به فـردا خـوش آمدیـد

حالا روزی را تصور کنید که خیابان های پرسر و صدا و دودآلود و هوایی که این روزها در آن مشام از بوی روغن سوخته و لنت خودروها پر می شود به جزئی از خاطراتی تبدیل می شود که برای نوه هایمان تعریف می کنیم. روزی که سوار خودروهایی خواهیم شد که سر و صدایی از آنها شنیده نمی شود و به جای رفتن به پمپ بنزین و تعویض روغن و تسمه ها و موتور احتراقی پرسر و صدا و اگزوز دودگرفته، وقتی شب به خانه می رسیم و خودرو را پارک می کنیم، دوشاخه شارژ باتری خودرو را به پریز برق پارکینگ می زنیم تا صبح خودروی کامل شارژ شده را از منزل خارج کنیم. آن روزها خیلی هم دور نیست…

نخستین نمایشگاه و سمپوزیوم خودروهای هیبریدی و برقی 23و 24 خرداد در مرکز همایش های پژوهشگاه صنعت نفت برگزار شد. برگزاری پانل های تخصصی، نمایش آزمون و عملکرد خودروهای هیبریدی و برقی با هدف توسعه این محصولات در بازار خودرو از مهم ترین بخش های این سمپوزیوم و نمایشگاه جانبی آن بود. استقبال بخش های دولتی و تحقیقاتی از سمپوزیوم در حد مطلوبی به نظر می رسید. حضور نمایندگانی از ستاد مدیریت حمل و نقل و سوخت، سازمان حفاظت محیط زیست، سازمان ملی استاندارد، شهرداری ها، سازمان های تاکسیرانی و اتوبوسر انی کشور ، پژوهشکده خودرو، سوخت و محیط زیست دانشگاه تهران و تولید کنندگان قطعات و تجهیزات خودرویی از عزم جدی بخش های دولتی و خصوصی برای توسعه استفاده از خودروهای هیبریدی و برقی در صنعت حمل و نقل کشور خبر می دهد.

در حاشیه برگزاری سمپوزیوم، نمایشگاه کوچکی در محوطه فضای باز پژوهشگاه صنعت نفت زیر چادر برپا شده بود که تعدادی از خودروهای هیبریدی و برقی خودروسازان داخلی در آن به نمایش درآمده بود. از جمله شاخص ترین آنها می توان به خودروی هیبریدی برقی ـ بنزینی رانا، ام وی ام 110 جدید تمام برقی و سابرینای برقی اشاره کرد. به نظر می رسید عزم خودروسازان، بویژه خودروسازانی که سهم کمتری از بازار خودرو را نسبت به دو کمپانی بزرگ ایران خودرو و سایپا در اختیار خود دارند کاملا جدی است و برای نیاز بازار در این بخش در حال سرمایه گذاری گسترده ای هستند.

در این نمایشگاه از خودروی ام وی ام 110 جدید (MVM 110 New) رونمایی شد. این خودرو تولید کمپانی چری چین است و تمام برقی است. حدود هشت ساعت شارژ کامل آن طول می کشد و با یک بار شارژ کردن 200 کیلومتر را طی می کند. شارژ سریع یک ساعته برای مناطق شهری و جاده ها نیز برای آن درنظر گرفته شده است. اکنون این خودرو به صورت سی کی دی از چین وارد می شود و قیمت آن در مقایسه با ام وی ام بنزینی 22 میلیون تومانی، حدود 30 میلیون تومان تمام می شود.

