توسعه فناوری اطلاعات و ارتباطات و گسترش به‌کارگیری آن دارای پیامدهای اقتصادی متعددی از قبیل افزایش بهره‌وری، افزایش رشد اقتصادی و کاهش فساد در این حوزه است.
این روند به‌گونه‌ای بوده که امروزه جهان به‌سرعت در حال گذار از وضعیت آفلاین به آنلاین است. برنامه توسعه سازمان ملل اذعان کرده است که به‌کارگیری اینترنت باعث افزایش کارایی بازار شده و فراهم آورنده فرصت‌های اقتصادی، بهبود بهره‌وری و حتی ارتقای مشارکت‌های سیاسی است.
با توجه به گزارش‌های بین‌المللی، جمعیت آنلاین جهان تنها بین سال‌های 2012 تا 2017، نزدیک به 57 درصد رشد داشته و به 3.6 میلیارد نفر رسیده است.
اما بنا بر نظر متخصصان این حوزه، گسترش به‌کارگیری فاوا در بسیاری از کشورهای جهان بالأخص در کشورهای درحال‌توسعه، سؤال مهمی را بدین شرح مطرح نموده است که تأثیرات استفاده از این فناوری بر مصرف انرژی چگونه است؟
بررسی‌ها حاکی از آن هستند که به‌کارگیری فناوری اطلاعات و ارتباطات دارای دو اثر واضح بر مصرف انرژی است. این فناوری از یک‌سو با جایگزین شدن به‌جای فناوری‌های قدیمی، می‌تواند باعث کاهش مصرف انرژی شود. از این اثر تحت عنوان «اثر جانشینی» یاد می‌شود. اما از سوی دیگر، استفاده از این فناوری به‌واسطه نصب، راه‌اندازی و بهره‌برداری از تجهیزات جدید، تقاضا برای مصرف انرژی را بالا می‌برد.
این اثر نیز به «اثر درآمدی» معروف است. بنابراین اثر کلی فاوا بر مصرف انرژی را می‌توان تابعی از قدرت نسبی یکی از دو اثر بالا درنظر گرفت.
این موضوع، که مورد توجه یکی از پژوهشگران کشور از دانشگاه الزهرا قرار گرفته است، منجر به انجام پژوهشی در خصوص تأثیر فناوری اطلاعات و ارتباطات بر بهبود بازدهی اقتصادی مصرف برق با تأکید بر کشورهای منتخب درحال توسعه شده است.
در این تحقیق رابطه بین به‌کارگیری فاوا با مصرف انرژی برق در 15 کشور درحال‌توسعه شامل ایران، مصر، کویت، لبنان، عربستان سعودی، امارات متحده عربی، مکزیک، هند، تایلند، اوکراین، ترکیه، کره جنوبی، چین، رژیم صهیونیستی و اندونزی در بین سال‌های 1994 تا 2015 مورد بررسی واقع شده است.
برای انجام این کار، محقق فوق از داده‌های مربوط به مصرف برق، رشد اقتصادی، تعداد استفاده‌کنندگان اینترنت و تعداد مشترکین تلفن همراه برگرفته از پایگاه‌های آماری بین‌المللی و همچنین سازمان ملل متحد استفاده نموده است.
نتایج این بررسی‌ها نشان می‌دهند که افزایش به‌کارگیری فناوری اطلاعات و ارتباطات باعث شده است که مصرف سرانه انرژی برق هم در کوتاه‌مدت و هم در بلندمدت در کشورهای درحال‌توسعه منتخب افزایش یابد.
بر اساس این نتایج، علت اصلی رشد مصرف انرژی، رشد اقتصادی بوده است، ضمن این‌که رابطه علیت یک‌طرفه‌ای بین استفاده از فاوا با مصرف برق و به دنبال آن رشد اقتصادی وجود داشته است.
در تبیین این نتایج، موسی خوشکلام خسروشاهی، پژوهشگر دانشگاه الزهرای تهران می‌گوید: «یافته‌های این تحقیق حاکی از آن هستند که یک درصد افزایش در تعداد استفاده‌کنندگان اینترنت و همین مقدار افزایش در تعداد مشترکین تلفن همراه (در هر 100 نفر) به ترتیب باعث 0.034 و 0.04 درصد افزایش در مصرف سرانه برق شده است».
این یافته‌ها مشخص می‌کنند که گسترش فاوا در کشورهای درحال‌توسعه، باعث غلبه اثر جانشینی بر اثر درآمدی می‌شود و همین موضوع، افزایش مصرف انرژی را به دنبال دارد.
خسروشاهی با توجه به نتایج کسب‌شده از این تحقیق اشاره کرده است: «برای کنترل افزایش بی‌رویه مصرف انرژی به دنبال افزایش استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات، لازم است مسئولین مرتبط در عین این‌که به گسترش فناوری فوق در جامعه می‌پردازند، به سیاست‌های بهبود کارایی مصرف برق نیز توجه ویژه‌ای نمایند. این موضوع قطعاً به شکلی غیرمستقیم بر موارد دیگری همچون کاهش آلودگی محیط زیست نیز بی‌اثر نخواهد بود».
گفتنی است یافته‌های فوق در فصل‌نامه موسوم به «رشد فناوری» که تحت مدیریت جهاد دانشگاهی است، منتشر شده‌اند.
گزارش: محمدرضا دلفیه
No tags for this post.