شاید شنیدن این موضوع برایتان شوک‌آور باشد اما حدود 5.25 تریلیون ( تریلیون برابر 1000 میلیارد است) قطعه پلاستیکی در اقیانوس‌ها شناورند. از این حجم پلاستیک حدود 269 هزار تن پلاستیک روی سطح اقیانوس‌های جهان شناورند درحالی‌که به ازای هر کیلومترمربع مساحت حدود 4 میلیارد قطعه ریز الیاف پلاستیکی در قعر اقیانوس‌ها آرام‌گرفته‌اند. دانشمندان این آمار را شگفت‌انگیز می‌دانند،اعدادی که سال گذشته در 3 مقاله جداگانه علمی منتشر شدند. این محاسبات باعث شد تا بزرگ بودن دامنه مسئله زباله در اقیانوس‌ها هشداری جدی برای عموم مردم جهان محسوب شود. حالا همه می‌دانیم که وقتی پلاستیکی را دور می‌اندازیم کجا می‌رود. اما فراتر از شوک‌آور بودن این اعداد مسئله این است که اعلام تعداد این قطعات کوچک و بزرگ پلاستیکی چطور می تواند به حل مسئله زباله و درک عمومی از مسئله زباله‌های اقیانوسی کمک کند؟
اطلاعات ما ناقص است
اگرچه دانشمندان برای چندین دهه است که از انباشته شدن بقایای فعالیت‌های انسان و تأثیر مرگبار آنها روی پرندگان و موجودات آبزی آگاه هستند، با این حال دانش ما درباره زباله‌های اقیانوسی ، هنوز جوان و سرشار از ناشناخته‌ها است. ما تا سال گذشته که تعدادی سفر اکتشافی برای نمونه‌برداری به نیمکره جنوبی انجام شد تقریبا هیچ‌چیز درباره میزان قطعات پلاستیکی در این مناطق دورافتاده نمی‌دانستیم.
«کارا لاوندر لا» ،اقیانوس‌شناس انجمن آموزش دریایی وودز هول ماساچوست در این زمینه می‌گوید:« نخستین قدم این است که بفهمیم این زباله ها کجا هستند.» این موضوع مهم است چون تا محققان متوجه نشوند که زباله های اقیانوسی کجا هستند، میزان انباشتشان در بخش‌های مختلف اکوسیستم اقیانوسی چقدر است و چطور تجزیه می‌شوند، امکان محاسبه خسارت ناشی از آنها نیز وجود ندارد. به‌جز این، یک سؤال اساسی دیگر هم وجود دارد؛ آیا با تجزیه پلاستیک‌ها مواد سمی وارد محیط اقیانوس می‌شود؟ اگر جواب مثبت است چطور و چقدر؟
در این شرایط محققان تقریبا بیشتر درباره ضرر و زیان پلاستیک‌های بزرگ شناور اطلاع دارند و قطعات ریز پلاستیکی قعر اقیانوس و تأثیری که ممکن است بر ماهی‌ها بگذارند همچنان برای آن ها ناشناخته است.
ریچارد تامپسون، زیست‌شناس دانشگاه پلیموث انگلستان می‌گوید:« افزایش زباله به معنای ریسک بیشتر قرار گرفتن در معرض آلودگی است.» نتیجه مطالعات تامپسون ماه گذشته منتشر شد و نشان داد که ریز الیاف پلاستیکی تقریبا در سراسر اقیانوس ها منتشرشده‌اند. او در این مقاله اعلام کرده که اگر مناطق مهمی را که در آن ها تجمع زباله قرار دارد را به خوبی مطالعه و بررسی نکنیم ممکن است هرگز نفهمیم پلاستیک چطور به ما آسیب می‌زند. مطالعات و محاسبات اخیر البته به میزان قابل‌توجهی به دانش ما دراین‌باره افزوده است اما اعداد بزرگی که در این زمینه اعلام می شود هنوز کسری از ارقام واقعی پلاستیک هستند که ما هرسال روانه اقیانوس‌ها می‌کنیم. در این شرایط پرسش دیگر این است که بقیه این زباله ها کجا است؟
تامپسون می‌گوید:«ما با قطعاتی در ابعاد چند صد متری تا چند میکرونی سروکار داریم و همین موضوع، کار بررسی و شناسایی را مشکل می‌کند.»
