مطالعه روند تکاملی انسان و تغییراتی که ما را از نخستینیان جدا می‌کند، یکی از جذاب‌ترین حوزه‌های مطالعات باستان‌شناسی و انسان‌شناسی به شمار می‌رود.
موضوع فوق از این نظر دارای اهمیت است که هنوز زنجیره کامل این روند تکاملی کشف نشده و حلقه‌های مفقودی در آن وجود دارد. به‌تازگی تیمی از پژوهشگران با بررسی برخی از قدیمی‌ترین نمونه‌های دی ان ای اجداد انسانی ما در قاره افریقا، بخش‌هایی از تاریخ بشر ازجمله دودمان ناشناخته‌ای از انسان‌های نخستین را کشف کردند.
این پروژه مطالعاتی جدید از طریق بررسی عمیق و تجزیه‌وتحلیل دی ان ای انسان‌های باستانی غرب آفریقا و برای نخستین بار انجام می‌شود. طی این پژوهش نمونه‌های دی ان ای از چهار کودک باستانی دفن شده که در دو دوره زمانی 8 هزار سال پیش و 3 هزار سال پیش در محوطه و غار باستانی موسوم به شوما لاکا (Shum Laka, cave) زندگی می‌کردند، موردبررسی و مطالعه قرار گرفت. این غار در کشور کامرون قرار داشته و یکی از سکونتگاه‌های مورداستفاده توسط انسان‌های نخستین به شمار می‌رود.
قاره افریقا منشأ تمامی انسان‌های امروزی محسوب شده و به اعتقاد باستان شناسان، آفریقا را می‌توان فصل نخست کتاب تکامل انسان به شمار آورد. از سوی دیگر علاوه بر اینکه این قاره منشأ تمام انسان‌ها به شمار می‌رود، ازنظر تنوع ژنتیکی انسان‌ها، بسیار غنی‌تر از سایر مناطق جهان بوده و از این منظر نیز دارای اهمیت است.
قاره افریقا منشأ تمامی انسان‌های امروزی محسوب شده و به اعتقاد باستان شناسان، آفریقا را می‌توان فصل نخست کتاب تکامل انسان به شمار آورد. از سوی دیگر علاوه بر اینکه این قاره منشأ تمام انسان‌ها به شمار می‌رود، ازنظر تنوع ژنتیکی انسان‌ها، بسیار غنی‌تر از سایر مناطق جهان بوده و از این منظر نیز دارای اهمیت است.
اعضای این تیم پژوهشی با بررسی و مقایسه ساختار ژنتیکی و دی ان ای مردم باستانی این سرزمین و مقایسه آن با ساختار ژنتیکی انسان‌های امروزی توانستند اطلاعات ارزشمندی از نحوه گسترش و مهاجرت انسان هوشمند در قاره آفریقا به دست آورند.
دیوید ریچ (David Reich) استاد دانشکده پزشکی دانشگاه هاروارد و سرپرست این تیم تحقیقاتی در رابطه با یافته‌های به‌دست‌آمده اعلام کرد: تجزیه‌وتحلیل‌های ما نشانگر وجود حداقل چهار خط نژادی بزرگ و عمیق انسانی است که روی ژنتیک انسان‌های امروزی تأثیر داشته‌اند. این چهار گروه کلی حدوداً بین بازه زمانی 250 تا 200 هزار سال پیش از یکدیگر جداشده‌اند.
این چهار تبار انسانی شامل شکارچیان آفریقای مرکزی، شکارچیان و جمع‌آوری‌کنندگان غذا در آفریقای جنوبی، سایر انسان‌های مدرن و گروهی ناشناخته است که می‌توان آن‌ها را تبار اشباح (ghost) نامید.
به گزارش سیناپرس، این گروه آخر برای دانشمندان بسیار جذاب هستند زیرا اطلاعات کمی از آن‌ها وجود داشته و هویت آن‌ها برای ما به‌صورت یک راز بزرگ باقی‌مانده است. حدود دوسوم ژن‌های ساکنین باستانی این منطقه از گروه اشباح گرفته‌شده و مابقی به شکارچیان مناطق مرکزی آفریقا تعلق دارد.
تجزیه‌وتحلیل‌های انجام‌شده همچنین نشان می‌دهد که یک خط تبار ژنتیکی دیگر در فاصله زمانی 80 تا 60 هزار سال پیش از ساکنان این منطقه منشعب شده است که منجر به شکل‌گیری انسان‌های هوشمند غیر آفریقایی امروزی شد.
نکته شگفت‌انگیز و غافلگیرکننده دیگر که در این مطالعات روشن شد، کشف ارتباط بین مردم باستانی و امروزی است که به زبان بانتو (Bantu) صحبت می‌کنند. این زبان را می‌توان یکی از گسترده‌ترین زبان‌های مورداستفاده در قاره آفریقا محسوب کرد.
بررسی‌های انجام‌شده این احتمال را تقویت می‌کند که زبان بانتو در این منطقه از مرکز آفریقا ریشه داشته و بعدها در بیش از نیمی از این قاره پراکنده‌شده است. بااین‌حال، مسئله شگفت‌انگیز و غیرمنتظره مطالعات فوق، این است که تجزیه‌وتحلیل‌ها نشان می‌دهد که افرادی که امروزه در کامرون و سراسر آفریقا زندگی کرده و به زبان بانتو سخن می‌گویند، به جمعیتی که کودکان باستانی دفن شده در غار شوما لاکا متعلق به آن‌ها بودند، تعلق ندارند.
این مطالعات نشان می‌دهد که چگونه چشم‌انداز ژنتیکی قاره آفریقا و نژاد انسان هوشمند در فاصله چند هزار سال پیش تا امروز متفاوت بوده و مشخص می‌کند که مطالعات ژنتیکی و دی ان ای انسانی تا چه اندازه قادر به کشف ریشه‌های ژنتیکی جمعیت‌های مختلف انسان‌های امروزی است.
شرح کامل این پژوهش و یافته‌های به‌دست‌آمده از آن در آخرین شماره مجله تخصصی Nature منتشرشده و در اختیار پژوهشگران قرار دارد.
مترجم: احسان محمدحسینی
No tags for this post.