مواد اولیه صنعت گیاهان دارویی عمدتا توسط کشورهایی تامین می شود که از منابع مناسبی برخوردارند. ایران به عنوان یکی از کشورهایی که سبقه تاریخی در بهره گیری از گیاهان دارویی و داروهای گیاهی دارد، در زمره یکی از کشورهایی است که استعداد بالقوه ای در این زمینه دارد.
دکتر حسنعلی نقدی‌‌بادی دانشیار علوم کشاورزی و متخصص تولید گیاهان دارویی مرکز تحقیقات گیاهان دارویی جهاد دانشگاهی یکی از کسانی است که در این حوزه فعالیت های ارزشمندی دارد. وی در رشته تحصیلی زراعت در زمینه اکوفیزیولوژی گیاهان دارویی تحصیل کرده و طی سال های متوالی به عنوان پژوهشگر نمونه در حوزه گیاهان دارویی شناخته شده است. دکتر نقدی پیش از این رئیس پژوهشكده گیاهان دارویی و مرکز رشد واحدهای فناور گیاهان دارویی جهاددانشگاهی نیز بوده است. گفتگوی سیناپرس با این پژوهشگر و نخبه برگزیده گیاهان دارویی را در ادامه می خوانید.
در ابتدا راجع به اهمیت رشته تحصیلی خود صحبت کنید.
ایران با مساحتی برابر ۱٬۶۴۸٬۱۹۵ کیلومتر مربع، با آب و هوای متنوع دارای بیش از 2300 گونه دارویی و معطر است که این موضوع توجیه مناسبی برای توجه به رشته تحصیلی گیاهان دارویی است. نکته ای که در این میان حائز اهمیت است این است که بهره برداری از این حجم گیاه دارویی، نیازمند وجود متخصصان تحصیلکرده در این حوزه است. به بیان ساده تر، جمع آوری گیاهان دارویی از طبیعت اغلب با مشکلات عدیده ای رو به روست، یکی از این مشکلات نحوه برداشت گیاهان دارویی از طبیعت است. به این معنا که گاهی به دلیل برداشت بی رویه و ناآگاهی در برداشت این گیاهان به طبیعت آسیب وارد شده و تخریب می شود.
نکته دیگر اینکه گیاهان خودرو در طبیعت نیازهای صنایع دارویی کشور را تامین نمی کنند و لازم است این گیاهان شناسایی شده و روی آنها کار پژوهشی صورت بگیرد تا با ارتقای کمی و کیفی این گیاهان بتوان به کمک صنعت دارویی کشور شتافت.
نکته مهمتر این است که گیاهان دارویی یکنواخت و یکسان نیستند و از نظر ماده موثره نیاز به استانداردسازی دارند که این موضوع نیازمند بهره گیری از دانش فنی در حوزه تولید گیاهان دارویی است و این امر تنها با آموزش و تحصیل در این رشته امکانپذیر می شود.
علاوه بر این، داروهایی شیمیایی شاید تاثیرگذار باشند اما با عوارض دارویی که بعضی از آنها دارند لزوم توجه به درمان از طریق استفاده از گیاهان دارویی را توجیه می کند.
چه شد که این رشته تحصیلی را انتخاب کردید؟
علیرغم پیشینه پرافتخار تاریخی که کشورمان در این حوزه دارد مدتها این صنعت به دست فراموشی سپرده شده بود. اما خوشبختانه چند دهه است که توجه به گیاهان دارویی در دستور کار نهادهای مربوطه در سطح کشور قرار گرفته است. جهاددانشگاهی هم به عنوان یکی از نهادهای پیشرو، از همان ابتدا به این حوزه ورود پیدا کرد و چند دهه است که فعالیت هایی در مقوله پژوهش بر روی تولید گیاهان دارویی انجام می دهد. من هم به دلیل اینکه سازمان جهاددانشگاهی محل خدمتم بود و از نزدیک در جریان بودم که در زمینه گیاهان دارویی با کمبود متخصص مواجه است، تصمیم بر تحصیل در این رشته گرفتم. اما بعد از مدتی این رشته به قدری برایم شیرین شد که بسیار به آن علاقه مند شدم و اکنون بعد از چند دهه کار کردن در این حوزه هنوز هم حلاوت آن را حس می کنم.
اگر بخواهیم مقایسه ای از وضعیت این رشته در ایران و سایر کشورهای پیشرو در این حوزه داشته باشیم، وضعیت کشورمان را در این حوزه چگونه ارزیابی می کنید؟
گفتید کشورهای پیشرو در حوزه گیاهان دارویی که باید بگویم ایران در این علم پیشرو است. همانطور که اشاره کردم کشورمان پیشینه پر افتخاری در این علم دارد و به همین دلیل ارزیابی من از فعالیت هایی که در این راستا در کشور انجام می گیرد بسیار مطلوب است. ایران در تولید گیاهان دارویی فعالیت های ارزشمندی داشته است و در این حوزه حرفی برای گفتن دارد.
فعالیت های مربوط به مقوله گیاهان دارویی در کشورمان با چه چالش هایی مواجه است؟
ببینید، مبحث گیاهان دارویی چندسالی است به عنوان یکی از راهبردهای نوین عرصه علم در کشور مطرح شده است و اگر از این منظر به این موضوع نگاه کنیم شاید بتوان گفت از نظر حمایت های دولت و نهادهای مرتبط با مشکل چندانی در این مسیر رو به رو نیستیم.
اما نکته ای که در اینجا وجود دارد و فعالیت هایمان را با چالش مواجه می کند همان عدم تخصص و ناآگاهی در افراد است. به عنوان مثال تخریب عرصه های طبیعی براثربرداشت بی رویه گیاهان دارویی و در پی آن عدم فرآوری مناسب گیاهان دارویی و استخراج ماده موثرآن که قطعا نیاز به دانش فنی دارد می تواند به عنوان مشکلات این حوزه مطرح شود که وجود نیروی متخصص با دانش فنی این مشکلات را مرتفع خواهد کرد.
چه توصیه ای به دانشجویان و علاقه مندان ورود به این رشته دارید؟
این رشته از آینده شغلی و بازار کار مناسبی برخوردار است. چراکه، کشور به مواد اولیه و مواد موثره دارویی در این حوزه نیاز دارد و با وجود این نیاز به نظر میرسد که با علاقه وارد این حوزه شوند و برای کسب دانش فنی در رابطه با گیاهان دارویی تمام توان خود را به کار بگیرند.
گفتگو: هانیه حقیقی
No tags for this post.