نوجوانی دوره رشدی بین کودکی و بزرگ‌سالی است که با تغییرات گسترده جسمی، شناختی، هیجانی و اجتماعی همراه بوده و به دلیل همین تغییرات گسترده می‌تواند برای نوجوانان مشکلات فراوانی ازجمله اعتیاد و استعداد یا گرایش به آن را به وجود آورد.
مصرف مواد مخدر و اعتیاد یک مشکل نسبتاً پایدار است که منجر به افزایش درگیری با سیستم قضایی، کاهش سلامت عمومی، افزایش مرگ‌ومیر، از دست دادن فرصت‌های آموزشی و حرفه‌ای و افزایش صدمات اجتماعی می‌شود.
متخصصان اعتقاد دارند پیش از آن‌که اعتیاد رخ دهد، زمینه و آمادگی آن ایجاد می‌شود که به آن «استعداد اعتیاد» می‌گویند. علت عمده گرایش نوجوانان و جوانان به مصرف مواد مخدر، عوامل روان‌شناختی و هیجانی است.
افرادی که در کنترل مهارت‌های هیجانی خود ناتوان هستند درکنار افراد تنوع‌طلب و تحرک جو به‌احتمال زیاد به مصرف مواد روی می‌آورند. در دهه‌های اخیر، جهان با آمارهای تکان‌دهنده‌ای درباره شیوع مصرف مواد مخدر به‌ویژه در میان جوانان و نوجوانان مواجه شده است. معمولاً قبل از اینکه فرد، مصرف مواد را آغاز نماید، بستری برای ظهورش فراهم می‌شود که همان استعداد اعتیاد است و اوج تجلی آن در زندگی از اوایل نوجوانی تا اوایل جوانی است.
این موضوع که اهمیت فراوانی در حوزه کلان اجتماعی دارد، دستمایه گروهی از محققان کشور از دانشگاه آزاد اسلامی واحد ارومیه برای انجام یک مطالعه علمی پژوهشی قرار گرفته است. در این مطالعه، نقش شیوه‌های تربیتی، استعداد اعتیاد والدین و همچنین مزاج فرزند در پیش‌بینی استعداد اعتیاد دانش‌آموزان نوجوان مورد ارزیابی علمی قرار گرفته است.
این مطالعه با مشارکت 350 دانش‌آموز نوجوان شهر خوی انجام شده است و برای این کار، ابزارهای پژوهش شامل پرسش‌نامه‌های شیوه‌های تربیتی، استعداد اعتیاد والدین، مزاج تجدیدنظرشده و استعداد اعتیاد نوجوانان مورد استفاده قرار گرفته‌اند.
نتایج این بررسی‌ها نشان می‌دهند که شیوه‌های تربیتی، استعداد اعتیاد والدین و مزاج فرزند توانایی بالایی در پیش‌بینی استعداد اعتیاد دانش‌آموزان نوجوان دارند. درواقع، با بررسی این سه عامل می‌توان شانس و احتمال افتادن فرزندان در دام اعتیاد را ارزیابی کرد.
در این خصوص، علی زینالی، دانشیار گروه روان‌شناسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد ارومیه و همکارش می‌گویند: «یافته‌ها نشان داد که شیوه تربیتی مقتدر پدر و مادر و نمره مزاج فرزند با استعداد اعتیاد دانش‌آموزان نوجوان هم در دخترها و هم در پسرها رابطه منفی دارد. یعنی به عبارتی استعداد آن‌ها برای اعتیاد را کم می‌کند. ولی شیوه‌های تربیتی مستبد و بی‌اعتنای پدر و مادر و استعداد اعتیاد پدر و مادر با استعداد اعتیاد دانش‌آموزان نوجوان دارای رابطه مثبت است».
به گفته این محققان، «در طراحی برنامه‌هایی برای کاهش استعداد اعتیاد نوجوانان، باید به نقش چنین متغیرهایی توجه کرد و بر اساس آن‌ها اقدام به ساخت و اجرای برنامه‌ها کرد. برای تحقق این هدف ابتدا می‌توان متخصصانی تربیت کرد تا این اقدام به برگزاری کارگاه‌های آموزشی فرزندپروری کنند».
زینالی و همکارش معتقدند: «بر اساس نتایج به‌دست‌آمده، توصیه می‌شود برای والدین همه دانش‌آموزان به‌ویژه دانش آموزان نوجوان یا سنین پایین‌تر، کارگاه آموزشی فرزندپروری گذاشته شود و نقش شیوه‌های تربیتی در استعداد اعتیاد تشریح شود.
ضمناً پیشنهاد می‌شود که متخصصان و برنامه‌ریزان، والدین و خانواده‌ها، مشاوران و روانشناسان خانواده و درمانگران به نقش شیوه‌های تربیتی استعداد اعتیاد والدین و مزاج فرزند در استعداد اعتیاد نوجوانان توجه نمایند و راهکارهایی برای کاهش استعداد اعتیاد دانش‌آموزان نوجوان طراحی و اجرا کنند».
این یافته‌ها که بر اهمیت توجه بر فرایندهای پیش‌بینی کننده استعداد اعتیاد در دانش‌آموزان نوجوان تمرکز دارند، در نشریه «اعتیادپژوهی» منتشر شده‌اند. این نشریه به‌صورت فصل‌نامه توسط ستاد مبارزه با مواد مخدر ریاست جمهوری انتشار می‌یابد.
گزارش: محمدرضا دلفیه
No tags for this post.