جسم سالم در گرو روان سالم

دکتر عاطفه قنبری جلفایی، روانپزشک در گفتگو با سیناپرس گفت: روان و تن با یکدیگر گره خورده اند؛ روان می تواند به طریق مختلف روی تن و بیماری های جسمی اثر بگذارد. به بیان دیگر مشکلات روانپزشکی یا استرس ها و عوامل روانشناختی می توانند در شیوع یا تشدید بیماری های جسمی تاثیرگذار باشند. همچنین بسیار نادر است که فردی دچار بیماری جسمی باشد اما عوامل روان تنی به روی آن بیماری تاثیر نگذارد.

این عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی ایران افزود: مثلا مکانیزم بیماری فشار خون شناخته شده و مربوط به بیماری قلبی و عروقی است اما گاهی اوقات برخی افراد هرچند با مصرف دارو فشارشان تحت کنترل است اما به علت استرس فراوان فشارخون شان ناگهان بالا می رود و تا زمانی که آن عامل استرس برطرف نشود، فشار خون شان تحت کنترل قرار نمی گیرد. پس در می یابیم این عامل روانشناختی( استرس)، بر بیماری جسمی که ساز و کار کاملا شناخته ای دارد، اثر گذاشته است بنابراین ضرورت دارد تا این عامل روانشناختی رفع شود.

وی اظهارداشت: از دیگر بیماری های روان تنی می توان به تبخال اشاره کرد. هرچند عامل اصلی تبخال، ویروس است اما گاهی فرد به علت مشاهده خوابی هولناک یا استرس بیش از حد مبتلا به تبخال می شود.

وی خاطرنشان کرد: دیابت از دیگر بیماری های مزمنی است که می تواند زمینه ساز ایجاد بیماری های روان تنی شود؛ فرد مبتلا به دیابت ممکن است به علت افسردگی و بی حوصلگی، قرص دیابت یا انسولینش را به موقع استفاده نکند یا به هنگام نزد پزشک مراجعه نکند، در نتیجه میزان پذیرش درمان این فرد افت می کند و به طور مستقیم این مساله می تواند به روی کنترل دیابت اثر بگذارد و فرد دچار عواقب دیابت و مشکلات متعدد دیگری شود.

به گفته وی، اغلب بیماران مبتلا به دیابت، فشار خون یا چاقی به علت افسردگی دچار کم خوری یا پرخوری بیمارگونه ( به ویژه مصرف مواد غذایی شیرین و کربوهیدرات ها) می شوند. این نوع کم خوری باعث می شود تا دیابت فرد کنترل نشود و او به طور مکرر دچار افت قند خون شود. همچنین بر اثر پرخوری فرد به چاقی و افزایش فشار خون مبتلا می شود.

وی تصریح کرد: حتی اگر میزان دز مصرفی داروها را برای کنترل دیابت یا فشار خون این افراد افزایش دهیم اما به علت اینکه این نوع پرخوری ها زمینه عصبی مانند افسردگی دارند، قابل کنترل نخواهند بود. در نتیجه متخصص غدد این افراد را به نزد روانپزشک (متخصصانی که فعال در زمینه روان تنی هستند) ارجاع می دهد.

وی ادامه داد: از سوی دیگر برخی از مشکلات روانپزشکی مانند افسردگی و اضطراب به طور مستقیم باعث ایجاد مشکلات جسمی می شوند. به عنوان مثال افسردگی باعث تغییرات هورمونی، فاکتورهای التهابی و همچنین تغییرات واسطه های عصبی می شوند. تمامی این تغییرات در مکانیزم بیماری های روماتیسمی، فشار خون، قلبی-عروقی، سکته قلبی و دیابت اثر دارند.

افسردگی یک بیماری سیستماتیک است

قنبری گفت: افسردگی بیماری مغزی نیست بلکه یک بیماری سیستماتیک است که در تمام بدن اثر می گذارد و می تواند فرد را مستعد ابتلا به بیماری های جسمی کند. اضطراب نیز باعث تغییرات اعصاب سمپاتیک و پاراسمپاتیک می شود؛ کارکرد بیش از حد اعصاب سمپاتیک، فرد را مستعد فشارخون، بیماری های قلبی –عروقی و گوارشی مانند زخم معده می کند.