برنامه ریزی کشورها برای توسعه سوخت جایگزین

سوالی که همواره در ذهن بسیاری از مردم وجود دارد، این است که با وجود این که سال هاست از طراحی خودروهای برقی در دنیا می گذرد و با وجود مزایای متعددی که از نظر مصرف انرژی و تطابق با محیط زیست نسبت به خودروهای فسیلی دارند، هنوز چنان که باید، نه در ایران که در تمام جهان رایج نشده اند. در بازدیدی که از نخستین نمایشگاه خودروهای برقی و هیبریدی داشتم با مهندس حسین سمرقندی، دبیر اجرایی این نمایشگاه درخصوص ظرفیت ها، چالش ها و مشکلات صنعت خودرو در بحث خودروهای هیبریدی و برقی گفت وگو کردم و از وی درخصوص برنامه ریزی کشورهای مختلف برای توسعه استفاده از منابع جایگزین سوخت های فسیلی سوال کردم. سمرقندی شرایط اقلیمی، جغرافیایی و سیاسی هر کشور در رویکرد آن کشور نسبت به استفاده از سوخت در نظر گرفته شده برای خودروها را بسیار مؤثر می داند و می گوید: در بیشتر کشورها معمولا 2 درصد از صنعت حمل و نقل به خودروهای هیبریدی و برقی اختصاص پیدا کرده است. در این خصوص حتی بحث پدافند غیرعامل نیز مد نظر قرار گرفته شده است. به این معنی که در صورت بروز اتفاقی در کشور، سوخت جایگزین برای صنعت حمل و نقل پیش بینی شده باشد. البته کشورها از لحاظ توجه به این مساله شرایط متفاوتی با یکدیگر دارند. اگر برای داشتن سوخت جایگزین برنامه ریزی نداشته باشیم ممکن است با پیامدهای گوناگونی روبه رو شویم: از طرفی منابع سوخت فسیلی رو به کاهش است؛ از سوی دیگر قیمت سوخت فسیلی روزبه روز بالاتر می رود و منابعش محدودتر می شود. بحث دیگر نیز تحریم سوخت است که برای چاره جویی در هر سه مورد باید به فکر منابع سوخت جایگزین باشیم. فناوری در جهان نیز در حال حرکت به سوی تولید خودروهای برقی و هیبریدی است که هم از لحاظ اقتصادی مقرون به صرفه تر است و هم از نظر دوستدار محیط زیست، لازمه زندگی در دنیای آینده محسوب می شود.

الزام جهانی برای کاهش تولید گازهای گلخانه ای

یکی از بحث های مهم درخصوص لزوم استفاده از انرژی های سبز، تعهد به اجرای مفاد کنوانسیون کیوتو است. در سال 1997 طی پیمانی معروف به کیوتو کشورهای صنعتی متعهد شدند طی ده سال آینده میزان انتشار گازهای گلخانه ای خود را تا 5 درصد کاهش دهند. بعلاوه این کشورها متعهد شدند به کشورهای در حال توسعه کمک های مالی برای افزایش ضریب نفوذ استفاده از انرژی های تجدیدپذیر نظیر انرژی خورشیدی و بادی اعطا کنند. بیشتر کشورهای جهان، پیمان کیوتو را امضا کرده اند. در این بین استرالیا و آمریکا کشورهایی هستند که پیمان را امضا کرده اند، اما از اجرای آن سر باز می زنند.

دبیر اجرایی نخستین نمایشگاه و سمپوزیوم خودروهای هیبریدی و برقی درباره آینده کشور ما در صورت عدم برنامه ریزی برای همکاری با پیمان کیوتو می گوید: اگر ما از امروز به فکر سوخت جایگزین منطبق با شرایط محیط زیست در خودروهایمان نباشیم، در آینده از لحاظ محیط زیستی تحریم خواهیم شد. بنابراین ناگزیر از حرکت به سمت این فناوری هستیم. بدیهی است در آینده فناوری ها متحول خواهند شد و اگر از این گردونه عقب بمانیم، در آینده هزینه های زیادی به خاطر آلاینده بودن فناوری منسوخ شد مان باید پرداخت کنیم. این که چه وقت زمان آن می رسد در کشورها استفاده از این سوخت ها به معنای واقعی تحقق پیدا کند، بستگی به شرایط اقلیمی و البته شرایط سیاسی آن کشور خواهد داشت.

