نگاه سلبی چاره کار نیست

رفته رفته با پیشرفت علم و توانایی های انسان برای برقراری ارتباطات شایعه معنای گسترده تری به خود گرفت به گونه ای که حتی علم ارتباطات نیز برای آن تعریف خاص و ویژه ای در نظر گرفته است.

براساس تعریف علم ارتباطات شایعه گفتمان‌های غیر رسمی و نامعتبر و اطلاعات بررسی نشده ای است که در چند مرحله در چارچوب نظام ارتباطی پرورانده شده و دست به دست می شود که در هر مرحله دست به دست شدن تحریفاتی در آن صورت می‌گیرد.

با کمی تامل در این تعریف درمی یابیم که فضاهای غیررسمی و نامعتبر زمینه اصلی بروز، شیوع و گسترش شایعات هستند. حال سوالی که در اینجا پیش می آید این است که چه فضایی غیررسمی تر از فضای مجازی و شبکه های اجتماعی سراغ دارید؟

با گسترش اینترنت و فضای مجازی شرایطی فراهم شد که همه افراد بتوانند اقدام به تولید محتوا کنند. همین موضوع شاخه ای جدیدی به مفهوم شایعات افزود که از آن با عنوان اخبار جعلی یاد می شود.

کارکرد اخبار جعلی یا همان فیک نیوزها در فضای مجازی تا جایی گسترش یافت که امروزه عرصه‌های سازمان‌یافته و سیستماتیک برای تولید اخبار دروغین از شبکه‌های اجتماعی و فضای مجازی به عنوان یکی از عوامل اصلی  و مهم در این حوزه بهره می گیرند.

از سوی دیگر، یکی دیگر از ویژگی های اصلی شایعات و اخبار جعلی این است که اصولا در فضای ناآرام، هنگامی که افکار عمومی روی موضوعی حساس است و در شرایطی که مراجع رسمی به درستی پاسخگوی ابهامات ایجاد شده نیستند، بروز پیدا کرده و به سرعت گسترش پیدا می کنند.

مصداق این موضوع را بارها و بارها در اتفاقات، سوانح و ناآرامی هایی که در کشور پیش آمده است مشاهده کردیم. به عنوان مثال در ناآرامی‌های اخیر کشور پیرامون اعتراض به افزایش قیمت بنزین شاهد ظهور و بروز شایعات و اخبار جعلی در شبکه های اجتماعی و فضای مجازی بودیم که به شدت افکار عمومی را تحت تاثیر خود قرار داده و به ناآرامی ها دامن زد، به گونه ای که مسوولان برای برقراری آرامش و امنیت در جامعه اقدام به قطع کردن اینترنت و محروم کردن افراد از فضای مجازی کردند.

از این رو، به نظر می رسد شناخت کارکردهای فضای مجازی، چگونگی ظهور و گسترش شایعات یا همان اخبار جعلی و نحوه مقابله با این پدیده هم برای مردم و هم برای مسوولان بسیار حائز اهمیت باشد.

بی سوادی و فقرفرهنگی فضای مجازی را به مکانی ناامنی تبدیل کرده

یک استاد دانشگاه در گفتگو با سیناپرس با بیان اینکه نمی توان این مساله را انکار کرد که فضای مجازی عرصه‌ای امن برای برخی سودجویان است تا بدون اینکه به راحتی شناسایی شوند، دست به انجام رفتارهای ناپسند، خرابکاری و انتشار محتواهای کذب بپردازند، گفت: موضوع مهمتر که باید به صورت ریشه ای با آن رو به رو شد این است که متاسفانه بسیاری از افراد نیز به صورت ناخواسته درگیر این فضا شده و با بازنشر شایعات بدون آگاهی به اتفاقات ناگوار بعد از آن دامن می زنند.

دکتر صدیقه ببران اظهار کرد: از این رو، می توان اینگونه نتیجه گرفت که علیرغم رفتار فعالانی که در فضای مجازی به صورت آگاهانه و سازمان یافته اقدام به نشر محتوا و شایعات می کنند، در ادامه بی‌سوادی یا کم‌سوادی کاربران در حوزه رسانه است که به شیوع و گسترش آن کمک می کند.

وی با بیان اینکه همین بی سوادی و فقرفرهنگی است که فضای مجازی و شبکه های اجتماعی را به مکان مناسبی برای ایجاد ناامنی و ناآرامی در جامعه تبدیل کرده است، گفت: خاصیت شبکه های اجتماعی این است که هر فردی با هر فرهنگ و سطح سوادی می تواند به راحتی وارد فضای مجازی شده و به راحتی در این بستر فعالیت کند.

به نظر می رسد شناخت کارکردهای فضای مجازی، چگونگی ظهور و گسترش شایعات یا همان اخبار جعلی و نحوه مقابله با این پدیده هم برای مردم و هم برای مسوولان بسیار حائز اهمیت باشد.

ببران عنوان کرد: برخلاف تصور عامه سواد رسانه‌ای به معنای توانایی استفاده از اینترنت و اپلیکیشن‌های مختلف نیست، بلکه مفهوم سواد رسانه‌ای به معنای قدرت تشخیص افراد است. کاربری که مجهز به سواد رسانه ای است درگیر شایعات و اخبار جعلی در فضای مجازی نمی شود و در نتیجه اقدام به بازنشر آنها نیز نمی کند. اینگونه است که با افزایش سواد رسانه‌ای در میان افراد، زمینه برای گسترش شایعات، اخبار جعلی و پیرو آن تشویش اذهان عمومی از بین می رود.

وی با تاکید بر اهمیت این موضوع با بیان اینکه بنابراین، به جای اعمال اقدامات سلبی از سوی مسوولان باید بر آموزش آحاد افراد جامعه تمرکز کرد، گفت: افراد جامعه باید مجهز به قدرت تفکر انتقادی شوند. در چنین شرایطی است که کاربران به راحتی جوگیر نشده و بازیچه دست سودجویان نمی شوند.

ببران ادامه داد: کاربران فضای مجازی باید در مورد مطالب نقل شده در شبکه‌های اجتماعی به جستجو بپردازند. باید بررسی کنند که مطلب توسط چه کسانی منتشر شده است و منبع آن را بررسی کنند.

وی تاکید کرد: البته، در این میان اقداماتی در سال های اخیر در کشور انجام گرفته که جای تقدیر دارد، اما کافی نیست. از این رو، بر تمامی سازمان‌ها، ارگان‌های مربوطه و رسانه‌ها واجب است که به صورت جدی به مباحث فرهنگی ورود پیدا کنند تا در آینده شاهد کاهش فعالیت های این چنینی در فضای مجازی باشیم.

گزارش: هانیه حقیقی

No tags for this post.

نوشته های مشابه

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

دکمه بازگشت به بالا