مصنوعی به وفور یافت می شود.
مطالعه در مورد اثرات شیرین کننده های مصنوعی بر روی سلامت انسان، چندین دهه سابقه دارد. با این حال، مطالعاتی که در سالهای اخیر به انجام رسیده اکثراً سالم بودن این محصولات را تائید کرده اند. حتی اداره غذا و داروی ایالات متحده (FDA) نیز به تازگی اعلام داشته که «تمامی شیرین کننده های دارای شیرینی بالا به دقت مطالعه شده اند و احتمال آسیب رسانی به سلامت انسان از سوی این مواد در صورت مصرف به اندازه تقریباً منتفی است».
با این حال، گروهی از دانشمندان متوجه این شدند که برخی از مطالعات صورت گرفته، ارتباطی بین مصرف شیرین کننده های مصنوعی و احتمال چاقی و دیابت را نشان داده اند. این دانشمندان به همین دلیل به انجام برخی از آزمایشات روی آوردند. آنها یکی از سه شیرین کننده مصنوعی رایج یعنی ساخارین، سوکرالوز و آسپارتام را به آب آشامیدنی موش های جوان و سالم افزودند. مقدار این شیرین کننده ها در آب موشها برابر با حداکثر میزان مجاز مصرف برای انسان بود که توسط اداره غذا و داروی ایالات متحده تعیین شده است. این استاندارد بیان میکند که حداکثر 5 درصد از شیرینی را می توان از شیرین کننده های مصنوعی تامین کرد و بقیه باید گلوکز باشد. این موشها با موش هایی که در آب آنها فقط گلوکز وجود داشت مقایسه شدند.
پس از گذشت 11 هفته، پژوهشگران به بررسی میزان اختلال تحمل گلوکز این موشها پرداختند. این کار با گرفتن نمونه خون به انجام رسید. در شرایط عادی، نمونه خون باید افزایش شدید گلوکز و سپس کاهش آن به سبب ترشخ انسولین را نشان دهد. انسولین به سلول های بدن می گوید که از گلوکز اضافی برای تامین انرژی استفاده کرده و یا آن را به چربی تبدیل کنند. اختلال تحمل گلوکز وقتی روی میدهد که این فرآیند دچار نقص باشد و همین نقص است که در بیماری دیابت نوع دوم مشاهده می شود.
میزان گلوکز خون موش هایی که شیرین کننده مصنوعی مصرف کرده بودند بیشتر از گروه کنترل که فقط گلوکز در آب آنها جای داشت بالا رفته بود و زمان بیشتری هم برای بازگشت آن به سطح عادی لازم بود. این نشانگر اختلال تحمل گلوکز در موش های مصرف کننده شیرین کننده های مصنوعی بود.
بیشتر شیرین کننده های مصنوعی بدون جذب شدن از سیستم گوارشی بدن عبور می کنند و از آن دفع می شوند. با این حال این مواد به طور مستقیم با باکتری های موجود در معده روبرو می شوید. از آنجا که غذای مصرفی می تواند موجب تغییر ترکیب باکتریایی معده شود، این پژوهشگران در گام بعدی به بررسی امکان ایجاد اختلال تحمل گلوکز به سبب تغییر ساختار میکروبی معده پرداختند.
دومین آزمایشی که با استفاده از ساخارین به انجام رسید، موید این فرضیه بود. دانشمندان ابتدا با آنتی بیوتیک، باکتری های معده موش را از بین بردند ومشاهده کردند که مصرف شیرین کننده مصنوعی موجب ایجاد اختلال تحمل گلوکز نمی شود. به کلامی دیگر، اگر باکتری در معده موجود نباشد، شیرین کننده های مصنوعی هم مشکلی ایجاد نمی کنند.
آزمایشات بعدی هم درستی این فرضیه را بار دیگر اثبات کرد. برای نمونه، وقتی پژوهشگران باکتری های معده موش هایی که ساخارین مصرف کرده بودند را به معده بدون باکتری موش هایی دیگر منتقل کردند، این موش های سالام و بدون واکنش به شیرین کننده های مصنوعی دچار اختلال تحمل کلوگز شدند. با این حال انتقال همان باکتری ها به معده موش هایی که آب دارای گلوکز می خورند چنین اثری به همراه نداشت.