چقدر آماده ایم؟

وقتی خبر برگزاری چنین نمایشگاهی را می شنویم، این بحث مطرح می شود که اصولا زیرساخت های صنعت خودروسازی ما که قریب به 10 درصد از مشاغل کشور را به خود اختصاص داده، تا چه اندازه پذیرای خودروهای هیبریدی و برقی می تواند باشد؟ در پاسخ به این سوال، مهندس سمرقندی تجربه اندوزی از تجربه نه چندان موفق رواج سریع خودروهای سی ان جی پیش از بسترسازی و زمینه سازی های اولیه را خاطرنشان می کند و می گوید: باید پیش از رواج این خودروها در بطن جامعه بسترسازی، کارهای کارشناسی و تحقیقات علمی انجام شود. اکنون در دانشگاه های معتبر کشور مانند دانشگاه تهران و صنعتی شریف و همین طور در همکاری با شرکت های خصوصی پروژه های مطالعاتی تعریف شده است. قرار است بزودی یک سند راهبردی از مطالعاتی که انجام می شود در اختیار دولت و دستگاه های اجرایی قرار بگیرد تا در صورت اجرایی شدن ورود خودروهای برقی و هیبریدی به سطح شهرها و جاده ها، زمینه سازی های لازم انجام شده باشد. اگر این کار را نکنیم با حجم زیادی از واردات یا تولیدات داخلی روبه رو خواهیم شد که زیرساخت و پشتوانه علمی برای آن دیده نشده است.

سمرقندی درخصوص آمادگی بخش خصوصی برای ایفای نقش جدی در توسعه خودروهای هیبریدی و برقی در کشور تصریح کرد: در شرایطی که بخش دولتی به فکر پیدا کردن راه حل هاست، بخش خصوصی بسیار چابک و چالاک تر به پیشرفت های خوبی در این زمینه رسیده است. همان طور که در این نمایشگاه می بینید بسیاری از خودروسازان داخلی تحقیقات خوبی در این زمینه انجام داده اند و فناوری های مربوطه را وارد کرده اند یا در حال تولید آن هستند. برای مثال شرکت دیار خودرو خط تولید خودروی سابرینای برقی را راه اندازی کرده است.

وی درخصوص لزوم برنامه ریزی های در حال انجام برای توسعه کاربری و تأمین قطعات این خودروها افزود: ما در این سمپوزیوم کلید آماده سازی نقشه پهنه بندی و فهرست تأمین کنندگان لوازم خودروها را زده ایم. در نقشه پهنه بندی تعیین می کنیم چه شهرهایی در کشور ظرفیت استفاده از خودروهای هیبریدی و برقی را دارد و چه شهرهایی این امکان را ندارد؛ در صورتی که شیب معابر خیلی زیاد باشد، روی عملکرد خودرو تأثیر منفی می گذارد. در خودروهای هیبریدی این مشکل کمتر وجود دارد، زیرا در مواقعی که لازم باشد خودرو می تواند از سوخت بنزینی استفاده کند و در مواقع دیگر از سوخت دوم. بعلاوه بحث فراهم کردن زیرساخت ها نیز وجود دارد.

نکته منفی: قیمت بالاتر خودروهای هیبریدی و برقی

خودروهای برقی حدود دو برابر و خودروهای هیبریدی به طور میانگین حدود 30درصد از خودروهای معمولی گرانقیمت تر هستند. همین موضوع می تواند بر پذیرش این خودروها در بازار اثر منفی بگذارد. مهندس سمرقندی درخصوص لزوم برخورداری از حمایت های دولتی برای رواج استفاده از این خودروها گفت: ما هم بحث فناوری را دنبال می کنیم و هم بحث سبد حمایتی دولت را پیگیر هستیم. زیرا در تمام دنیا رقم بالایی را اختصاص به سبد حمایت دولت می دهند تا قیمت شکسته شود و مردم تمایل پیدا کنند به خرید این خودروها و به این ترتیب بهینه سازی در صنعت خودرو اتفاق افتد. اگر دولت حمایت خوبی انجام دهد فکر می کنم کمتر از یک سال آینده می توانیم شاهد تردد خودروهای هیبریدی پرتعدادی در سطح شهر باشیم. وی افزود: پیشتر به موجب قانون برای خودروهای هیبریدی حمایت 6300 دلار مصوب شده است. ولی این شامل خودروهای هیبریدی گاز و بنزین می شود.

