اصطلاح گرمایش جهانی برای نخستین بار، پس‌ازآنکه دانشمندی به نام والاس بروکر (Wallace Broecker )، استاد دانشگاه کلمبیا و مشهور به پدر علم آب‌وهوا، این اصطلاح را در مقاله خود در سال 1975 میلادی به کار برد، رواج پیدا کرد.
عنوان مقاله انتخاب‌شده برای این مقاله، تغییرات آب‌وهوایی: «آیا ما در آستانه گرم شدن جهانی قرارگرفته‌ایم؟» بود.
بسیاری از پژوهشگران، فعالیت‌های مختلف انسانی را در دوران پس از صنعتی شدن، دلیل اصلی پدیده تغییرات اقلیمی و گرمایش زمین می‌دانند. برخی دیگر از پژوهشگران گرمایش جهانی را به‌عنوان مهم‌ترین چالش پیش روی نسل فعلی قلمداد می‌کنند اما این تعریف بسیار ساده و مختصر بوده و تمامی جوانب را در برنمی‌گیرد. در حقیقت باید اذعان داشت که این چالش را می‌توان اصلی‌ترین چالش اقتصادی، سیاسی، اجتماعی، فرهنگی، زیست‌محیطی و علمی دوران معاصر محسوب کرد.
از سال 2005 میلادی تعداد سیل‌ها 15 برابر بیشتر شده، وقایع شدید تغییرات دما 20 برابر افزایش داشته و آتش‌سوزی با رشدی هفت برابری مواجه شده است. هیچ کشوری نمی‌تواند نسبت به تغییرات اقلیمی و تبعات آن بی‌تفاوت باشد زیرا در صورت بروز یک بحران در این رابطه، شرایط به‌صورت یک دومینوی بزرگ به سایر مناطق جهان سرایت خواهد کرد.
یکی از مهم‌ترین تأثیرات تغییرات آب و هوائی و گرمایش کره زمین در مناطق قطبی دیده می‌شود. بر اساس محاسبات انجام‌شده، میزان یخ‌های موجود در بخش غربی قطب جنوب، به‌اندازه‌ای است که در صورت ذوب شدن، می‌تواند منجر به بالا رفتن سه تا چهار متری سطح آب دریاهای جهان شود. البته هنوز بیش از 97 درصد از مناطق قطب جنوب، توسط یخ پوشانده شده و بحث گرمایش زمین و ذوب یخ‌های قطبی به این معنی نیست که تمامی این یخ‌ها آب می‌شوند.
باید در نظر داشت که ذوب شدن این یخ‌ها آغازشده است و متأسفانه در صورت ذوب تنها قسمت کوچکی از این یخ‌ها، حجم زیادی از آب وارد اقیانوس‌ها شده و تأثیرات منفی بزرگی به دنبال خواهد داشت. این موضوع عواقب و خطراتی مانند آب‌گرفتگی و سیل در مناطق ساحلی را در پی داشته و به ویژه در شهرهای ساحلی پرجمعیت، خطرساز خواهد بود.
متأسفانه روند ذوب یخ ها تنها در مناطق قطبی نبوده و پژوهش‌های جدید انجام‌شده در زمینه روند ذوب یخچال‌های منطقه هیمالیا که به قطب سوم زمین مشهور است، نشان‌دهنده روند سریع ذوب این یخچال‌ها و افزایش تعداد دریاچه‌های این منطقه است. ذوب این یخچال‌ها می‌تواند خطرات طبیعی بسیاری ازجمله وقوع سیل را در پی داشته باشد.
تغییر الگوی طوفان‌ها
بر اساس پژوهش‌های جدید انجام‌شده توسط Harold Brooks و اداره ملی اقیانوس و اتمسفر آمریکا NOAA (National Oceanic and Atmospheric Administration)، طوفان‌های موسوم به تورنادو، در حال تغییر الگوی حرکتی خود هستند و به‌صورت خوشه‌ای و یا دسته‌ای حرکت می‌کنند که از دهه 70 میلادی تعداد این توفان‌های خوشه‌ای افزایش‌یافته است.
تحقیقات نشان داده است که این توفان‌های خوشه‌ای در فاصله‌های زمانی نزدیک‌تری نسبت به قبل به وقوع می‌پیوندند. حدود بیست درصد توفان‌های سالانه در دهه گذشته سه بار در سال اتفاق افتادند که در مقایسه با دوره قبل 10 درصد، افزایش داشته است.
جیمز السنر (James Elsner) از دانشگاه ایالتی فلوریدا درباره تغییر الگوی وقوع توفان‌ها این‌چنین توضیح می‌دهد: «گرما و رطوبت زیاد در جو، تأثیر مستقیم بر گرم شدن سیاره زمین داشته است و این گرما در قطب‌ها بیشتر از مناطق مجاور استوا نمایان بوده و این افزایش گرما، سبب افزایش و کاهش جریان هوا به‌طور متوالی در جو شده که درنهایت باعث تقویت تولید توفان و گردبادهای عظیم می‌شود.»
