یکی از شاخص های اصلی توسعه اقتصادی کشورها ایجاد زمینه حمل و نقل مناسب است؛ بدون وجود شبکه حمل و نقل مطلوب و همچنین در صورت عدم کارایی و نقص در سیستم حمل و نقل، هرگونه رشد و توسعه عمومی کشور امکان پذیر نخواهد بود زیرا بخش جاده ای به عنوان زیر بخش اصلی حمل و نقل محسوب می شود و بیش از 90 درصد کل بخش حمل و نقل را تشکیل می دهد.
علاوه بر این، سهم بخش جاده ای از تولید ناخالص ملی در سال های اخیر حدود 7 درصد(یعنی حدود 90 درصد ارزش افزوده کل بخش حمل و نقل) بوده است.
از طرفی کشورها و زیرساخت های حمل و نقل همیشه در معرض تهدید بلایا با منشا انسانی و طبیعی بوده اند وعلاوه بر خسارت جانی، خسارت اقتصادی نیز به همراه دارند.
بلایای طبیعی آن دسته از بلایایی است که از طبیعت نشات می گیرد و منجر به کاهش موجودی سرمایه انسانی، اجتماعی، فیزیکی می شوند و همچنین اثرات کوتاه مدت و بلند مدتی بر متغیرهای کلان اقتصادی نظیر تولید، سرمایه گذاری، مخارج دولتی، تراز تجاری و… دارند که به روی رشد اقتصادی اثرگذار است.
کشور پهناور ایران از نظر منطقه جغرافیایی در موقعیتی قرار دارد که مستعد وقوع بلایای طبیعی است به گونه ای که دامنه گسترده ای از حوادث طبیعی همانند سیل و زلزله و… در مناطق مختلف ایران به وفور به وقوع می پیوندد و علاوه بر خسارات جانی، خسارات هنگفتی به بخش ها و زیرساخت های مختلف اقتصادی، خدماتی، کشاورزی، بهداشتی و درمانی و نیز زیر ساخت های ارتباطی کشور وارد می کند.
سیل؛ بحرانی که باید مدیریت شود
وضعیت راه های مواصلاتی و پایداری شبکه حمل و نقل به عنوان یکی از مهمترین ابزارهای کنترل و مهار بحران، می تواند در روند مدیریت بحران تاثیر بسزایی داشته و فرایند عملیات اجرایی را بهبود بخشیده یا باعث افت آن شود .
از طرفی شبکه راه های کشور دارای گستردگی زیادی بوده و بسیاری از نقاط مختلف کشور با تنوع آب و هوایی مختلف را پوشش می دهد به طوری که بسیاری از خطوط حمل و نقل جاده ای کشور از آن دسته از مناطق جغرافیایی می گذرند که در معرض خطر سیل ست، بنابراین بخش های زیادی از شبکه جاده ای کشور از آسیب پذیری نسبتا بالایی در برابر خطر بالقوه سیل برخوردار است.
از اینرو هرگونه خسارت بر این بخش به روی موجودی سرمایه انسانی، بهره وری و … تاثیر گذاشته و اثرات کوتاه مدت و بلند مدت بر متغیرهای کلان اقتصادی نظیر سرمایه گذاری، تولید و هزینه های مربوطه خواهد داشت که تمامی این عوامل بر رشد اقتصادی بخش حمل و نقل جاده ای اثر گذار خواهند بود.
به طور کلی بلایای طبیعی و اثرات ناشی از آن به روی سیستم حمل و نقل جاده ای، اقتصاد این بخش را دستخوش تغییر می کند. آثار این تغییرات با توجه به شاخصه ها و میزان خسارات برای هربخش متفاوت است.
مهدی صابری زاده، دانش آموخته دانشکده اقتصاد و حسابداری دانشگاه آزاد اسلامی با راهنمای دکتر علیرضا دقیقی در پایان نامه کارشناسی ارشد خود به بررسی اثرات بلایای طبیعی (سیل) بر ارزش افزوده بخش حمل و نقل جاده ای پرداخته است.
تمرکز این تحقیق بر بخش حمل و نقل جاده ای است که سیل های به وقوع پیوسته و آسیب های برجا گذاشته آن، تا چه میزان می توانند رشد اقتصادی بخش حمل و نقل جاده ای را متاثر کند.