خطر سوءاستفاده و زیان دیدن مردم

دبیر اجرایی نخستین نمایشگاه خودروهای هیبریدی و برقی درخصوص خواسته ای که فعالان این صنعت از مسئولان دارند، می گوید: خواسته ما این است که بند قانونی حمایت از خودروهای هیبریدی و برقی اصلاح شود. به این ترتیب که هم اعتبار در نظر گرفته شده برای آن افزایش پیدا کند تا تمایل مردم بیشتر شود و هم در پرداخت این یارانه تسریع شود. گفته می شود می خواهند این اعتبارات را طی پنج سال پرداخت کنند که البته هنوز هم عملیاتی نشده است. اکنون تنها اتفاقی که افتاده است بحث تعرفه صفر است که نکات مثبت و منفی خود را دارد و مزیتش این است که برای خرید این نوع خودروها در مردم اشتیاق ایجاد می کند، اما ایرادش این است که چون هنوز تأمین کنندگان لوازم خودرو مشخص نشده اند، کسانی که قبلا از رانت ها و مجوزها استفاده می کردند و خودروها را با تعرفه صفر وارد می کردند، الان براحتی سراغ خودروهای هیبریدی می روند؛ بدون این که زیرساخت های لازم برای ارائه خدمات به آن فراهم شده باشد. هنوز کارکنان این شرکت ها در بخش خدمات پس از فروش، آموزش لازم را ندیده اند تا برای ارائه خدمات به دارندگان خودروهای هیبریدی آمادگی لازم را داشته باشند. لذا اکنون واردات در سطح محدود به صورت شخصی انجام می شود که در صورت فروش به مردم بدون پیش بینی زیرساخت های لازم می تواند مشکلاتی را برای خریداران ایجاد کند.

سمرقندی در خصوص بحث تأمین لوازم جانبی این خودروها باتری آنها را مثال می زند و می گوید: اکنون شرکت صباباتری تنها شرکت تأمین کننده باتری خودروهای برقی در کشور است. آیا برای واردات یا تولید داخلی گسترده ای که قرار است در آینده انجام شود، ظرفیت این شرکت به تنهایی می تواند پاسخگو باشد؟ توجه داشته باشید طبق مصوبه وزارت کشور 140 هزار دستگاه تاکسی خودرو قرار است به ناوگان تاکسیرانی اضافه شود.

وی در پاسخ به این که چقدر از خودروهای نمایش داده شده در این نمایشگاه با فناوری بومی ساخته شده اند به توان بالای متخصصان ما در حوزه الکترونیک اشاره و تصریح کرد در بخش هایی هنوز ضعف هایی وجود دارد و بی نیاز از واردات نیستیم.

وی افزود: خیلی از محصولات تولیدی ما در سطح انبوه هنوز قابل تولید نیست یا شرایطی دارد که برای گسترش و عمومی سازی در حمل و نقل عمومی کاربردی یا اقتصادی نیست.

ویژگی های خودروهای برقی

خودروهای برقی، خودروهایی است که از باتری به جای موتور درون سوز برای تأمین نیروی محرکه در آنها استفاده می شود. با وجود این که در اغلب نقاط جهان هنوز این خودروها کمتر در حال تردد در خیابان ها دیده می شوند، سابقه تولید آنها به قرن نوزدهم باز می گردد.

در آن زمان تولید خودروهای احتراقی که توانایی های بالاتری نسبت به خودروهای برقی اولیه داشتند، موجب به حاشیه راندن خودروهای برقی شد. تا این که در سال های 1970 و 1980 میلادی با افزایش قیمت نفت بار دیگر مورد توجه خودروسازان، سیاستمداران و البته مردم قرار گرفت. امروزه با توجه به معضل آلودگی هوا و همین طور مساله گرمایش جهانی و افزایش گازهای گلخانه ای در جو زمین، تولید این خودروها بار دیگر در دستور کار کشورهای مختلف قرار گرفته است.

