جامعه شناسان توسعه، مقوله توسعه را در برابر رشد قرار می دهند. مفهوم رشد به پیشرفت و ترقی جامعه در ابعاد مادی و عینی، به ویژه تولید اقتصادی، اشاره دارد. درحالی که مفهوم توسعه دربردارنده پیشرفت و ترقی جامعه در تمامی ابعاد زندگی است. بنابراین، در ادبیات مربوط به توسعه از توسعه اقتصادی، توسعه سیاسی، توسعه اجتماعی، توسعه فرهنگی و توسعه انسانی سخن به میان می آید.
در گذشته، صاحبنظران کلاسیک علوم اجتماعی چنین تصور می کردند که پیشرفت جامعه انسانی در گرو رشد و توسعه اقتصادی است، اما بعدها مشاهده شد که در کنار این مقوله، جامعه نیازمند برخی ضروریات دیگر، ازجمله توزیع عادلانه درآمدها، شکوفایی استعدادهای گوناگون و شخصیت انسانی، سلامت جسمانی و روانی، افزایش امید به زندگی، برقراری برابری های اجتماعی، تحقق آزادی، برقراری ارتباطات انسانی اجتماعی به دور از انواع سلطه و به طورکلی، تحقق یک جامعه مدنی وانسانی است.
از این رو، امروزه تمامی انواع توسعه، ابزاری برای تحقق یک جامعه مدنی وانسانی تلقی می شوند. چنین جامعه ای را می توان یک جامعه توسعه یافته در معنای واقعی آن به شمار آورد.
با توجه به مطالب گفته شده یکی از موضوعاتی که امروزه نقش اساسی در توسعه پایدار کشورها بر عهده دارد مقوله انرژی است. بخش انرژی به عنوان یکی از عمدهترین بخشهای مصرفکننده منابع طبیعی با سهم بالای انتشار آلایندههای زیستمحیطی، حائز اهمیت است.
این مساله در کشورهایی مانند ایران که اقتصاد مبتنی بر صنایع عرضه انرژی دارند، اهمیت دوچندان پیدا میکند. توسعهپایدار در شرایط نگاه جامع و متوازن به جنبههای مختلف اقتصادی، اجتماعی و زیستمحیطی محقق میشود.
تجربه تاریخی نشاندهنده عدم کارایی نگاه اقتصادی به منابع طبیعی و محیط زیست برای تضمین پایداری است. در مقابل، در نگاه زیستی به توسعهپایدار، توسعه اقتصادی بهعنوان تأمینکننده مطلوبات اجتماعی باید مقید به محدودیتهای زیستمحیطی در راستای ارائه خدمات زیستبوم در حال حاضر و آینده باشد.
بر این اساس، شناسایی محدودیتها در برنامهریزی توسعهپایدار از اهمیت بسزایی برخوردار است. تغییر نگاه به پایداری از مبانی اقتصادی به فیزیکی میتواند ارتباط دهنده هزینههای توسعه به منشأ هزینهها در زیستبوم باشد.
امروزه، تقاضای انرژی جهانی به دلیل افزایش جمعیت و توسعه تکنولوژی به شدت بالا رفته است. بنابراین تمایل به سمت کاربرد منابع انرژی تجدیدپذیر با عمر بالا، قابل اعتماد و مقرون به صرفه افزایش یافته است.
استفاده از انرژی های پاک و رسیدن به توسعه مستلزم فرهنگ سازی و آموزش هایی در این فرآیند است. چراکه، توسعه پایدار به عنوان یک فرآیند که منجر به بهبود و پیشرفت خواهد شد، تلقی می شود. چنین فرآیندی اساس بهبود وضعیت و از میان برنده کاستی های اجتماعی، فرهنگی جوامع پیشرفته است و باید موتور محرکه پیشرفت متعادل، متناسب و هماهنگ اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی تمامی جوامع و به ویژه کشورهای در حال توسعه باشد.
هدف توسعه پایدار ممانعت از فراگرد توسعه یاحتی کند ساختن روند آن نیست، بلکه به معنی توسعه ای پویا، هدفمند و آینده نگر با تاکید بر نقش محیط زیست در پیشبرد اهداف توسعه است. این بدان معناست که توسعه اقتصادی و ارتقاء کیفیت زندگی نسل حاضر باید بدون محروم کردن نسل آینده از منابع طبیعی اتفاق بیفتد. از این رو، مسوولان و دست اندرکاران موظفند درکنارمسائل اقتصادی به مسائل اجتماعی و زیست محیطی نیز توجه داشته و برای آنها راه حل ارائه کنند.
بر اساس این گزارش، حسین خواجهپور دانشجوی رشته مهندسی سیستمهای انرژی دانشگا صنعتی شریف در پایان نامه خود تحت عنوان «مدل توسعه پایدار بخش انرژی بر اساس مفهوم جریان اکسرژی» معتقد است مدیریت هدفمند منابع پایانپذیر و جایگزینی آنها با منابع تجدیدپذیر، موجب تسهیل فرآیند توسعه پایدار شده و به شکل متوازنتری نقش هزینههای زیستمحیطی و دسترسی به نهادههای تولید را در برنامهریزی توسعهپایدار منعکس میکند.