او در این پژوهش سعی کرده است که تاثیر بلایای طبیعی و به صورت موردی سیل های رخ داده در دوره زمانی 1361-1390 در جاده های کشور و اثرات آن بر رشد اقتصادی این بخش را مورد بررسی قرار دهد.
او در این تحقیق با استفاده از ابزارهای تجزیه و تحلیل اقتصادی، تاثیر بلایای طبیعی (سیل) را بر روی ارزش افزوده بخش حمل و نقل جاده ای مورد بررسی قرار داده است.
با نظر به اطلاعات زمانی حدودا 92 ساله، در خصوص سیل های رخداده و میزان خسارات ناشی از آن مشخص شده، این تحقیق می تواند پیش زمینه ای برای برنامه ریزی جهت کاهش آسیب پذیری مناطق از طریق تعیین روش های سازه ای و غیرسازه ای جهت جلوگیری از خسارات سیلاب و همچنین برنامه ریزی جهت افزایش تاب آوری سیستم حمل و نقل جاده ای کشور در برابر سیل باشد.
ایران در میان 10 کشور بلاخیز دنیا
صابری در این پژوهش عنوان کرده است که طبق آمار منتشره، ایران جزء10کشور بلا خیز دنیا بوده و از نظر تنوع بروز حوادث طبیعی جزء اولین کشورها محسوب می شود چراکه با توجه به وضعیت جغرافیایی کشور از تعداد 41 سوانح طبیعی تشخیص داده شده در دنیا، احتمال وقوع بیش از31 نوع آن در کشور وجود دارد .
سیلاب ها دارای بیشترین پتانسیل خسارات بلایای طبیعی در جهان محسوب می شوند به طوری که سیلاب ها بیش از یک سوم کل خسارات بلایای طبیعی را به خود اختصاص می دهند که بیش از90 درصد این افراد در قاره آسیا زندگی می کنند.
از طرفی امروزه نقش حمل و نقل به عنوان مهمترین عامل متصل کننده نقاط اقتصادی و مراکز سیاسی و اجتماعی بر هیچکس پوشیده نبوده و با توجه به اهمیتی که در ارایه خدمات کاهش خطر پذیری دارد، توجه واضحتر به این حوزه ضروری می کند.
به طور کلی در ایران، سیل همواره به عنوان یکی از بلایای طبیعی که اثرات مخرب زیادی بر بخش های مختلف کشور از جمله بخش حمل و نقل جاده ای وارد می آورد، مطرح بوده و ضروری است تا توجه ویژه ای به موضوع سیل و خسارت های وارده در بخش جاده ای کشور مبذول شود.
همچنین علاوه بر آن، بررسی سوانح طبیعی گذشته در کشور نشان می دهد هر بار که سانحه ای رخ می دهد، هزینه های مالی و اقتصادی هنگفت تر از گذشته صرف بازسازی و باز آوری تمامی زیرساخت ها، شریان های حیاتی و جبران تمامی خسارت های به بارآمده می شود. به گونه ای که در دهه های اخیر منجر شده است که70 درصد از اعتبارات سالانه طرح کاهش مدیریت بحران و ستاد حوادث غیر مترقبه صرف جبران خسارات ناشی از سیل شود.
وجود خسارات اقتصادی فراوان ضمن وارد آمدن تلفات جانی، معیشت بسیاری از مردم را نیز تحت تاثیر قرار می دهد. از آنجایی که معیشت اقتصادی خیلی از افراد، شرکت ها و کشورها وابسته به کارایی سیستم حمل و نقل است لذا بررسی اثرات سیل و خسارت های مربوطه به روی رشد اقتصادی این بخش ضروری است.
نتایج بدست آمده از این تحقیق حاکی از رابطه معکوس بین بلایای طبیعی و رشد اقتصادی است و ضریب آن در مدل به صورت منفی(03/0-) ظاهر شده است که در سطح 5 درصد معنی دار است و بنیانگر این است که با افزایش وقوع بلایا، رشد اقتصادی کشورها کاهش می یابد لذا نتایج نشان می دهد که ارتباط معنی دار بین بلایای طبیعی و رشد اقتصادی وجود دارد.
تالیف: بیتا اکبری
No tags for this post.