تجربه رانندگی با یک نمونه خودروی برقی

در پایان گفت وگو همراه با مهندس سمرقندی، رانندگی با یکی از خودروهای برقی نمایش داده شده در این نمایشگاه را تجربه کردم. خودرویی که پشت فرمان آن نشستم از نظر ظاهر هیچ تفاوتی با خودروهای معمولی نداشت. فقط زیر کاپوت به جای موتور احتراقی، موتوری برقی قرار داشت که با باتری لیتیوم یونی به ظرفیت 25.6 کیلووات شارژ می شد. سوئیچ را در محل قرار دادم و استارت زدم؛ خودرو بی صدا روشن شد؛ طوری که روشن شدن خودرو را از روی نمایشگر داشبورد متوجه شدم. دنده اتوماتیک را که به شکل قطعه دایره ای شکل و قابل چرخش بود روی حالت D قرار دادم و پدال گاز را زیر پایم فشردم تا بتوانم صفر تا صد 15 ثانیه ای آن را بررسی کنم. خودرو با شتابی قابل توجه، درست مثل خودروهای معمولی در معبر مسطح پژوهشگاه به راه افتاد. هیچ صدایی جز صدای چرخش چرخ ها شنیده نمی شد. پدال گاز را بیشتر فشردم و با توجه به فضای محدود پژوهشگاه صنعت نفت، سرعت را به حدود 80 کیلومتر بر ساعت رساندم تا عملکرد ترمزهای ABS خودروی برقی را بررسی کنم؛ تقریبا تفاوتی با پژو پارس نداشت. حداکثر سرعت خودرویی که با آن رانندگی کردم می توانست به 125 کیلومتر بر ساعت برسد. هندلینگ خیلی خوب در سر پیچ و شتاب گیری مطلوب چیزی بود که از رانندگی با یک خودروی برقی تجربه کردم.

این خودرو بر اساس ادعای کمپانی سازنده قدرت بالارفتن از شیب 25 درجه را دارد. 6 تا 8 ساعت مدت زمان لازم برای شارژ کامل آن با برق خانگی است و 200 تا 250 کیلومتر را می تواند با یک بار شارژ طی کند. نمونه بنزینی این خودرو حدود 54 میلیون تومان و نمونه برقی که مورد آزمون ما قرار گرفت حدود 100 میلیون تومان قیمت دارد که در صورت حمایت دولتی می تواند این قیمت برای استقبال عمومی کاهش یابد.

خودروهای هیبریدی برقی ـ بنزینی

حتما با خودروهای هیبریدی دوگانه سوز بنزینی و گاز سی ان جی (CNG) آشنا هستید. برخی خودروهای برقی دوگانه و در حقیقت هیبریدی هستند؛ در این خودروها برای تأمین نیروی محرکه از ترکیب دو یا چند منبع مجزای قدرت استفاده می شود. معمولا یکی از این منابع، انرژی الکتریکی است. با استفاده از این فناوری می توان موتورهای درون سوزی را تولید کرد که اندازه کوچک تری داشته باشند. بعلاوه امکان بازیابی انرژی هنگام ترمز گرفتن در این خودروها وجود دارد. به این ترتیب مصرف سوخت و تولید آلودگی تا حد قابل توجهی کاهش پیدا می کند.

همچنین در زمان هایی که به استفاده از توان بالاتری در خودرو نیاز باشد، با تغییر منبع تولیدکننده انرژی در این خودروها می توان بر محدودیت های حرکتی خودروهای الکتریکی غلبه کرد. از طرف دیگر در این خودروها موتور درون سوز می تواند هنگامی که خودرو متوقف بوده یا سرعت آن کمتر از حد از پیش تنظیم شده است، از حرکت باز می ایستد و به جای آن موتور الکتریکی وظیفه تأمین انرژی مورد نیاز خودرو را به عهده می گیرد. قابلیت دیگر این خودروها این است که وقتی موتور محرکه با منبع انرژی دیگری کار می کند، انرژی مازاد نسبت به توان درخواستی راننده می تواند برای شارژ باتری استفاده شود. این انرژی ذخیره می شود تا زمانی که موتور محرکه توانایی تولید انرژی درخواستی را ندارد از آن استفاده شود. خودروهای هیبریدی از نظر مصرف سوخت و تأمین قوای محرکه بسیار متنوع هستند و بررسی انواع آنها از حوصله این نوشتار خارج است.

منبع:جام جم آنلاین