این روانپزشک اظهارداشت: در بسیاری از مواقع بیماران از مراجعه به روانپزشک هراس دارند تا مبادا برچسب بیماری روانی به روی آنها زده شود.

وی بیان کرد: هم اکنون برخی از افراد نسبت به بیماری ها سازگاری بهتری دارند و می توانند با آن مشکل کنار بیایند اما در مقابل برخی افراد نیاز به کمک های بیشتری دارند که باید با مراجعه به نزد روانپزشک مشکل شان را رفع کنند. این کمک ها بنابر شرایط بیمار می تواند به صورت روان درمانی یا مشاوره، ارایه راهکاری ساده به پزشک معالج( از سوی روانپزشک) یا درمان دارویی باشد.

این عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی ایران افزود: معمولا بیماری های روان تنی طیف گسترده ای از بیماری ها را شامل می شود اما اغلب افرادی که دچار بیماری های مزمن مانند فشار خون، دیابت هستند، دچار استهلاک روانی می شوند زیرا باید سال ها تحت مراقبت های درمانی قرار بگیرند و دارو مصرف کنند.

وی گفت: امروزه تکنولوژی های جدید و امکانات خوب تشخیصی باعث شده تا بیماران برای خود تجهیزات پزشکی مانند فشارخون مچی تهیه کنند. این افراد اغلب با چک کردن مدام فشار خون شان دچار رفتار وسواس گونه می شوند. این مساله باعث افزایش اضطراب و کنترل نشدن میزان فشار خون شان می شود. در حالی که یک فرد عادی نیز در طول روز دچار نوسان فشار خون است. مثلا ممکن است پس از نوشیدن چای یا قهوه، فشارخون فرد بالا برود اما به علت اینکه او نسبت به این نوسان ها مطلع نیست، دچار اضطراب شود. ایجاد این اضطراب باعث می شود فشارخون فرد کنترل نشود و مدام به نزد متخصصان متعدد مراجعه کند و داروهایش تغییر کند و در نهایت دچار مشکلات زیادی شود.

به گفته وی، هرچند بیماری های مزمن جنبه روان تنی دارند اما بیماری های سخت و شدید مانند سرطان نیز می توانند در ایجاد بیماری های روان تنی تاثیر گذار باشند.

زنان مستعد بیماری های روان تنی

قنبری اظهارداشت: برخی از اختلالات روان تنی نیز باعث ایجاد رفتارهایی می شوند که می تواند روی بیماری تاثیر بگذارد و فرد را مستعد ابتلا به بیماری کند. مثلا ممکن است فردی به علت ابتلا به اختلالات شخصیتی در رانندگی بی مهابا باشد و باعث ایجاد تصادف ها، شکستگی های متعدد یا انجام رفتارهای ناسالم غیر محتاطانه شود. این امر می تواند افراد را مستعد به ابتلای بیماری های جنسی و عفونی کند. در نتیجه افرادی که مشکلات روانپزشکی دارند، بیشتر مستعد بیماری های جسمی هستند؛ این نوع اختلالات روانپزشکی می تواند زمینه ساز استرس، چاقی و بیماری های فشارخون، قلبی- عروقی، گوارشی، ریفلاکس، کولیت(التهاب روده)و …. شود.

وی در پایان گفت: در حال حاضر زنان، کودکان و افراد سالمند بیش از سایر گروه های سنی در معرض ابتلا به بیماری های روان تنی قرار دارند. در این میان زنان به دلیل شیوع افسردگی و استرس بیشتر نسبت به مردان، تغییرات هورمونی بیشتر، داشتن نقش چند گانه( همسری، مادری و دختری)، تجربه های بارداری، عادت ماهیانه و یائسگی بیشتر از مردان مستعد ابتلا به اضطراب و بیماری های روان تنی قرار دارند.

گزارش: فرزانه صدقی

No tags for this post.