سـالخوردگی جمعیـت، پدیده‌ای است که در تمـامی جهـان در حـال رخ دادن اسـت. بر این اساس تقریباً از هر کشوری در جهان انتظار می‌رود افزایش قابل‌توجهی در نسبت جمعیت 60 سال و بالاتر تا سال 2050 میلادی داشته باشد.
در این راستا، برآورد می‌شود که سهم سالمندان از جمعیت جهان، تا سال 2050 به 21 درصد افـزایش یافتـه و تـا پایـان قـرن بیست و یکم به 28 درصد برسـد. سـالخوردگی جمعیـت همـراه بـا تغییرات گسترده اجتماعی و اقتصادی همراه است کـه در سرتاسـر جهـان اتفاق می‌افتد.
بنابر نظر متخصصان، ترتیبـات زنـدگی، یـک موضوع مهــم در گفتمــان ســالمندی جمعیــت اســت و روابــط فــامیلی و غیر فامیلی را با کسانی که با سالمندان اقامت مشترک دارند نشان می‌دهد و همچنین، مراقبت و حمایت اجتماعی فـوری و نزدیـک را برای سـالمندان آسیب‌پذیر فـراهم می‌سازد.
بررسی شیوه تنهازیستی سالمندان در طول پنج دوره سرشماری در سطح کشور، نشان می‌دهد سالمندانی که تنها زنـدگی می‌کنند، به‌طورکلی در نواحی شهری و روستایی در حال افزایش هستند. درواقع سالمندان تحت تأثیر هنجارهـای زنـدگی خصوصـی کـه از پیامدهای دوره نوسازی و تحت فشارهای زنـدگی شـهری هسـتند، غالباً برای پرهیز از اختلال در روابط خود با فرزنـدان، تـرجیح می‌دهند که زنـدگی مسـتقل داشـته باشـند.
یـک نـوع از ترتیبات زندگی، تنهازیستی است. تنهازیستی به این معنا اسـت کـه سالمند در خانوار به‌تنهایی زندگی می‌کند. در جهان، در مورد ظهور این جنبه از ترتیبات زندگی مطالعات بسیاری صـورت گرفتـه اسـت. اما در ایران، مطالعات در این خصوص اندک بوده است.
همین موضوع باعث شده است که یکی از محققان کشور از دانشگاه اصفهان مطالعه‌ای را در این رابطه انجام دهد. در این مطالعه، میزان شیوع و عوامل مرتبط با تنها زیستی سالمندان در ایران مورد بررسی واقع شده است.
در مطالعه مورد اشاره، داده‌های مورد نیاز، از نتایج منتشرشده سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال‌های 1365، 1375، 1385، 1390 و 1395 و همچنین از اطلاعات فردی 2 درصد سرشماری سال 1395 استفاده شده است. این داده‌ها سپس با استفاده از روش‌های آماری و به کمک کامپیوتر، مورد تجزیه‌وتحلیل قرار گرفته‌اند.
یافته‌های این پژوهش نشان می‌دهند که از سال 1365 تا 1395، نسبت سالمندانی که تنها زندگی کرده‌اند، افزایش پیدا کرده است. همچنین بر اساس این نتایج، تنهازیستی سالمندان با پدیده‌هایی چون سکونت در شهر، مرد بودن، تحصیلات، بیوه بودن، طلاق، ازدواج نکردن، دارای درآمد بودن، خانه‌داری و سن آن‌ها مرتبط بوده است.
در این خصوص، مهری شمس قهفرخی، پژوهشگر دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه اصفهان و مجری این پژوهش می‌گوید: بررسی شیوه تنهازیستی سالمندان در طول پنج دوره سرشماری در سطح کشور، نشان می‌دهد سالمندانی که تنها زنـدگی می‌کنند، به‌طورکلی در نواحی شهری و روستایی در حال افزایش هستند. درواقع سالمندان تحت تأثیر هنجارهـای زنـدگی خصوصـی کـه از پیامدهای دوره نوسازی و تحت فشارهای زنـدگی شـهری هسـتند، غالباً برای پرهیز از اختلال در روابط خود با فرزنـدان، تـرجیح می‌دهند که زنـدگی مسـتقل داشـته باشـند.
این مطالعه نشان داده است که ازدواج نکردن، طلاق و بیوگی، تنهازیسـتی را هم برای مردان و هم برای زنان افزایش می‌دهند و به عبارت بهتر، باعث تحمیل تنهازیستی به سـالمندان می‌شوند.
شمس قهفرخی معتقد است: «تنهازیستی سالمندان نه‌تنها در مناطق شهری که در مناطق روستایی نیز مشاهده شده و یکی از علل اصلی آن، مهاجرت فرزندان از روستا به شهر است که البته می‌توان با برنامه‌ریزی کلان، میزان وقوع آن را کاهش داد. در این رابطه لازم اسـت تـا برنامـه ریـزان و سیاسـتمداران به‌منظور کاهش تنهازیستی سالمندان و به‌تبع آن کـاهش عوارض ناشـی از آن، بـرای پیشـگیری و کـاهش مهـاجرت افـراد جـوان از روســتاها بــه شــهرها، برنامه‌ریزی‌های آمــایش ســرزمینی را در سیاست‌گذاری‌های خــود لحــاظ نماینــد».
این محقق که یافته‌های پژوهشی خود را در نشریه «پایش» منتشر نموده است، می‌افزاید: «در صورت تداوم افزایش تنهازیستی سالمندان و نبود سازمان‌های حمایت‌کننده، شرایط دشوارتری برای آنان در آینده ایجاد خواهد شد. پس با توجه به آسیب‌پذیر بودن چنین سالمندانی، مخصوصاً با افزایش سن آن‌ها، نیاز به سیاست‌گذاری و داشتن برنامه‌ریزی برای ایجاد مراکز رسمی مراقبت از سالمندانی که تنها زندگی می‌کنند و شبکه حمایت خانوادگی ندارند، بیشتر احساس می‌شود».
شایان ذکر است نشریه پایش که به انتشار نتایج این پژوهش مهم پرداخته است، توسط پژوهشکده علوم بهداشتی جهاد دانشگاهی منتشر می‌شود. این نشریه دربرگیرنده مقالات مرتبط با شاخه‌های مختلف علوم بهداشتی است.
گزارش: محمدرضا دلفیه
No tags for this post.