پیچیدگی های شمارش زباله ها
میزان زباله‌ها در اقیانوس به سه طریق محاسبه می‌شود؛ از طریق جستجوی ساحلی، مدل‌سازی‌های کامپیوتری که بر اساس نمونه‌برداری‌ها انجام می‌شود و تخمین میزان زباله ورودی به اقیانوس‌ها. محاسبات اخیر شامل مدل‌سازی‌های کامپیوتری است که بر اساس نمونه‌برداری انجام شده اند. برخی محققان معتقدند این مدل ممکن است همه زباله‌ها را محاسبه نکرده باشد هرچند این محاسبه جدید ممکن است منجر به یافتن پاسخ برخی پرسش‌ها شود. روند جمع‌آوری دقیق اطلاعات و شمارش دقیق، کاری بسیار وقت‌گیر است. این کار بیشتر از چهار سال وقت مارکوس اریکسون را گرفته است. مارکوس، بنیانگذار موسسه غیرانتفاعی و مدافع اقیانوس‌های Gyres 5 است. او بیش از چهار سال وقت صرف کرد تا با استفاده از نمونه‌هایی که از 24 سفر تحقیقاتی گردآورده بود، به عدد 5.25 تریلیون قطعه شناور روی اقیانوس‌ها برسد. در طول سفرهای تحقیقاتی او هر چیزی از پوست آب‌نبات گرفته تا گلوله‌های بزرگ را از تورهای ماهیگیری جمع کرده است. یک توپ بزرگ از این تورها در میانه عبور از اقیانوس آرام کشف شد که شامل 89 نوع مختلف از تور و طناب بود که همگی به دور یک عروسک خرسی 5 سانتی‌متری پیچیده شده بودند. او معتقد است تحقیقاتش نمایی کلی از چرخه پلاستیک در اقیانوس‌ها را مشخص کرده است. کار او منجر به نمونه‌برداری از 5 منطقه اقیانوسی بزرگ در جهان شد که در آنها جریانات چرخشی بزرگی وجود دارد. وقتی پلاستیک‌ها به قطعات کوچک‌تر تقسیم شوند به اعماق آب فرو می‌روند و توسط این جریانات به نقاط دورافتاده اقیانوس منتقل می‌شوند. اریکسون می‌گوید:« این قطعات در حال حاضر در همه‌جای سیاره ما حضور دارند. ما آنها را همه‌جا یافتیم.»
یافته‌های اریکسون مطابقت زیادی با نقشه‌هایی که تابستان گذشته «آندرس کوزار کابانس»، محقق اسپانیایی دانشگاه کادیز منتشر کرد دارد. نخستین نقشه‌های جهانی از زباله‌های شناور بر سطح آب که توسط او منتشر شد به طرز قابل‌توجهی با یافته‌های اریکسون شباهت دارد. لاوندر لاو می‌گوید:« حالا ما دو تخمین از میزان زباله‌های شناور داریم که تقریبا یکسان هستند. آنها از اطلاعات و روش‌های متفاوتی استفاده کردند و نتایج یکسانی به دست اوردند، این موضوع بهع ما میفهماند که در مسیر صحیح قرار داریم.»
