طبیعی است که در چنین شرایطی که هر خبر و محتوایی به سرعت منتشر شده و در دسترس مخاطب قرار می گیرد، وجود یک تفکر انتقادی در مخاطبان که به آنها اجازه تجزیه و تحلیل موضوعات مختلف را می دهد، بسیاری ضروری به نظر می رسد.
برای اینکه مخاطب به فرآیند تفکر انتقادی مجهز شود، نیاز به قرارگیری در جریان آموزش و یادگیری دارد. در این جریان افراد در برابر آموزش هایی در راستای تقویت تفکر انتقادی از طریق تمرین و ممارست قرار می گیرند تا از این طریق بتوانند در رابطه با همه وجوه موضوعی خاص، استدلالهای متفاوتی از خود بروز دهند.
از اصلی ترین پایه های مجهز شدن به تفکر انتقادی، سوادرسانه ای است. سواد رسانهای کمک می کند تا مخاطبان به رشد اجتماعی دست یافته و در معرض هر محتوایی که قرار می گیرند، به راحتی آن را نپذیرند.
با توجه به اهمیت این مقوله بر هر نهادی که ماهیت آموزشی و فرهنگی دارد واجب است آموزش سواد رسانه ای را در دستور کار خود قرار دهد و از آنجاکه این علم ابدا مختص فرد یا گروه خاصی نیست، قطعا باید در بین آموزش های عمومی در سطح جامعه جای خود را پیدا کند.
تلاش هایی که بی نتیجه ماند
با توجه به اینکه آموزش و پرورش یکی از نهادهای اصلی و پایه ای در امر آموزش تلقی می شود، بعد از فراز و نشیب های فراوان آموزش سواد رسانه ای به مدارس راه پیدا کرد. اما گویا همه تلاش های متخصصان و دلواپسان برای ورود این محتوای آموزشی به مدارس همچنان بی نتیجه مانده است.
چراکه، با وجود اینکه این درس به عنوان های درسی دوره متوسطه اضافه شده است، اما گویا مسوولان و دست اندرکاران امر آموزش در مدارس هنوز به اهمیت این آموزش واقف نشده اند.
به گونه ای که اغلب ساعت های مربوط به این درس به درس های به اصطلاح مهمتری مانند فیزیک، شیمی، عربی و… اختصاص می یابد و بر اساس دیگر فعالیت ها و اخلاق دانش آموزان و برای خالی نبودن عریضه نمره ای به درس سواد رسانه ای داده می شود.
اگر هم در مدرسه ای کلاس سواد رسانه ای برگزار شود اغلب از معلمان پرورشی و معلمانی که ساعات خالی دارند برای آموزش این درس استفاده می شود، نه متخصصان امر.
پر واضح است که علیرغم تلاش های کسانی که در این حوزه دغدغه داشته اند و موجب ورود آموزش سواد رسانه ای به مدارس شده اند، اما در عمل این اتفاق نمادین بوده و کماکان راه به جایی نخواهد برد.
نقش مدارس در آموزش
یک پژوهشگر و استاد دانشگاه در گفتگو با سیناپرس با تاکید بر اهمیت این موضوع گفت: همواره معلمان در تعلیم و تربیت دانش آموزان موثر بودند، به گونه ای که این تاثیرگذاری در تمام مراحل زندگی آنان، نمود پیدا می کند.
سیدعلی رحمان زاده ادامه داد: از سوی دیگر، با گسترش فناوریهای نوین و تاثیر آنها در زندگی فردی و اجتماعی افراد، جای خالی مفهوم سواد رسانه ای و جایگاه آن در مدارس مورد توجه متخصصان و دست اندرکاران امر قرار گرفت.
وی با بیان اینکه سواد رسانه ای به نوعی، مهارت تفکر استدلالی و نقادی را به نحو بارزی که مخاطب بتواند از محتوای رسانه جمعی قضاوت کند در فرد ایجاد می کند، گفت: با تحصیل سواد رسانه ای مخاطب می آموزد هر آنچه از رسانه ها انتشار می یابد دلیل مطابقت آن با واقعیت نمی شود. بنابراین، تحصیل سواد رسانه ای به همراه پیدایش نگاه و تفکر انتقادی در افراد است.
رحمان زاده عنوان کرد: در چنین شرایطی که فضای جامعه مملو از اطلاعاتی است که به وسیله رسانه های مختلف تولید می شود، نیازمند تبیین روش مصرف مناسب رسانه ای هستیم که برای دستیابی به آن باید آموزش رسانه ای به تمام مردم به ویژه کودکان و نوجوانان صورت گیرد.
این کارشناس سواد رسانه ای تاکید کرد: از آنجاکه، کودکان و نوجوانان از مهم ترین و در عین حال آسیب پذیرترین اقشار جامعه هستند، در این فرآیند نظام آموزش و پرورش از اهمیت خاصی برخوردار است.
دلیل رشد نیافتن سواد رسانه ای دانش آموزان چیست؟
وی اظهار کرد: از این رو، با توجه به اینکه محتوای آموزشی سوادرسانه ای به مدارس راه پیدا کرده است. بر نظام آموزش و پرورش لازم است تا با انجام اصلاحات اساسی و بنا بر تجربه سایر کشورها، با ایجاد و تقویت مهارت های رسانه ای در دانش آموزان آنها را به استفاده موثر و مفید از مهارت های ارتباطی وا دارد.
رحمان زاده ادامه داد: با توجه به اینکه این درس چندسالی است که در مدارس تدریس می شود وقت آن رسیده که بررسی اصولی صورت گیرد تا دلیل رشد نیافتن سواد رسانه ای دانش آموزان مشخص شود. چراکه، عدم آشنایی کودکان و نوجوانان با مقوله سواد رسانه ای به این موضوع بازمی گردد که هیچ گونه آموزشی در خصوص سواد رسانه ای درنظام آموزش رسمی کشور وجود ندارد و به همین دلیل است که مخاطبان ما درک درستی از اهداف پیدا و پنهان رسانه ها ندارند.
وی در پایان صحبت هایش پیرامون اهمیت این مقوله گفت: آموزش سواد رسانه ای نقش بسزایی در توسعه اجتماعی و مشارکت مدنی افراد جامعه خواهد داشت.
گزارش: هانیه حقیقی