خطر انقراض گونه‌های جانوری
موضوع تغییرات آب و هوائی و تأثیرات آن بر محیط زیست ازجمله زندگی گونه‌های جانوری، رفته‌رفته وارد مرحله هشداردهنده‌ای شده است و عواملی از قبیل کمبود آب، شتاب نابودی و انقراض گونه‌های جانوری و گیاهی و مهاجرت‌های گسترده اجباری در صدر 10 خطر تهدیدکننده جهانی قرار دارند و بدون تردید در صورت عدم اندیشیدن چاره‌ای برای این معضل، تبعات ناشی از آن برای انسان بسیار حاد خواهد بود.
این موارد موجب شده‌اند که جهان در آستانه فاجعه‌ای جدی قرارگرفته و سبب ایجاد اختلال در روش زندگی جانوران و الگوی مهاجرتی آن‌ها، ایجاد تغییر در فصل جفت‌گیری، مهاجرت و جمع‌آوری غذای پرندگان و کاهش سریع تنوع گونه‌های گیاهی و جانوری شده که قابل بازگشت نبوده و نمی‌توان موجودات منقرض‌شده را به چرخه حیات بازگرداند.
بر اساس گزارش منتشرشده در مجله علوم journal Science، تغییرات آب و هوائی حیات و زندگی بسیاری از جانوران و گونه‌های زیستی در کره زمین را با خطر انقراض روبه‌رو کرده است. مطالعات انجام‌شده نشان می‌دهد در صورت بروز این مسئله، 16 درصد از کلیه گونه‌های جانوری و گیاهی موجود در کره زمین، از بین رفته و منقرض خواهند شد.
افزایش سوانح طبیعی و بحران مهاجرت
مقاله‌ای با عنوان: یک تهدید، مواجه با فروپاشی زیست‌محیطی (This is a Crisis: Facing up to the Age of Environmental Breakdown) – یک مطالعه متأثر از چندین مقاله علمی، اسناد دولتی و گزارش‌های سازمان‌های غیردولتی است که توسط مرکز مطالعاتی IPPR تهیه‌شده است.
پژوهشگران در این تحقیق، این موضوع را بررسی می‌کنند که چگونه از دست دادن زیرساخت‌های طبیعی مانند آب‌وهوای پایدار و زمین‌های حاصلخیز، بر حوزه‌هایی مانند بهداشت، سلامت، ثروت، نابرابری و مهاجرت تأثیر می‌گذارد. این موارد به‌نوبه خود امکان ایجاد تنش و اختلافات سیاسی را در سطح جهانی افزایش می‌دهند.
در این مطالعات، شواهد موجود در مورد تخریب وسیع سیستم‌های طبیعی با مجموعه‌ای از آمارهای جهانی ارائه‌شده است که نشان می‌دهد، از سال 2005 میلادی تعداد سیل‌ها 15 برابر بیشتر شده، وقایع شدید تغییرات دما 20 برابر افزایش داشته و آتش‌سوزی با رشدی هفت برابری مواجه شده است. دلیلی که تغییر آب‌وهوا می‌تواند تفاوت‌های نژادی را کاهش دهد، این است که مهاجرت‌های گسترده‌ای در پی بحران‌های آب‌وهوایی آغاز خواهد شد.
این روند مهاجرتی همچنان با تداوم تغییرات آب‌وهوایی و گرمایش زمین ادامه یافته و مردم مجبور به حرکت به سمت مناطقی دارای منابع آب قابل‌اطمینان بیشتری خواهند شد. یکی از پیامدهای این مهاجرت‌های گسترده، تداخل ژنتیکی بین جمعیت‌های مختلف است. این امر می‌تواند منجر به ترکیباتی جدید در ظاهر انسان شود. یکی از واضح‌ترین اثرات تغییر جریان ژن‌ها ممکن است شباهت بیشتر در رنگ پوست باشد.
بحران غذایی
در حال حاضر میانگین فرسایش جهانی خاک حدود 10 تا 40 برابر سریع‌تر از روند طبیعی آن است. جمعیت جانوران مهره‌دار از دهه 1970 میلادی به‌طور متوسط 60 درصد کاهش‌یافته و تعداد حشرات حیاتی برای گرده‌افشانی در بعضی از کشورها با روندی سریع رو به کاهش هستند.
این مقاله همچنین نسبت به آسیب‌پذیری سیستم‌های غذایی هشدار داده و می‌گوید، سیستم غذائی انسان تنها به پنج گونه حیوانی و 12 گونه گیاهی وابسته هستند که 75 درصد از تغذیه جهانی را تأمین می‌کنند. فقدان تنوع، مقاومت در برابر خطرات ناشی از اختلالات آب‌وهوایی، خسارت خاک، آلودگی و تلفات گرده‌افشانی گیاهان، این حوزه را به‌شدت تهدید و تضعیف می‌کند. برای نمونه، تحقیقات پیشین نشان می‌دهد که بیش از 60 درصد ذرت جهان در دو کشور چین و ایالات‌متحده امریکا تولید می‌شود و بروز هرگونه مشکل و بحران مرتبط با این محصول در کشورهای فوق، تبعاتی جدی در سطح جهانی در پی خواهد داشت. تأثیرات نامطلوب این پدیده بر تولید گندم نیز قابل‌مشاهده است و تحقیقات نشان می‌دهد که به همین دلیل تولید گندم در ایالات‌متحده آمریکا با کاهش نسبتاً قابل‌توجهی روبه‌رو بوده است.
