تاكنون طیف گسترده ای از تركیبات فعال دارویی شامل اسانس، گلیكوزیدهای فنلی، فلاونوئیدها، تانن ها، استرول ها و ویتامین ها از مرزنجوش شناسایی و جداسازی شده است.
گیاه مرزنجوش علاوه بر متابولیت های ثانویه، دارای ارزش تغذیه ای بالایی نیز است. اسانس یکی از مواد موثره اصلی مرزنجوش است كه از برگ ها و سرشاخه های گلدار آن توسط فرآیند تقطیر استخراج می شود. اجزای تشكیل دهنده اسانس ها عمدتا ترپنوئیدها، مونوترپنوئیدها و سزكوئی ترپنوئیدها هستند. اسانس مرزنجوش در صنایع صابون سازی و عطرسازی حائز اهمیت است. این اسانس به سرعت اكسید شده و تغییر رنگ می دهد و اگر در تماس با ظرفی آهنی قرار بگیرد، رنگ آن تا حد قرمز نیز تغییر می كند.
مهمترین کاربردهای طب سنتی مرزنجوش
مرزنجوش به عنوان دارویی ضد نفخ، مدر، معرق، قاعده آور، خلط اور و ضدعفونی کننده مصرف سنتی دارد. این گیاه از نظر طبیعت طبق نظر حكمای طب سنتی، گرم و خشک است. در كشور هندوستان از برگ ها و بذور آن به عنوان دارویی قابض، باد شكن و نرم كننده سینه استفاده می شود. همچنین ریختن چند قطره از اسانس آن در بینی می تواند برای پاک کردن دماغ و تسکین صرع مفید باشد.
اسانس مرزنجوش نیز دارای اثرات التیام دهنده و ضدعفونی كننده است، لذا پمادهای ساخته شده از اسانس مرزنجوش جهت پانسمان، ضدعفونی و التیام زخم ها استفاده می شود. از تركیبات تهیه شده از چای داغ آن برای تسریع جریان خون قاعدگی که در اثر سرما بند می آید، استفاده می شود. روغن رقیق شده آن نیز جهت تسكیل دندان درد، درد مفاصل به كار می رود.
در طب سنتی چین از مرزنجوش به عنوان دارویی برای درمان تب، استفراغ، اسهال خونی، یرقان و مشكلات كم اشتهایی در كودكان استفاده می شود.
یکی دیگر از مزایای مرزنجوش افزایش سیستم قلبی عروقی و گردش خون است زیرا فشار خون را پایین می آورد و فشار وارد بر قلب را کاهش می دهد.
استنشاق روغن معطر یا به صورت مستقیم یا به شکل اسپری شده می تواند سیستم عصبی بدن را آرام کند که به گشاد کردن رگ های خونی کمک می کند. این گیاه منبعی غنی از آنتی اکسیدان‌ها است که می تواند به حفاظت از قلب و همچنین سایر ارگان های بدن در برابر بیماری کمک کند. همچنین قادر است رگ‌های خونی را عریض و شل کند که به کاهش طبیعی سطح فشار خون کمک می کند.
برخی توصیه های پزشکی
-در صورت بروز تهوع، استفراغ یا اسهال باید مصرف مرزنجوش متوقف شود.
– از زیاده روی در مصرف آن بدون نظر پزشک متخصص خودداری شود.
– بیماران مبتلا به ناراحتی های کلیوی از مصرف مرزنجوش پرهیز کنند.
– استفاده زیاد مرزنجوش برای کلیه مضر است.
*متین مهین زارع، کارشناس ارشد شیمی تجزیه پژوهشکده گیاهان دارویی جهاد دانشگاهی
No tags for this post.