تیم کوزار در ابتدا بخشی از سفر مالاسپینا بودند که در سال 2010 توسط شورای تحقیقات ملی اسپانیا برای بررسی اثر گرمایش جهانی رو تنوع زیستی و اکوسیستم اقیانوسی انجام‌شده بود. هدف اصلی کوزار از همراهی در این پروژه 9 ماهه تحقیق روی جانوران کوچکی بود که در سطح اقیانوس‌ها زندگی می‌کنند.اما هنگامی‌که نمونه‌های گرفته‌شده از دریا به دست آمد و میزان پلاستیک موجود در آنها مشخص شد کوزار به سرپرستی تعیین میزان آلودگی اقیانوس‌ها در این پروژه منصوب شد.علاوه بر داده‌هایی که از این سفر 9 ماهه توسط دو کشتی اکتشافی به دست آمد کوزار برای کارش از داده‌های 4 کشتی دیگر استفاده کرد که در مناطق قطبی، اقیانوس اطلس شمالی و اقیانوس آرام جنوبی سفر می‌کردند. تیم آنها 3070 نمونه از آب اقیانوس‌ها را بررسی و تجزیه‌وتحلیل کردند. او می‌گوید: نکته جالب اینجا است که پلاستیک همه جا هست، در دورترین نقاط از قاره‌ها حضور دارد که این موضوع محصول جریانات اقیانوسی است. کوزار می افزاید: مقدار قابل‌توجهی از ریز الیاف پلاستیکی توسط ماهیان خورده شده‌اند . این قطعات پلاستیکی را در شکم ماهیانی که در آب‌های عمیق‌تر زندگی می‌کنند پیداکرده‌ایم.
محاسبات پلاستیکی
«جنا جیمبک» مهندس محیط‌زیست دانشگاه جورجیا می‌گوید:« روش دیگر برای رسیدن به این اعداد این است که بر اساس آمارهای صنعتی بصورت تقریبی حدس بزنیم.» او به‌تازگی محاسبه میزان زباله تولیدشده در کشورهای ساحلی را تمام کرده است:« اگر شما در سال 200 میلیون تن محصول تولید کنید بر اساس تحقیقات تقریبا 10 درصد آنها روانه اقیانوس‌ها می‌شوند.»
خیلی سخت نیست که حدس بزنیم چرا این مقدار پلاستیک سر از اقیانوس‌ها درمی‌آورند. پروژه شفاف‌سازی سرنوشت پلاستیک ها که توسط یک گروه مدافع پیمان بازیابی اقیانوس‌ها مستقر در هنگ‌کنگ اجرا می‌شود تخمین می‌زند که تقریبا 33 درصد پلاستیک تولیدشده در جهان یک‌بارمصرف بوده و دور انداخته می‌شود. همین‌طور درمجموع 85 درصد پلاستیک تولیدی در جهان بازیافت نمی‌شود.
«پیتر رایان» جانورشناس دانشگاه کیپ‌تاون که در حال نوشتن کتابی درباره روند تحقیقات روی زباله‌های دریایی است، می‌گوید :علیرغم بزرگی اعداد این مسئله قابل‌حل است:« در مقایسه با گرمایش جهانی، زباله‌های دریایی مسئله راحتی است. کافی است دریابیم با زباله‌هایمان چه بکنیم.» رایان 30 سال قبل وقتی یکی از همکارانش از او خواست تا روی مرغ‌های دریایی مطالعه کند که گلوله‌های یونولیتی شناور روی آب را می‌خورند شروع به بررسی وضعیت زباله‌های دریایی کرد. این یونولیت‌ها تقریبا همه‌جا بخصوص برای ضربه‌گیری و سهولت حمل‌ونقل در بندرها استفاده می‌شدند . او می‌گوید:« تقریبا هر مطالعه‌ای که در طول دو دهه گذشته انجام‌شده، نشان می‌دهد میزان دانه‌های یونولیتی که این پرندگان می‌خورند به‌شدت کاهش‌یافته است.» اما این دستاورد به بهای ضرر و زیان در دیگر بخش‌ها تمام و باعث افزایش ریز الیاف پلاستیک شده است.
«امیلی پن» ناخدای کشتی اژدهای دریا که محققان زیادی ازجمله اریکسون و جیمبک را با خودش برای نمونه‌برداری زباله‌ها به روی دریا برده به‌خوبی می‌داند در هر منطقه چه چیزی انتظارش را می‌کشد. بااین‌همه حتی او گاهی از حجم و ابعاد این زباله‌ها شگفت‌زده می‌شود. او می‌گوید: « چیزی که هر بار مرا در شوک فرومی‌برد و آزار می‌دهد این است که آب اقیانوس‌ها چقدر آبی و تمییز به نظر می‌رسند، بعد ما محفظه نمونه‌گیری را از آب بیرون می‌کشیم و داخل آن هزاران قطعه کوچک پلاستیکی است.»
No tags for this post.