پژوهشگران در مطالعات متعددی نسبت به تبعات ناخوشایند تأثیرات اقلیمی در مناطق مختلف جهان هشدار داده‌اند و ذکر این نکته ضروری است که هیچ کشوری نمی‌تواند نسبت به تغییرات اقلیمی و تبعات آن بی‌تفاوت باشد زیرا در صورت بروز یک بحران در این رابطه، شرایط به‌صورت یک دومینو بزرگ به سایر مناطق جهان سرایت خواهد کرد.
بحران اقتصادی
مطالعات IPPR نشان می‌دهد که اگر آسیب‌های ناشی از سیل، طوفان و آتش‌سوزی‌های جنگلی از سوی ایالات‌متحده به‌شدت افزایش داشته باشد، این امر می‌تواند برای بار دوم رخ دهد. در این مقاله هشدار داده‌شده است که روند شدید، فرسایش زیست‌محیطی می‌تواند باعث تخریب فاجعه بار سیستم های انسانی شود.
این تخریب به‌نوبه خود موجب فروپاشی اقتصادهای محلی شده و به‌تبع آن شوک‌های اقتصادی، اجتماعی و سیاسی مهمی در سطح بین‌المللی و از طریق سیستم‌های جهانی مرتبط و به‌هم‌پیوسته به وقوع خواهد پیوست. بررسی‌های کارشناسان در تأثیرات تغییرات آب و هوائی در حوزه اقتصاد حاکی از تأثیر بسیار شدید تغییرات اقلیمی بر اقتصاد جهانی بوده و با توجه به روند فعلی تغییرات آب و هوائی انتظار می‌رود که یک بحران اقتصادی و مالی برای سال 2023 میلادی مشابه بحران اقتصادی 2007 میلادی ایجاد شود.
بحران‌های زیستی
گروهی از پژوهشگران در مطالعات جدید خود دریافتند که تغییرات آب و هوایی باعث گسترش بیماری‌های عفونی در مکان‌های جدید و افراد جدید، به‌ویژه در مناطقی که دارای هوای گرم هستند از قبیل مناطق استوایی می‌شود.
به‌طور نمونه می‌توان به ویروس غرب نیل (West Nile virus)، مالاریا و ابولا (Ebola) اشاره کرد. محققان دانشگاه نبراسکا- لینکلن (Nebraska-Lincoln) در ایالات‌متحده آمریکا هشدار داده‌اند: پیش‌بینی می‌شود که ممکن است این تغییرات آب و هوایی باعث بروز بیماری‌های عفونی و گسترش آن‌ها در حیات‌وحش، محصولات کشاورزی، دام و انسان شود.
قرارگرفتن در معرض این بیماری‌ها برای افرادی که در دیگر کشورهای توسعه‌یافته زندگی می‌کنند، باعث می‌شود تا سیستم‌های ایمنی بدن مجبور به تکامل جهت دفاع در برابر این بیماری‌های جدید خواهند شد. این مسئله به‌نوبه خود، می‌تواند سایر بیماری‌های غیر عفونی را ایجاد کند.
از سوی دیگر سیستم‌های گوارش ما در واکنش به این تغییرات، تغییر خواهند کرد. همان‌گونه که پیش‌ازاین و در دوران باستان، سیستم گوارشی انسان‌های اولیه توانست خود را با مصرف شیر گاو تطبیق داده و از این ماده غذایی استفاده کند. درواقع تغییر رژیم غذایی باعث تغییرات در میکروب یوم بدن انسان می‌شود.
علاوه بر آن بسیاری از تغییرات تکاملی انسان که ناشی از تغییرات آب‌وهوایی است، در ظاهر دیده نخواهند شد اما هم‌زمان با تغییرات درونی، بدن انسان ازنظر فیزیکی و ظاهری نیز تغییر خواهد کرد. شواهد نشان می‌دهد که گرم شدن زمین می‌تواند اختلاف بین نژادهای انسانی یا گروه‌های جمعیت را از بین ببرد.
گزارش IPPR، یک طرح گسترده 18 ماهه را برای اجتناب از این بحران، پیشنهاد می‌کند. در این برنامه پیشنهادی به سیاستمداران و رهبران جهان توصیه می‌کند که با سرعت در مسیر استفاده از منابع تجدید پذیر و سوخت‌های سبز حرکت کنند.
فهم و آموزش این موضوع به نسل جوان دارای اهمیتی حیاتی است. برای دستیابی به این امر خطیر، رسانه‌ها نقشی به سزا و حیاتی داشته و تنها در این صورت می‌توان از خطر بروز بحرانی جهانی که تمام شئون اقتصادی، زیست‌محیطی و سیاسی انسان را در برمی‌گیرد، اجتناب کرد.
گزارش: فاطمه کردی
No tags for this post.