دانشمندان با بررسی باکتریهایی که در معده موش های دارای اختلال تحمل گلوکز وجود داشتند به این نتیجه رسیدند که آنها همان باکتری هایی هستند که در مطالعات قبلی سایر دانشمندان به عنوان باکتری های مسئول چاقی در انسان شناخته شده اند.
تاثیر بر روی انسان
اما آیا می توان این تحقیقات را به انسانها هم بسط داد؟ این تیم پژوهشی به همین منظور آزمایشاتی را بر روی 381 نفر به انجام رساندند. نتیجه این آزمایشات نیز نشانگر رابطه بین اختلال تحمل گلوکز و استفاده از شیرین کننده های مصنوعی بود. با این حال شاید این تردید ایجاد می شد که این افراد ابتدا دچار اضافه وزن بودند و سپس به مصرف شیرین کننده های مصنوعی پرداختند.
به همین منظور، دانشمندان از هفت فرد سالم که معمولاً شیرین کننده های مصنوعی مصرف نمی کردند خواستند تا میزان حداکثری ساخارین مورد تائید اداره غذا و داروی ایالات متحده را به صورت روزانه مصرف کنند. این مقدار برای یک فرد سالم 68 کیلوگرمی برابر با 3 تا 4 بسته کوچک شیرین کننده در هر وعده سه گانه در 24 ساعت بود.
پس از گذشت پنج روز از آزمایش، 5 نفر از این 7 نفر دچار اختلال تحمل گلوکز شدند و 3 نفر نیز از این مساله در امان ماندند. بررسی بیشتر نشان داد، آن 4 نفری که پس از مصرف شیرین کننده ها یمصنوعی دچار اختلال تحمل گلوکز شده بودند از نظر ساختار باکتریایی معده پیش از آغاز آزمایش با 3 نفر دیگر متفاوت بودند. به کلامی دیگر، نوع باکتریهای معده پیش از مصرف شیرین کننده های مصنوعی می توانست تعیین کننده اختلال تحمل گلوکز باشد. نکته قابل تامل دیگر اینکه ساختار باکتریایی معده آن 4 نفر پس از مصرف شیرین کننده های مصنوعی دچار تغییرات جدی شد، ولی این ساختار در 3 نفری که تاثیری نپذیرفته بودند تغییر بسیار اندکی داشت.
دانشمندان برای بررسی بیشتر این مساله، نمونه مدفوع این افراد را گرفتند و آن را در بدن موش استریل قرار دادند. نتیجه این شد که موش هایی که باکتری معده افراد تاثیر پذیرفته از شیرین کننده های مصنوعی را دریافت کرده بودند دچار اختلال تحمل گلوکز شدند.
نظرات موافق و مخالف
این پژوهش سروصدای زیادی در میان مجامع مرتبط با شیرین کننده های مصنوعی ایجاد کرده است. برای نمونه، بزرگترین تولید کننده آسپارتام در اروپا این پژوهش را رد کرده است و بر این باور است که این یافته جدید با بیشتر پژوهشهایی که تاکنون صورت گرفته در تناقض است.
همچنین انجمن بین المللی شیرین کننده ها (ISA) نیز به شدت نتایج این پژوهش را رد می کند. این انجمن در اطلاعیه ای اعلام کرده است : «پژوهش های زیادی وجود دارد که به روشنی نشان می دهد مصرف شیرین کننده های کم کالری ربطی به افزایش خطر چاقی و دیابت نداشته و بر اشتها، سطح قند خون و نیز اضافه وزن هم تاثیر چندانی ندارد. همچنین پژوهش های بسیاری نشان داده است که شیرین کننده های بدون کالری و یا با کالری کم می تواند به مدیریت وزن کمک کرده و مورد استفاده افراد دیابتی قرار گیرد».
در این میان، سخنگوی موسسه ایمنی غذایی اروپا گفته است که این پژوهش جدید را مد نظر قرار خواهد داد. برخی از دانشمندان دیگر نیز با رویه ای محتاطانه به این مطالعه جدید روبرو می شوند. برای نمونه دکتر نوید ستار از دانشگاه گلاسکو بر این باور است که داده های به دست آمده از موش ها را نمی توان همیشه برای انسان ها به کار برد.
در هر صورت تردیدی نیست که برای روشن شدن زوایای پنهان این مساله، نیاز به تحقیقات بیشتری خواهد بود.
مترجم: صالح سپهری فر
No tags for this post.
